Metoda Biofeedback przezywa obecnie swój renesans została odświeżona i ulepszona i ponownie korzysta się z niej w fizjoterapii.
Celem tej terapii jest:
1 Specjalny sposób oddziaływania dodatkowymi bodźcami odbieranymi przez inne receptory niż receptory narządu ruchu.
2 Ćwiczący otrzymuje informacje o czynności swojego organizmu za pośrednictwem sygnału wzrokowo-słuchowego (mogą to też być bodźce dotykowe).
3 Wykorzystuje się tutaj zjawisko biologicznego sprzężenia zwrotnego biofeedback.
Biofeedback – definicja cel narzędzia
1 Jest to metoda dostarczania człowiekowi informacji o biologicznym stanie jego organizmu (zaprezentowanie ich przeważnie w postaci sygnału świetlnego lub dźwiękowego)
1 Cel: poddanie kontroli woli człowieka, (czyli próba dokonania zmiany wielkości danej funkcji)
2 Używa się tu:
ü Prostych narzędzi ( np. termometru, dynamometru, lustra itp.)
ü Mniej lub bardziej skomplikowanych urządzeń elektronicznych, elektrofizjologicznych (oceniane są wskaźniki takie jak praca serca, opornośćü skóry, rytm fal mózgowych, napięcie mięśniowe itp.)
Rodzaje Biofeedback
1 Biofeedback EMG (elektromiograf)
2 Biofeedback EEG (elektroencefalograf)
3 Biofeedback video- pacjent na monitorze widzi nagrywanego siebie przez kamery i w ten sposób może poprawiać swoja np. wadliwą postawę.
4 Biofeedback lustra
5 Biofeedback temperatury skóry
6 Biofeedback GSR (Galvanic Skin Response) pomiaru elektrycznego przewodzenia skóry
7 Biofeedback oddechu
8 Biofeedback pomiaru ciśnienia krwi i szybkości fali pulsu
9 Biofeedback pomiaru rytmu serca (kardiotachometrii)
Podstawy neurofizjologiczne biofeedback
1 Uzasadnienie neurofizjologiczne
Ø Koordynacja i sterowanie procesami biofeedbacku odbywa się na bazie układów zdolnych do samoregulacji zlokalizowanych w OUN
Ø Przebiega to na zasadzie procesu określonego mianem biologicznego sprzężenia zwrotnego
Ø Przepływ informacji jest jednokierunkowy
Ø Tym samym kontrola czynności jest jednokierunkowa o typie sprzężenia prostego
Podstawa działania Biofeedbacku
Działa w oparciu o:
1. Sprzężenie zwrotne kompensacyjne:
· W razie zaburzeń aferentacji prioprioceptywnej oddziaływanie na środowisko zewnętrzne (poprzez czynności ruchowe dowolne) może być· kompensowane dodatkowo poprzez informacje płynące drogą wzrokową, słuchową i dotykową (eksteroreceptory)
· Ośrodek porównujący w OUN- analizujący aktualne napięcie mięśniowe, położenie ciała w przestrzeni oraz prędkość· ruchu- może przy współudziale recepcji wzrokowej wpływać· na doskonalenie funkcji wykonawczej narządu ruchu i po wykształceniu nowego stereotypu dynamicznego utrwalić· użyteczne nawyki ruchu.
2. Sprzężenie zwrotne zastępcze:
2 Jeśli w trakcie wykonywanej czynności przekształci się biomechaniczne czy bioelektryczne elementy ruchu oraz obraz odbierany receptorami zmysłowymi (wzrok słuch) stwarza to możliwość korekcji dynamicznej funkcji mięśni impulsami wzrokowymi i dźwiękowymi lub dotykowymi (oddziaływanie świadome).
3 Sprzężenie zwrotne zastępcze odgrywa szczególną rolę w rehabilitacji osób niepełnosprawnych, u których występuje upośledzenie lub brak czucia głębokiego.
Wyróżniamy sprzężenie zwrotne:
Ø Dodatnie- zachodzi wówczas, gdy skutek podtrzymuje przyczynę powodując zwykle dalsze narastanie skutków.
