Organizacje międzynarodowe wyk. 1-8.doc

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE – wykład 1.          (17 lutego 2009)

Podstawowe skróty:

- OM – organizacje międzynarodowe

- UE – Unia Europejska

- RB – Rada Bezpieczeństwa

- ZO – Zgromadzenie Ogólne

- SM – stosunki międzynarodowe

- KE – Komisja Europejska

- RUE – Rada Unii Europejskiej

- PE – Parlament Europejski

Skróty pisane są zwykle wielkimi literami (z małymi wyjątkami). Jeśli pojawia się jakiś nowy termin, organizacja, nazwa traktatu, konwencji lub cokolwiek innego, zwykle ich skrót podany jest w nawiasie po pierwszym użyciu terminu, np.: „to prawo zostało ujęte w Karcie Narodów Zjednoczonych (KNZ)”. A jeśli nie, to łatwo wywnioskować skrót od nazwy właściwej.

m.jezewski@uksw.edu.pl

Pojęcia:

- stosunki międzynarodowe

- globalizacja

2 podejścia SM:

- realistyczne – Realpolitik, siła, zdobywanie i utrzymanie władzy

- liberalne

1.      Realizm

Siła:

- twarda – militaria

- miękka – gospodarka i wartości.

Państwa to podstawowi aktorzy SM. Realizm zakłada, że organizacje międzynarodowe (OM) są nieskuteczne.

Podstawy realizmu:

- Tukitydes – „Wojna Peloponeska”

(1-sza OM to Związek Morski)

- Machiavelli – „Książę”

- T. Hobbes – „Lewiatan”

- Clausewitz

Cechy realizmu:

- państwa to główni aktorzy SM

- państwo to podmiot jednolity i racjonalny

- cechą dominującą w SM jest konflikt (a w nim równowaga sił)

Istnieje hierarchia państw jeśli chodzi o siłę.

R. Gilpin: system międzynarodowy został ustanowiony z tego samego powodu, z jakiego ustanowiono system polityczny.

Realiści kładą nacisk na działania jednostronne, nie oglądają się na swych partnerów.

Teoria G – osiągnięcie celów.

Dylemat więźnia

Zdaniem realistów stworzenie OM jest możliwe tylko na poziomie low politics (mniej istotnych spraw). Inne OM tworzone mogą być tylko przez hegemona lub w porozumieniu hegemonów. OM pozwalają utrzymać wpływy i pozycje hegemona oraz dominacje.

2.      Liberalizm

Zdaniem liberałów SM to konflikt, ale i współpraca. Używa się mniej siły militarnej, a społeczeństwa zbliżają się do siebie.

Podstawy liberalizmu:

- H. Grocjusz – jego zdaniem tworzenie się więzi między państwami leży w ich interesie

- J. Locke – wg niego podmioty współpracują ze sobą

- A. Smith – mówi, że handlowanie przez jednostki jest ich naturalną skłonnością

- D. Ricardo – podkreśla, że handel powinien opierać się na teorii korzyści komparatywnych, tj. na produkcji towarów, w których ma się przewagę:

Gdzie:

- A i B to dwa państwa

- x i y to dwa dane produkty

- wartość pogrubiona oznacza produkt dominujący ilościowo w stosunku x do y

Państwo A produkuje więcej y niż x, więc powinno przede wszystkim skupić się na produkcji y. Państwo B produkuje więcej x niż y, więc powinno skupić się na produkcji x.

Nie może być tak, że państwo B skupia się na produkcji jednocześnie x i y tylko dlatego, że ma lepsze rezultaty w obydwu przypadkach od państwa A. Oba kraje muszą produkować.

cd:

- E. Kant – „Projekt wiecznego pokoju”, państwa powinny stworzyć rząd światowy

Cechy współczesnego liberalizmu:

- podmiotami SM są nie tylko państwa, ale i inne podmioty

- państwo nie musi być podmiotem jednolitym i racjonalnym

- natura SM jest złożona

- nie ma rozróżnienia na hard i low politics (a więc na kwestie bardziej i mniej istotne)

2 podejścia w ramach liberalizmu:

