Główne składniki błony biologicznej: bakterie reprezentowane są przez: gatunek Zooglea Ramigera, szczepy bakteryjne z rodzaju Pseudomonas Flavobacterium i Alcaligenes, bakterie nitkowate w szczególności Sphaerotilus natans należą do rzadkości i występują w błonie tylko wówczas gdy jest ono nieprawidlowo eksploatowane; grzyby reprezentowane są przez drożdżaki i pleśnie należące do typu grzybów niedoskonałych czyli Deuteromycetes: w błonie przylegającej do wypełnienia w górnych warstwach złoża występują pleśnie z rodzaju Fusarium i drożdżaki z rodzaju Subbaromyces, w błonie pochodzącej z dolnych warstw złoża występują pleśnie (Geotrichum); sinice występują w górnych dobrze oświetlonych warstwach złoża: Chlorococcum i Anacystis; glony występują w górnych warstwach złoża – Chlorella; pierwotniaki orzęski osiadłe czyli Operacularia, orzęski wolnopływające czyli Pantofelek, Korzenionóżki – niezwykle rzadko; robaki z grupy wrotków i nicieni; larwy much i innych owadów. Niebezpieczne dla złoża jest nadmierne rozwinięcie się form nitkowatych bakterii z gat Sphaerotilus natans, bakterii siarkowych z gat Beggiatoa alba, grzybów Leptomitus lacteus, sinic z rodzaju Oscillatoria ( tzw. dragalnice). Drobnoustroje te zarastają wolne powierzchnie pomiędzy elementami wypełnienia pogarszając warunki tlenowe. Rodzaje złóż biologicznych: zraszane nisko obciążone, spłukiwane wysoko obciążane, typu wieżowego, rotacyjne bębnowe i tarczowe. Metoda osadu czynnego. W metodzie tej ścieki poddaje się najpierw gruntownemu oczyszczaniu mechanicznego, następnie usunięciu wszelkich cząstek stałych w osadniku wstępnym i skierowaniu do komory napowietrzania z osadem czynnym. Tam następuje proces oczyszczania (4-10 h.) i dalej do osadnika wtórnego. Stąd skierowane są bądź do odbiornika bądź do kolejnego oddziału oczyszczalni gdzie nastąpi kolejny stopień oczyszczania . Część osadu wtórnego można ponownie wykorzystać . Osad ten nazywamy pierwotnym lub recyrkulowanym. Ścieki trafiają dalej to komory-tam następuje utlenienie cząstek organicznych, które uległy zaadsorbowaniu w komorze napowietrzania, a nie uległy całkowitej biodegradacji. Podczas oczyszczania ścieków w komorze napowietrzania następuje ciągły przyrost masy drobnoustrojów. Jeżeli zostaje zachwiana równowaga pomiędzy stężeniem zanieczyszczeń a ilością drobnoustrojów to część osadu należy bezwzględnie usunąć w osadniku wtórnym (osad nadmierny). Struktura kłaczków wielkość kłaczka od 50 do 200-300mm. Znaczną część kłaczka zajmuje masa zooglealna. W jej skład wchodzą: subst nieorganiczne dwutl krzemu, trójtl żelaza i glinu, fosforany wapniowe (znajdują się w centrum kłaczka tworząc jądro lub rdzeń); subst org – długie łańcuchy polisacharydowe zbudowane z cząsteczek dwóch prostych polisacharydów. Ogólny skład chem C, N, P w stosunku 5:1:0,15. Biocenoza Najważniejszym skład. Osadu czynnego są bakterie: a) tworzące masę zooglealną : Zooglea ramigera, Zooglea filipendula, szczepy z rodzaju Pseudomonas, Alcaligenes oraz Bacillus; b) przejawiające najwyższą aktywność enzymatyczną: Pseudomonas, Alcaligenes, Flavobacterium (złoto-żółtawe zabarwienie) !!!Wszystkie są bezwzględnymi beztlenowcami!!!; pierwotniaki: orzęski pełzające, osiadłe, wolnopływające. Odżywiają się komórkami bakteryjnymi znajdującymi się w ściekach przyczyniając się do klarowania odpływu i usuwania za ścieków chorobotwórczych bakterii. Stymulują również proces flokulacji a ich obecność polepsza właściwości sedymentacyjne