ETAPY ROZWOJU SOCJOLOGII JAKO NAUKI
Początki socjologii wychowania to 1837 rok. Rozwijała się na dwóch etapach: I – etap naukowy, II – etap praktyczny. Etap praktyczny dzieli się na: Wiedzę ludową w skład której wchodzi Mądrość ludowa oraz Refleksje mędrców – to filozofia społeczna. Ojcem socjologii wychowania był A. Comte.
Kryteria potrzebne do wyodrębnienia nowej nauki:
1. Nadanie nowej dziedzinie nazwy
2. Określenie przedmiotu badań dla nauki
3. Zaproponowanie metod badawczych
Spełnił je Comte w 1837 roku „Kurs filozofii pozytywnej” – użył terminu socjologia dla nowo rodzącej się nauki. Uzasadnił to nauką o społeczeństwie. Przedmiot badań to społeczeństwo stanowiące scharmonizowaną całość składająca się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami. Czyli przez rodzinę poznajemy społeczeństwo. Skonstruował i unaukowił metody badań zjawisk społecznych. Są to: obserwacja, metoda porównawcza, analiza historyczna, eksperyment.
Wyróżniamy trzy okresy:
1. Początki i główni reprezentanci przełomu XIX i XX wieku -
Józef Supiński – (1804 – 1893) – prawnik, ekonomista, socjolog. Wydał jedną rozprawę „Myśl ogólna fizjologii wszechświata” – uznana za pierwszą w Polsce próbę ujęcia systemu socjologii Comta.
Pilat – (1857 – 1908) – wykładowca prawa wekslowego, zainteresowania socjologiczne. Prace „Nowy zarys socjologii”, „O nowoczesnej socjologii”.
B. Limanoski – (1835 – 1935) – działacz socjalistyczny, działacz myśli społecznej, socjolog. Wydał: „Socjologię”, „Historia ruchu społecznego”, „Naród i państwo”
Za ojca socjologii uważany jest J. Skupiński. Na uczelniach zagranicznych zasłynęli socjologowie L. Gumplowicz – (1838 – 1908) – osiadł w Austrii na uniwersytecie w Grazu.
K. Kellez Kranz – (1872 – 1905) – studia w Paryżu, działalność naukowa w Paryżu i Brukseli.
B. Malinowski – 1942 – studiował na uniwersytecie Jagiellońskim. Zasłynął jako badacz ludów pierwotnych. Twórca kierunku funkcjonalnego. Profesor uniwersytetu londyńskiego.
L. Winiarski – (1886 – 1915) – docent uniwersytetu genewskiego.
F. Znaniecki – (1882 – 1958) – uczył się w USA
St. Krasiński – (1857 – 1886) – warszawski publicysta.
E. Abramowski – (1857 – 1910) – filozof, psycholog, socjolog.
R. Luksemburg – (1870 – 1919) dr ekonomi, działaczka ruchu robotniczego, interesowały ją społeczne konsekwencje.
2. Okres międzywojenny -
Znaniecki to twórca socjologii akademickiej w Polsce. Florian Znaniecki wraca do kraju i w Poznaniu organizuje studia socjologiczne ( katedra socjologii i filozofii kultury ). W 1930 r. ukazał się „ Przegląd socjologii” – redaktor naczelny Znaniecki. Od 1930 r. zaczęto kształcić w Polsce magistrów socjologii i wtedy socjologia uzyskała status dyscypliny uniwersyteckiej a Znaniecki został uznany za twórcę socjologii akademickiej w Polsce (Błochowski).
Wychowankowie Znanieckiego: J. Chałasiński, J. Szczepański.
Podręczniki – wstęp do socjologii – 1922 r. I i II tomowa socjologia wychowania – Znaniecki (1928,1930). Przetłumaczone na angielski, są to do dziś podstawowe podręczniki akademickie.
Ośrodki socjologii: Poznań, Warszawa (Petrażewski Leon, L. Krzywicki, St. Czarnecki, St. Ossowski, Chałasiński), Lwów – pierwsi w kraju rozwijają socjologię – Bolesław Pilat. Czołowy reprezentant – Fr. Bujak 1875-1919, Kraków – K. Dobrowolski (etnografia, socjologia, kultura chłopska).