ü Jest podstawą procesów rozwojowych
Ø Ujemne – powoduje, że skutek zjawiska przeciwdziała jego przyczynie. Wykorzystuje się je częściej np. w celu pozbycia się symptomu (bólu).
ü Tego typu sprzężenie znajduje zastosowanie w układach sterowania i regulacji automatycznej
Trening na EEG Biofeedback
2 Dzięki terapii metodą EEG Biofeedback pacjent nabywa zdolność kontrolowania umysłu
3 Jest w stanie regulować fale mózgowe w sposób samodzielny poprzez wzmocnienie pożądanych fal mózgowych (fal SMR, beta 1) i osłabienie fal niepożądanych (fal delta, theta, beta 2)
4 Trening metodą EEG Biofeedback podnosi walory poznawcze mózgu. Usprawnia jego funkcjonowanie, co z kolei poprawia pracę całego organizmu
5 Większość osób wykorzystuje zaledwie 5% możliwości mózgu przy normalnym codziennym funkcjonowaniu bez wysiłku umysłowego. Dzięki treningowi metodą Biofeedback wykorzystanie to zwiększa się o 25-30%
6 Metoda biofeedback poprawia pamięć i koncentracje podnosi kreatywność i szybkość myślenia poprawia nastrój i sen
7 Uczy, w jaki sposób osiągnąć stan relaksu i odprężenia poprzez procesy myślowe a pracę mięśni poprzez odpowiednie ich rozluźnianie
8 Terapia metodą, Biofeedback jest bezpieczna dla pacjentów
9 W odróżnieniu od leczenia farmakologicznego nie wywołuje skutków ubocznych, co zdecydowanie podnosi jej wartość terapeutyczną. Warunkiem w prowadzeniu tej terapii musi być świadomy kontakt z pacjentem.
Modele Biofeedbacku
Istnieje kilka modeli Biofeedbacku, które wynikają z różnic jego rozumienia dla potrzeb funkcjonowania w różnych dziedzinach
Model 1 : „Zmiany fizjologiczne wpływają na zmianę symptomu”
1 Jest to model tradycyjny
2 Świadome zmiany w układach fizjologicznych umożliwiają pacjentowi kontrolowanie symptomów
3 Typowym przykładem obrazującym jest reakcja napięcia mięśniowego dla zapobiegania bólom głowy spowodowanych przez wzmożone napięcie mięśniowe
4 W tym modelu mechanizm sprzężenia zwrotnego najmocniej przyczynia się do zwiększenia uwagi pacjenta nad poprawnym funkcjonowaniem całego ciała
Model 2 : „Zmiany procesów poznawczych prowadzą do zmiany symptomów”
1 Model ten sugeruje, iż proces sprzężenia zwrotnego razem z werbalnym poparciem (ośmielenie) ze strony terapeuty skutkuje zmianą procesów poznawczych
2 Czynniki procesów poznawczych pełnią funkcję mediatorów i są niezbędnym elementem do zmian symptomów
3 Terapeutyczną rolę odgrywa tu świadomość poczucia własnej wartości
Model 3 : „Efekt placebo lub nieokreślone efekty wpływające na zmianę symptomów”
3 Takie pojęcia jak oczekiwanie poprawy, wiarygodność terapeuty związki interpersonalne terapeuta – pacjent są pojęciami mogącymi wywołać efekt placebo
4 Efekt placebo pokrywa się z modelem poznawczym, co oznacza, iż działanie efektu placebo może wpływać na zmianę symptomów
Model 4 : „ Wpływ dodatniego (wzmacniającego) sprzężenia zwrotnego na zmianę symptomów”
2 Pacjent, któremu udało się osiągnąć zamierzony efekt przy użyciu sygnału zwrotnego wykorzystuje ten sygnał, jako potwierdzenie zaistniałego rezultatu oraz jako dodatkowe wzmocnienie
Metodyka pracy: wyróżniamy 7 aspektów, z którymi terapeuta powinien zapoznać pacjenta
1. Prezentacja sygnału
· Wybór sygnału dla komunikacji i poprawnej interpretacji sygnału przez pacjenta
· Sygnał powinien być· zrozumiały
· Powinien mieć· właściwości wzmacniające odpowiednie dla problemu pacjenta (stosuje się dodatnie sprzężenie zwrotne)
· Powinien być· w formie wizualnej lub audio w zależności od tego czy pacjent jest „wzrokowcem” czy lepiej reaguje na sygnał dźwiękowy