kłaczków; wrotki, nicienie, zwierzęta wyższe Mogą odżywiać się kłaczkami osadu czynnego (korzystne tylko do pewnej ilości). Skład biotyczny może ulec zmianie i zależy od: stężenie temp i pH ścieków, rodzaj ścieków, obecność subst toksycznych, wartość potencjału oksydoredukcyjnego subst org w ściekach, dostępność fosforu i azotu w ściekach i stosunek C:N:P, stopień natlenienia kłaczków w komorze napowietrzania. Kiedy jest niedotlenienie lub gdy osad jest silnie przeciążony dochodzi do drastycznych zmian. Zamiast bakterii zooglealnych i niezwykle aktywnych pod względem metabolicznym Gramm-ujemnych pałeczek pojawiają się nitkowate bakterie. Powodują one pęcznienie osadu co powoduje spowolnienie procesów. Procesy zapobiegające pęcznieniu: zwiększenie dopływu powietrza, zmniejszenie obciążenia poprzez rozcieńczenie ścieków oczyszczonym odpływem lub wodą deszczową, uruchomienie dodatkowych komór regeneracyjnych, chlorowanie dopływu lub osadu powrotnego. Etapy oczyszczania ścieków: adsorpcja (biosorpcja) czyli bezpośrednie osadzanie cząstek na powierzchni kłaczków, wstępny enzymatyczny rozpad złożonych zw org (białka, polisacharydy, tłuszcze), utlenianie zw org wewnątrz żywych komórek połączone z mineralizacją zanieczyszczeń, wydalanie końcowych produktów przemiany materii, tj. dwutl węgla, azotany, siarczany i inne subst proste. Metoda osadu czynnego jest lepsza niż naturalna, bo: liczba drobnoustrojów na jedn obj w osadzie czynnym jest znacznie większa, pokryte jest zapotrzebowanie na tlen, w komorze napowietrzania są optymalne warunki oczyszczania dzięki równowadze między szybkością dopływu subst org zawartych w ściekach a szybkością namnażania się bakterii oraz szybkością odpływu oczyszczonych ścieków. Wady i zalety: Zalety: wysoka efektywność oczyszczania (często powyżej 80%), niewielka powierzchnia, brak przykrych zapachów i gromadzenia się much, możliwość pracy przez cały rok (temp od 4 do 30). Wady: wysoki koszt eksploatacji i urządzeń (zwłaszcza energii), wrażliwość kłaczków na toksyny (muszą być usunięte w mechanicznej części oczyszczania), brak możliwości oczyszczania ścieków o dużym stężeniu subst org, konieczność stałego nadzoru podczas eksploatacji, regulacja pH przed wprowadzeniem ścieków, powstawanie nad komorami napowietrzania aerozoli bakteryjnych mogących zawierać bakterie i wirusy chorobotwórcze dla ludzi. Produkcyjność zbiorników wodnych Zespoły org żywych w wodzie uczestniczą: w wytwarzaniu subst org w procesie foto- i chemosyntezy (produkcyjność), w rozkładzie subst org do prostych związków mineralnych (saprobowość). Producenci są to glony i rośliny zielone wyposażone w aparat fotosyntezujący. Przekształcają one proste zw mineralne w zw org przy wykorzystaniu energii słonecznej. Produkcja pierwotna zbiornika wodnego jest to ilość subst org wytworzonej w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego w procesie fotosyntezy w przeliczeniu na jedn obj wody w zbiorniku. Konsumenci czyli zwietzęta cudzożywne, odżywiające się subst zawartymi w tkankach roślinnych lub innymi zwierzętami. Przetwarzają oni zw org na żywe skład własnych komórek i tkanek. Stąd produkcja wtórna, czyli część materii org (żywej lub martwej) która jest przetwarzana przez org cudzożywne na masę ich ciała w określonym okresie czasu i w przeliczeniu na jedn obj zbiornika wodnego. Destruenci – chemoorganotroficzne bakterie i grzyby wykorzystujące jako pokarm martwe szczątki roślin i zwierząt oraz org produkty ich przemiany