Instytuty: tylko badania. Instytut Gospodarstwa Społecznego, Instytut Spraw Społecznych – problematyka materialna, socjalna, zdrowie najniższych warstw społ. W Warszawie Instytut Socjologii Wsi.
W czasie II wojny światowej socjologia była w konspiracji, dr Wł. Okiński uczeń Znanieckiego.
3. Okres powojenny -
Odrodzenie socjologii po 1945 w Łodzi. Do lat 50- tych nikt nie ukończył socjologii, bo wyrzucano tą naukę z list przedmiotów akademickich. Władze uznały, że jest to nauka burżuazyjna. Na KUL- u bez przerwy. W 1956 wraca do kształcenia akademickiego. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KCPZPR, kształciła socjologów dla aparatu władzy. W 1984 przekształcono to w Akademię Nauk Społecznych. Problematyka badawcza: integracja i adaptacja Polaków przesiedlonych.
Koniec lat 70-tych, socjologowie wskazywali na zbliżający się kryzys w kraju, który grozi konsekwencjami, władza zlekceważyła tę informację. Socjologia: miasta, wsi, medycyny, polonii, rola kobiety wiejskiej, władza, religie.
Rola socjologów: pełnią rolę badaczy, ekspertów, doradców, wykładowców, lekarzy, pracowników socjalnych, urzędników, praca aparatu partyjnego, organizacji, stowarzyszeń, wychowawców.
Społeczna rola socjologii powinna polegać na:
- diagnoza sytuacji,
- dostarczenie ekspertyz i przesłanek decyzji przez przekazywanie i pokazywanie społecznych konsekwencji alternatywnych wyborów,
Winien on być popularyzatorem wiedzy o społecznych prawidłowościach, powinien pomóc zrozumieć społeczeństwu samo siebie.
SOCJOLOGIA WYCHOWANIA – PRZEDMIOT, FUNKCJE, PROBLEMY
Socjologia wychowania i edukacji bada rzeczywistość społeczno – wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym. Przedmiot badań:
1. zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych
2. instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno – kulturowych warunków wychowania oraz działalnością edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,
3. społeczno – kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań , organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno – zawodowej.
4. poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów wychowawczych i kulturowych w ramach mikro, mezo i makro systemów wychowania w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego i nieformalnego
Socjologia mikroedukacji – zajmuje się głównie funkcjonowaniem grup naturalnych np. rodziny, grup rówieśniczych, kręgów społecznych, klik, gangów, grup nieformalnych.
Socjologia mexoedukacji – dokonuje analizy funkcjonowania instytucji i systemów wychowawczych osiedla, gminy, społeczności wioskowej.
Socjologia makroedukacji – zajmuje się systemami wychowania dotyczącymi państwa, narodu, klas i warstw społecznych, wychowania obywatelskiego.
Socjologia wychowania i edukacji – zawiera w sobie elementy teoretyczne jak i praktyczne. Teoria to wiedza wyjaśniająca określoną dziedzinę zjawisk, pozostaje w związku z praktyką bo na jej podstawach jest formułowana. Praktyka to świadoma działalność ludzi, wykorzystująca umiejętności i nawyki zdobyte w działaniach. Socjologia wychowania spełnia określone funkcje:
1. Funkcja poznawcza i teoretyczna – polega na przekazywaniu społeczeństwu wiedzy, służy poznawaniu życia społecznego ludzi, umożliwia poznawanie mechanizmów, procesów i praw strukturalnych, rozwojowych, wyjaśnianie opisywanych zjawisk i zależności.
2. Funkcja humanistyczna – wyraża się głównie we wprowadzaniu w system norm i wartości, określania norm i zachowań grup i jednostek w rozwijaniu osobowości i kształtowaniu postaw i przekonań, a także stereotypów.