2. Wytłumaczenie wartości sygnału
1 Również w najprostszej formie np.
- Linia niebieska określa temperaturę
- Linia czerwona – skurcz mięśni
- Linia zielona – oddech
2 Na tym etapie postrzegania sygnału pacjent ma za zadanie skupić się tylko na wprowadzeniu ewentualnych zmian w danym sygnale
3. Wytłumaczenie wartości sygnału w powiązaniu z fizjologią
1 Terapeuta sugeruje dany stan np. relaksu względem, jakiej wyjściowej temperatury ciała
2 Wówczas, jeśli np. niebieska linia jest poniżej ustalonej przez terapeutę i komputer granicy mięśnie poddawane są relaksowi są rozluźnione
3 Jeśli np. czerwona linia określająca bezpośredni skurcz mięsni ulega wychyleniu powyżej określonej skali napięcia mięśnia wzrasta
4. Wytłumaczenie wartości sygnału w konkretnych symptomach
1 Terapeuta tłumaczy jak dany sygnał będzie się zmieniał pod wpływem symptomów
2 Jak trening może powodować poprawienie np. długości czasu dla uzyskania pożądanych efektów, które to z kolei mają wpływ na problem, z którym zgłosił się pacjent
3 Instrukcja ta ponadto ma działać motywująco
6. Sugestia terapeuty w trakcie ćwiczeń
2 Terapeuta daje podpowiedzi słowne i uczy jak osiągnąć pożądany efekt (informacje zwrotną)
3 Sugestie mogą dotyczyć np. postawy ciała czy sposobu oddychania
4 Wspomaga się technikami wyobrażeniami i wizualizacją
5 Uczy pacjenta kojarzenia odczuć płynących z ciała podczas ćwiczeń dla próby powtarzania ich w trakcie ćwiczeń domowych
7. Informacje dla terapeuty
3 Na podstawie parametrów komputerowych i obiektywnych wyników leczenia terapeuta może dalej kontynuować leczenie z wykorzystaniem metody Biofeedback lub zmienić ją na inną
8. Informacja dla pacjenta
7 Informacje płynące z komputera podczas ćwiczeń mogą bezpośrednio informować pacjenta o prawidłowo wykonanym zadaniu lub potwierdzać niepowodzenia
2 Ilość treningów dobrana jest indywidualnie
3 Metodę powinno się stosować przynajmniej raz w tygodniu optimum stanowią 2-3 treningi tygodniowo – pozwala to na utrwalenie i zapamiętywanie
4 Czas treningu waha się w granicach 30-60 min
5 U osób zdrowych w celu polepszenia funkcji poznawczych stosuje się ok. 10 treningów
6 U osób z zaburzeniami psychologicznymi ok. 20 treningów
7 Natomiast w celu leczenia zaburzeń psychosomatycznych 30-100 treningów
Strategia terapii
q Jednym z głównych problemów, z którym zgłaszają się pacjenci na terapię jest towarzyszący m ból
q Każdy indywidualnie odnosi się do oceny nasilenia oraz sposobu uwolnienia się od bólu
q Skutecznośćq terapii oznacza szybkie pozbycie się dolegliwości bólowych jak i brak nawrotów symptomu
q Efekt pozytywny zostaje osiągnięty w momencie, kiedy pacjent nie skupia swojej uwagi na bólu i jest od niego wolny
PUNKTY DZIAŁANIA, KTÓRE UŁATWIAJĄ PRACE Z PACJENTEM:
1. Zniesienie bólu poprzez najbardziej efektywną metodę – w zależności od pacjenta – indywidualnie
2. Terapia świadomości
A. Posturalnej
B. Funkcjonalnej
· Zadaniem dla pacjenta jest zapobieganie symptomom poprzez zdawanie sobie świadomości z pojawienia się oznak zapowiadających występowanie symptomów
3. Samokontrola
A. ŚwiadomośćB....
dziubusek30