materii. Charakteryzują się bardzo wysokim zapotrzebowaniem na energię i tlen. Eutrofizacja wód powierzchniowych. Eutrofizacja to proces polegający na sztucznym lub naturalnym zwiększeniu zawartości mineralnych skład pokarmowych co prowadzi do masowego rozwoju glonów, sinic i roślin wodnych, a co za tym idzie nadmiernej produkcji subst org w wodach powierzchniowych. Inaczej – jest to proces wzrostu żyzności zbiorników wodnych i przekształcaniu się zbiorników oligotroficznych w mezotroficzne, mezotroficznych w eutroficzne, a eutroficznych w bagniska. Jeśli proces zachodzi w małej skali to jest korzystny (wzrost produkcji rybackiej). Nasilenie tego procesu prowadzi do degradacji wód. Najbardziej niebezpiecznym efektem końcowym jest deficyt tlenowy. Eutrofizacja (nowa def) jest to rozwinięcie się takiego stanu w którym drobnoustroje biorące udział w rozkładzie subst org potrzebują i zużywają więcej tlenu niż można go w warunkach naturalnych wprowadzić do tego ekosystemu. Przyczyny eutrofizacji. Największe znaczenie ma wzrost stężenia substancji niezbędnych dla rozwoju roślin, a więc nieorg zw azotu, węgla i fosforu oraz potasu i sodu. Im jest ich więcej tym szybciej zachodzi proces eutrofizacji. Źródła ww subst: ścieki komunalne, wody opadowe z wielu dziedzin przemysłu, spływy z gospodarstw wiejskich, ługowanie i erozja gleb. Czynniki mające wpływ na eutrofizację: zawartość zw nieorg, ilość subst stałych w formie zawiesin, odprowadzanie ciepłych wód odpadowych z zakładów przemysłowych, temp wody, pH, stopień nasłonecznienia, odczynniki klimatyczne. Przeciwdziałanie: eliminacja mineralnych skład pokarmowych ze ścieków poprzez ich oczyszczanie w oczyszczalniach, zahamowanie ługowania poprzez zmianę techniki nawożenia i zmianę rodzaju nawozów, stosowanie rowów opaskowych, zwalczanie rozwoju glonów i sinic oraz likwidacja zakwitów, usuwanie osadów dennych ze zbiorników. Przeróbka osadów ściekowych. Podczas mechanicznego i biologicznego oczyszczania ścieków gromadzą się olbrzymie ilości silnie zawodnionych osadów zajmujących bardzo duże powierzchnie. Z tego powodu należy je poddać przeróbce, czyli stabilizacji i dalszym zabiegom mającym na celu zmniejszenie masy i objętości. Stabilizacja ma na celu: częściowe zagęszczenie i odwodnienie osadów, usunięcie bądź zmniejszenie ilości subst org, zabezpieczeniem osadów przed gniciem, usunięcie nieprzyjemnych zapachów, zniszczenie znajdujących się w osadzie drobnoustrojów. Stabilizacja może być tlenowa lub beztlenowa (zależy od rodzaju, ilości i składu osadu). Tlenowa – dla bardzo małych ilości osadu pochodzących głównie z osadników wtórnych. Podstawowym składnikiem osadu są więc kłaczki oraz fragmenty błony biologicznej. Główne urządzenie to napowietrzana komora stabilizacyjna. Proces przypomina proces w oczyszczalniach z osadem czynnym, z tą różnicą że stabilizacja trwa kilka dni, a nie kilka godzin, a podstawowym substratem są nierozpuszczalne w wodzie subst stałe. Ostatni etap to zmniejszenie obj i masy w wyniku endogennej respiracji, czyli zjawiska polegające na samoczynnym utlenieniu subst komórkowych. Dwie prawidłowości z biologicznego punktu widzenia: liczba bakterii saprofitycznych obecnych w osadach ściekowych wzrasta szybko, liczba bakterii mezoficznych (głównie grupa coli i beztlenowe) zmniejsza się. Stabilizacja tlenowa nie gwarantuje całkowitego usunięcia z osadów drobnoustrojów chorobotwórczych (mimo spadku wskaźnika coli 20 do 50 razy). Osad poddaje się następnie sterylizacji (np.. pasteryzacji). Podstawowe wady stabilizacji tlenowej osadów ściekowych: wysokie koszty eksploatacji i wysokie zapotrzebowanie na energię. Fermentacja – stabilizacja beztlenowa. Zalety: można przetwarzać większe ilości osadów, niższe koszty. Przeprowadza się ją w: osadniki gnilne, komory fermentacyjne osadników zespolonych, wydzielone komory fermentacyjne WKF, dwustopniowe komory fermentacyjne DKF. Osadniki gnilne (szamba) są to niewielkie pojedyncze komory w których zachodzi proces sedymentacji cząstek osadu na dno zbiornika. Podczas przepływu ścieków przez komorę fermentują subst org w cząsteczkach osadu, następuje biodegradacja subst org rozpuszczonych w ścieku. Ferment następnie odprowadza się w miejsce ostatecznego rozkładu, natomiast ścieki znad osadu trafiają do gleby. Osadniki zespolone czyli osadniki Imhoffa. Pod komorą przepływową jest komora fermentacyjna. Podczas przepływu ścieków przez komorę przepływową osad sedymentuje i dostaje się przez szczeliny w dnie komory do komory fermentacyjnej. Trwa to kilka miesięcy (warunki beztlenowe). Przefermentowany osad następnie zagęszcza się i odwadnia (konieczne są odpowiednie urządzenia). Wydzielone komory fermentacyjne. Wyodrębnione urządzenia o niezależnej od osadników konstrukcji i szeregu urządzeń wspomagających: pompy i przewody doprow osad surowy, pompy i przewody odprow osad sfermentowany, przewody odprow ciecz nadosadową, mechanizmy di mieszania, instalacje do odprow gazów. Fermentacja w podwyższonej temp: 30-35 - fermentacja mezofilna, 50-55 - fermentacja termofilna. Wymiennik ciepła ogrzewa doprowadzany osad surowy (nagrzewanie wew. Bądź bezprzeponowe całej komory). Okres fermentacji kilkadziesiąt dni. Biologiczne i mikrobiologiczne aspekty fermentacji osadów ściekowych. Faza I:Podstawowymi substratami procesie fermentacji osadów ściekowych są nierozpuszczalne substancje org jak celuloza, skrobia, białka, tłuszcze. Pod wpływem enzymów wewnątrzkomórkowych wytwarzanych przez drobnoustroje znajdujące się w osadzie ulegają rozpadowi na rozp subst składowe, np. w wyniku hydrolizy celulozy i skrobi powstaje glukoza. Produktami hydrolizy białek są aminokwasy i krótkie peptydy, zaś tłuszczów glicerol i wyższe kwasy tłuszczowe, takie jak stearynowy, olejowy, palmitynowy. Następnie ulegają one utlenieniu z wytworzeniem kwasów organicznych takich jak octowy, mrówkowy, pirogronowy, masłowy. Ponadto produkowane są również niewielkie ilości alkoholi aldehydowych, fenoli, dwutl węgla, wodoru, siarkowodoru, amoniaku. Pod koniec tej fazy dochodzi do dezaminacji aminokwasów i wydzielenia zasadowego zw czyli amoniaku, który częściowo neutralizuje kwasy org (pH podnosi się do około 7). W fazie tej udział w fermentacji biorą bakterie kwasorodne bezwzględnie i względnie beztlenowe z rodzaju: Clostridium, Bacterioides, Alcaligenes. Faza II – faza fermentacji metanowej: (bakterie kwasorodne ustępują miejsca bakteriom metanogennym). Niższe kwasy org jak octowy, mrówkowy oraz dwutlenek węgla ulegają redukcji do metanu CH4. Część energii potrzebnej do tego procesu pochodzi z utlenienia gazowego wodoru, przy czym cząastki wodoru są jednocześnie wykorzystywane do redukcji dwutl. węgla. Proces wytwarzania metanu zachodzi pod wpływem enzymów produkowanych przez bakterie matanogenne: Metanobacterium, Metanococcum, Metanosarcina i inne. Są one bezwzględnymi beztlenowcami wyjątkowo wrażliwymi na działanie tlenu dla pH 6-8. Czas generacji 2-5 dni. Jeśli pH jest zbyt niskie dodaje się