- funkcjonalizm – OM są tworzone, bowiem zachodzi taka potrzeba; problemy mogą być rozwiązywane na poziomie wyższym; współpraca w dziedzinach mniej istotnych daje wzrost zaufania

- instytucjonalizm – świat wygląda podobnie, jak w ujęciu realistycznym: kraje myślą o własnych celach, ale rola OM rośnie wraz ze spadkiem roli hegemona; w ramach OM państwa są w stanie porozumieć się co do postępowania, nie mają dylematu więźnia

Rola OM: przezwyciężenie dylematu więźnia, promocja dobrobytu i pomyślności gospodarczej, rozwój wspólnych wartości, norm, pomoc ofiarom „wielkiej polityki” (uchodźcom, poszkodowanym)

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE – wykład 2.          (24 lutego 2009)

Instytucjonalizm

     Patrzy na formalną strukturę organizacji. Mówi się także, że jest to podejście strukturalistyczne - nie analizuje się procesów decyzji, lecz kształt. Patrzy się na strukturę. Organizacje międzynarodowe są powoływane na podstawie umów międzynarodowych (traktatów).

Traktat (statut) - determinuje charakter organizacji. Patrzymy na formę, jakie kompetencje mają organy i jak je wykonują (np. ONZ – nie da się zrozumieć, bez rozumienia działania Rady Bezpieczeństwa, bez zrozumienia jak działa veto; IMF[międzynarodowy fundusz walutowy]-liczba głosów uzależniona jest od układu finansowego).

Analiza powiązania jednostek z biurokracją - hierarchia. Czy dany urzędnik jest ponadnarodowy, czy też jest przedstawicielem państwa? Reguluje to statut, np. Komisja Europejska - urzędnicy ponadnarodowi - kierują się interesem ponadnarodowym.

Dwie modyfikacje tego podejścia:
 

·         Neofunkcjonalizm - patrzy na rozwój danej organizacji, zastanawia się jak organizacja międzynarodowa się rozwija jako funkcja, instytucja, jak zmienia się zakres kompetencji.

·         Neoinstytucjonalizm - skupia się na relacji państwo-organizacja.

Głosy odnośnie instytucjonalizmu:

J. Mearsheimer - artykuł „Fałszywa obietnica instytucjonalizmu międzynarodowego”- analizował instytucjonalizm w sferze  bezpieczeństwa międzynarodowego. Dokonując interpretacji stwierdził, że instytucjonaliści postrzegają organizacje jako podstawowy czynnik stabilności. Służą one zabezpieczeniu przed wojną. Dostrzegają również wpływ organizacji na zachowanie państwa.

Instytucje to zespół norm określających sposób współpracy między państwami, zazwyczaj sformalizowany i zawarty w ramach organizacji międzynarodowej (np. układ ogólny w sprawie ceł i handlu 1947 GATT- miał on być pierwotnie porozumieniem o stosunkach w ramach WTO. Statut- Karta Hawańska 1948.

Negocjowano również reguły handlu, a nie instytucji. Ponieważ Senat Amerykański odmówił podpisania traktatu o ITO[międzynarodowa organizacja handlowa] i formalnie GATT nie wszedł w życie, powołano protokół tymczasowego stosowania, który działał przez 47 lat. Stworzono również instytucje GATT- nie miały podstaw, nie było statutu, ale były instytucje.

Czy instytucje działają, czy nie i czy to jest ich podstawowa cecha? Zdaniem Mearsheimer’a  dwa czynniki wpływają na skuteczność instytucji, z punktu widzenia państw:

- państwa analizują korzyści z uczestnictwa w organizacji międzynarodowej;

- obawa przed oszustwem - czynnik wpływający na organizacje międzynarodowe;

Trzy rodzaje instytucjonalizmu:

1) instytucjonalizm liberalny - zastanawia się dlaczego możliwa jest współpraca nawet w dziedzinach, w których interesy państw są przeciwstawne. To odrywa analizę od problemów bezpieczeństwa. Instytucje i organizacje międzynarodowe mogą wpłynąć na sposób postrzegania korzyści. Tam gdzie stworzenie org przyczyni się do maksymalnej korzyści państwa będą ze sobą współpracować. Stworzenie organizacji międzynarodowej w jakiejś dziedzinie zwiększa liczbę transakcji w ramach danej organizacji. Organizacje mogą sprzyjać powiązaniu różnych sfer współpracy, powodują obniżenie kosztów transakcji, umożliwiają kontrolę nad przestrzeganiem reguł. Krytyka Mearsheimer’a wskazuje, że maksymalizacja zysków jest złudna, tzn. twórcy instytucjonalizmu liberalnego nie doceniają czynnika liberalizacji, tak aby przeciwnik poniósł większe koszty. Brak dowodów empirycznych na działanie instytucji.