do komory fermentacyjnej odpowiednią ilość wodorotlenku wapnia lub kwaśnego węglanu wapnia, aby nie wytrącił się nierozpuszczalny węglan wapnia. Dalsza przeróbka osadów ściekowych. Poddaje się je zabiegom sterylizacji i dezynfekcyjnym mającym na celu całkowitą eliminację drobnoustrojów chorobotwórczych, jaj pasożytów (salmonella, jaj glisty ludzkiej). Metody: pasteryzacja – ogrzewanie przez 30min w temp 70 lub 6min w 80, kompostowanie (kilkudniowe) po uprzednim zmieszaniu ich ze słomą, trocinami lub korą drzewną (nawóz), dezynfekcja wapnem niegaszonym czyli CaO. Następnie zagęszczenie poprzez flotację lub metodą grawitacyjną oraz odwodnianie na złożu piaskowym, filtrach ciśnieniowych lub próżniowych albo stosuje się specjalne wirówki. Odwodnione osady (<50% wody) wykorzystuje się jako nawóz lub spala się. Biologiczne złoża fluidalne Procesy zachodzące w tych złożach są niejako połączeniem procesów odbywających się w konwencjonalnych złożach biologicznych oraz procesów dokonujących się w komorach napowietrzania. To dlatego, że rozwijająca się podczas przepływu ścieków błona biologiczna pokrywa powierzchnię drobnych cząstek stałych utrzymujących się podobnie jak kłaczki osadu czynnego w postaci zawiesiny. Wymagany stan fluidalny uzyskuje się w ten sposób, że oczyszczane mechanicznie ścieki przepuszcza się od dołu przez cylindryczny zbiornik zawierający drobne cząstki stałe, np. ziarenka piasku, przy czym szybkość jest tak dobrana aby cząsteczki utrzymywały się równomiernie w całej objętości. Na powierzchni tych cząsteczek tworzy się cienka błona biologiczna, bardzo aktywna. Podczas biodegradacji zanieczyszczeń org zawartych w ściekach liczba żywych komórek znajdujących się w błonie biologicznej bardzo szybko wzrasta co powoduje wzrost grubości błony, zwiększenie objętości złoża oraz zmniejszenie gęstości ziarenek piasku pokrytych błoną. To powoduje niebezpieczeństwo przedostania się cząstek wypełnienia do odpływu. Dlatego też co pewien czas zgarnia się górne partie wypełnienia o najniższej gęstości i kieruje do separatora. Tam pod odpowiednim naciskiem odrywa się błonę od ziarenek piasku. Oczyszczone i przemyte wodą ziarenka piasku kierowane są znowu do dolnej części zbiornika fluidalnego zaś osad złożony z fragmentów piasku do komór fermentacyjnych. Możliwość uzyskania bardzo dużego stężenia biomasy w złożu jest korzystne bo osiąga się w ten sposób wysoką szybkość i efektywność oczyszczania. Całkowity proces trwa ok. 60min. Możliwość oczyszczania ścieków o wysokim ładunku zanieczyszczeń jest wielką zaletą. Osad nadmierny zawiera 4-7% suchej masy, natomiast w komorze napow. 1-2%. Transport i przeróbka są więc łatwiejsze. Wadą jest konieczność wstępnego natlenienia ścieków w oksygatorze co podnosi koszty eksploatacji. System AAFEB (złoża rozprężone) – beztlenowe złoża rozprężone o błonie biologicznej przytwierdzonej do elementów wypełnienia. Pod względem budowy różnią się od złóż fluidalnych tym że brak w nich oksygatorów oraz obecnością ściśle dopasowanej do reaktora głowicy służącej jako kolektor dla gromadzących się gazów. Główny element to zbiornik wypełniony drobnymi ziarenkami z błoną biologiczną zawierającą bakterie beztlenowe kwasorodne i metanogenne. Ścieki doprowadzane są od dołu z taką szybkością aby zawiesina była jednorodna w całej obj. Różnica między zł. fluidalnym a rozprężonym: złoże jest fluidalne, gdy obj zajmowana przez elementy wypełnienia zajmują obj 2-krotnie większą niż w stanie stacjonarnym. zł. rozprężone gdy obj większa o 10-20%. Stopień rozprężenia złoża zależy od reakcji biochem zachodzących na powierzchni błony. W następstwie biodegradacji subst org następuje przyrost masy drobnoustrojów i wzrost grubości błony. W warunkach tlenowych jest to proces szybszy niż w beztlenowych. Dlatego w złożach fluidalnych błona jest grubsza . Ponadto mniejsza gęstość w złożach fluidalnych pozwala na unoszenie cząstek przez ścieki na wyższą wysokość co powoduje że ogólna obj jaką zajmują złoża tlenowe jest dużó większa. Złoża te także mają separator. Można oczyszczać ścieki przemysłowe, komunalne i wody nadosadowe z komór fermentacyjnych. Najlepsze efekty uzyskuje się przy temp 30-35. Bardzo ważna jest równomierność przepływu . Koszty eksploatacyjne są dość duże ze względu na zastosowanie pomp z automatyczną regulacją przepływu. System UASB – przepływ wznośny przez warstwę beztlenowego osadu. Reaktory stosowane w tym systemie mają kształt cylindryczny ze stożkowym dnem. W górnej części separator który tworzy jednolitą całość z kolektorem gazowym gdzie gromadzą się końcowe produkty biodegradacji zanieczyszczeń org głównie metan i dwutl. węgla. Dolna część wypełniona osadem gęstym przez który od dołu przepuszczane są ścieki. Cząstki tego osadu mają średnicę 0,5-2,5mm i mają strukturę ziarnistą dzięki czemu mają znakomite wł sedymentacyjne i wysoką efektywność w procesie beztl biodegr.Osad przygotowuje się w spec sposób w okresie wstępnego rozruchu reaktora hodując wybrane drobnoustroje na określonych pożywkach z odp skł odżywczym. Ważne jest również odp stężenie jonów Ca(2+). Tylko niewielką część bakterii biorących udział w procesie biodegr osiada na pow cząstek osadu w postaci błony. Większość utrzymuje się w formie niezwiązanej z granulków osadu. Podczas pracy część pęcherzyków gazu uwalnianego w biodegr przyczepia się do cząstek osadu co unosi je ku górze reaktora. Separator ma na celi rozdzielić cząstki od pęcherzyków. Zalety: niski koszt ekspl, wynikające z: nie potrzeba wypełnienia (tworzy się samorzutnie podczas rozruchu reaktora), pracuje w warunkach beztl, brak urządzeń natleniających i mieszających, brak recyrkulacji ścieków, oczyszczanie ścieków mocno zanieczyszczonych, stosowanie dużych obciążeń, wys wydajność, duża ilość źródeł energii, pracuje sprawnie w temp pokojowej. Rozmieszczenie organizmów wodnych w zbiorniku. Strefy roślinne i zwierzęce. Jeziora i stawy. Strefa litoralna: a) makrofity – rośliny wyższe w tym tkwiące korzeniem w dnie zbiornika (szuwary, trzciny) oraz rośliny o liściach i pędach nie wychodzących ponad pow wody (moczarka), b) plenston – rośliny wyższe nie zakorzenione lecz pływające po powierzchni wody (rzęsa wodna), c) peryfiton – rośliny porostowe tworzące gruby śliski nalot na powierzchni przedmiotów zanurzonych w wodzie, d) fauna naroślinna - zwierzęta utrzymujące się na liściach oraz łodygach roślin wyższych (ślimaki, robaki, larwy owadów), e) fauna denna – przybrzeżne larwy mrówek i skąposzczety. Strefa pelagiczna: a) neuston – org mikroskopijnej wielkości tworzące cieniutką błonkę na powierzchni wody (komórki glonów i sinic), b) nekton – średnie i duże org zwierzęce (ryby i większe skorupiaki, np. rak), c) plankton – skupisko roślin i zwierząt oraz drobnoustrojów biernie unoszonych przez wodę. W zależności od rozmiaru: - makroplankton – glony, grzyby wodne, bakterie nitkowate, owady wodne i ich larwy, rośliny widoczne gołym okiem, - mezoplankton – złożony głównie z glonów lub