2) podejście zbiorowego bezpieczeństwa - siła w dalszym ciągu dominuje, jest kluczowa, konieczne są instytucje, które chronią przed agresją. Stawia pytanie jak zapewnić pokój?- organizacje służą zarządzaniu siłą militarną i tylko one robią to w skuteczny sposób. – Koncert Mocarstw- 41 lat pokoju; Liga Narodów- nieskuteczna; ONZ- z zastrzeżeniami, że konflikty między mocarstwami mają charakter lokalny, zmienił się też charakter konfliktów. To nie organizacja zapewnia wieczny pokój, lecz bomba atomowa.

Dwa elementy tworzące wrażenie sukcesu teorii:

ü      utrzymywanie pokoju nie na poziomie makro(między mocarstwami), lecz w skali mikro(lokalnie);

ü      koncepcja koncertu mocarstw w różnych dziedzinach-pilnują, aby nikt nie osiągnął pozycji hegemona.

3) teoria krytyczna - chce zmienić charakter stosunków międzynarodowych-akcentowanie siły i rywalizacji jest niewłaściwe. Dąży do stworzenia świata, w którym nie tylko możliwa jest ściślejsza współpraca między państwami, ale również wieczysty pokój. Głównym czynnikiem kształtującym są idee, które są w stanie zmienić świat. Przejście od systemu międzynarodowego do społeczeństwa światowego.  Organizacje są podstawowym narzędziem do realizacji tego celu. Organizacje powinny być elementem konstytucji.  Błędy w myśleniu tej teorii- nie ma tego ładu, złe podejście do świata-idealizowanie, błąd w samym podejściu- dlaczego te, a nie inne idee kształtują ład światowy. Elementem zapewniającym bezpieczeństwo jest równowaga sił.

Odpowiedzią na artykuł Mearsheimer’a był artykuł R. Keohane „Obietnice teorii instytucjonalistycznej”. Zauważa on, że podejście instytucjonalistycznej może być realistyczne. Państwa mają skłonność do współpracy, wtedy kiedy z tego korzystają. Podstawową regułą, która powoduje, że org mogą być skuteczne jest reguła wzajemności. Wzajemność jako reguła działania- coś bierzemy i coś dajemy-na tym opiera się WTO.

Teoria Reżimowa

Co to jest reżim? Pojęcie to stworzone przez Stevena Krasner’a „Teorie reżimów”

Definicja: są to zasady, normy, reguły i procedury decyzyjne wokół których oczekiwania aktorów zbiegają się w danej dziedzinie.

Jak wyglądają relacje między przesłankami, a efektem decyzyjnym? Związek jest bezpośredni, są przyczyny i wynikające z nich skutki. Wizja świata nie odzwierciedla rzeczywistości, gdyż pomiędzy(w środku) występują reżimy i w ramach nich wypracowywane są konsekwencje. Tylko gdy indywidualne działanie jest nieskuteczne, stworzenie reżimu umożliwi sytuację korzystną dla wszystkich.

zasady - przekonania co do faktów i związków przyczynowych;

normy - standardy zachowania w rozumieniu praw i obowiązków uczestników;

reguły- konkretne zachowania jakie mogą być podjęte- nakazy i zakazy;

procedury decyzyjne - praktyki wytwarzania i wykonywania wspólnie dokonanych wyborów;

Brakuje tu instytucji. Tylko instytucje są w stanie zapewnić skuteczność przez tworzenie, ogłaszanie, zarządzanie, wymuszanie, interpretowanie, uzasadnianie i przyjmowanie decyzji.

Kluczowe pojęcie to rynek. Krasner dostrzegł, że państwa działają w celu maksymalizacji korzyści.

...