bardzo drobnych skorupiaków, - mikroplankton – organizmy widoczne jedynie pod mikroskopem, glony i inne drobnoustroje, - nanoplankton – wszystkie organizmy żywe poniżej 50mm bez bakterii, - bakterioplankton – bakterie 1-10mm. W zależności od charakteru org żywych: - fitoplankton (strefa eufotyczna) – autotroficzne org roślinne (sinice, glony, zielenice), - zooplankton – drobne heterotroficzne organizmy zwierzęce (pierwotniaki i wrotki), - bakterioplankton (strefa afotyczna) – wyłącznie bakterie. Strefa profundalna:– brak org roślinnych (brak światła), pod względem pokarmowym uzależniona jest od s. pelagicznej. Bakterie beztlenowe. Strefa denna: zespół org żywych (bentos), (bakterie, pierwotniaki, larwy owadów). Rzeki. W rzekach prąd wody unosi cząsteczki zawiesiny zwanej sestonem. Seston dzieli się na: bioseston – org żywe (sinice, glony) – znacznie mniej org żywych niż w planktonie jeziornym; abioseston (trypton) – martwe cząstki stałe (włókna roślinne, szczątki tkanek rośl i zwie, skrawki chitynowych pancerzyków owadów, ziarenka skrobi i piasku, cząstki węgla). Oprócz biosestanu można wyróżnić ugrupowania takie jak: a) flora wodna związana z dnem: - mikrofity (mikroskopijne glony), - makrofity (rośliny wyższe zakorzenione w dnie), b) fauna wodna związana z dnem: - mikrobentos (wszystkie zwierzęta makroskopijnej wielkości pokrywające dno rzeki (pierwotniaki)), - makrobentos (zwierzęta widziane gołym okiem (robaki larwy owadów, małe ślimaki)), c) fauna pływająca czyli ryby: - ryby karpiowate, - ryby łososiowate. Wody: słone (morza, oceany) lub słodkie (śródlądowe); wody śródlądowe: a) stojące – jeziora, stawy, podziemne, błoto, kałuże, b) płynące – potoki, rzeki, wodospady, c) przejściowe – sztuczne zbiorniki zaporowe, melioracyjne, kanały). Jeziora. Jeziora z których wychodzą rzeki nazywamy odpływowymi, otwartymi. Strefy: a) litoralna (przybrzeżna) – woda płytka prześwietlona do samego dna, b) pelagiczna - strefa wody otwartej nie stykającej się z dnem i z brzegiem. Górna warstwa – euforyczna, dolna – afotyczna, c) profundalna – woda głeboka zetknięta z dnem, d) denna. Stawy – tylko strefa litoralna. Czynniki wywierające wpływ na rozwój org wodnych. FIZYCZNE a) światło – podstawowe znaczenie dla org posiadających aparat fotosyntezujący (sinice, glony, rośliny wyższe). Na 10-12m natężenie światła jest praktycznie równe 0. Przezroczystość zależy od ilości cząstek stałych tworzących zawisinę. Warstwa euforyczna – dobrze naświetlona warstwa wody. Poziom kompensacyjny – poziom na którym ilość subst org jest równa ilości subs org jakie uległy rozkładowi przez org cudzożywne. b) ruch wodny. Przyczyny: konwekcje cieplne, wiatr, zmiany układu barycznego, nachylenie koryta rzecznego w rzekach. Zalety: rozprowadzenie ciepła w zbiorniku wodnym, wymieszanie się subst chem zawartych w wodzie, wyrównanie ciś osmotycznego i odczynu wody, dobre natlenienie wody. c) ciepło. Źródła: słońce, gleba otaczająca zbiornik, dno, powietrze. Warunki termiczne w jeziorach i stawach. a) zimą temp we wszystkich zbiornikach pod pokrywą lodu - +4, b) latem zróżnicowane uwarstwienie termiczne: - epilimnion (14-20st, 6-10m, ciągłe mieszanie spowodowane konwekcją), - metalimnion (6-12st, 8-12m, - hypolimnion (4st, poniżej 12m). Wiosną i jesienią następuje proces cyrkulacji (temp równa około 4-6st). Warunki termiczne w rzekach. Różnice temp są minimalne bez względu na porę roku. Charakterystyczny jest wzrost temp wraz z biegiem rzeki....
goldapianie