3. Funkcja wychowawcza – przejawia się w kształtowaniu wzorów i modeli zachowań społecznych, umożliwia świadome i celowe wykonywanie celów i zadań wychowania
4. Funkcja diagnostyczna i prognostyczna – przejawia się w rozpoznawaniu określonego stanu rzeczy. Na podstawie diagnozy formułujemy optymalne rozwiązania.
5. Funkcja społeczno – pedagogiczna i socjotechniczna – społeczno – pedagogiczna zajmuje się wyjaśnianiem sytuacji społeczno wychowawczych jak również wskazywaniem skutecznych metod i technik oddziaływania wychowawczego, a socjotechniczna to organizowanie i kierowanie procesami wychowawczymi w szkole, klasie, grupie koleżeńskiej, środowisku społecznym.
6. Funkcja apologetyczna i demaskatorska – te funkcje są realizowane w zależności od tego jakie orientacje, interesy, cele i zadania światopoglądowe i moralno – etyczne propaguje i realizuje. Apologetyka - obrona czyichś interesów, ukazywanie czyichś interesów. Demaskatorska – wyszukiwanie pewnych mankamentów, uchybień, to co szkodliwe dla rozwoju człowieka. Funkcja apologetyczna i demaskatorska może dotyczyć zarówno czegoś jak i kogoś.
Aktualne problemy socjologii wychowania i edukacji to:
1. wychowanie jako zjawisko społeczne
2. wychowanie a społeczeństwo
3. wychowanie a problemy ludnościowe
4. struktura społeczna szkoły
5. ekologia wychowania
6. stratyfikacja (różnicowanie) społeczna, a szkoła
7. wychowanie, a procesy społeczne (współzawodnictwo, konflikty, akomodacja, asymilacja)
8. uspołecznianie jako proces wychowania
9. dewiacyjne zachowania w szkole
10. dynamika grup w wychowaniu
11. warunki kształtujące programy nauczania
12. społeczność lokalna, a szkoła
13. wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej
14. aktualne kontrowersje o wychowaniu
15. wychowanie zdrowotne
16. edukacja, a demokracja i polityka
17. wychowanie do zmian i rozwoju
18. wychowanie do przyszłości
W ujęciu idealno typowym społeczeństwo nowoczesne charakteryzuje się następująco:
1. Cechy organizacyjne:
- wielka liczba członków
- otwartość czyli wielorakie powiązania z innymi społeczeństwami
- heterogeniczność czyli zróżnicowanie wewnętrzne (klasowe, warstwowe)
- wysoki poziom urbanizacji – podstawową organizacją przestrzenną jest miasto
2. Cechy osobowościowe jednostki:
- orientacja na osiągnięcia indywidualne
- wysoki poziom empatii i nonkonformizmu
- przekonanie o możliwości zapanowania nad przyrodą
- orientacja na teraźniejszość i przyszłość
- nastawienie liberalne lub demokratyczne
- odejście od wiary w przeznaczenie
3. Cechy społeczno – kulturowe:
- dominacja więzów rzeczowych czyli ludzie powiązani ze sobą interesami
- struktura społeczna oparta na podziałach warstwowych
- porządek społeczny oparty na kontrakcie
- pozycja społeczna osiągana np. poprzez edukację
- zachowania słabo skondensowane
- działania zuniwersalizowane
- wysoki poziom skolaryzacji i wykształcenia
- wysokie kompetencje symboliczne
- powszechne korzystanie z mechanizmów
- kultura zdominowana przez profanum (świecka).
4. Cechy polityczne:
- władza legalna usankcjonowana świecko
- szeroki udział w instytucjach przedstawicielskich
- brak tendencji endogamicznych w elitach władzy (więcej opcji politycznych)
- pluralizm instytucji politycznych
5. Cechy techniczno-ekonomiczne:
- nieantarkiczność (kraje trzeciego świata oparte tylko na własnej produkcji, gospodarce – kraje autarkiczne)
- skomplikowane technologie, złożony podział pracy, wysoki poziom produkcji w przeliczeniu na 1 mieszkańca
- gospodarka zdominowana przez przemysły innowacyjne (informatyka, elektronika)
- wyspecjalizowane usługi
- korporacje międzynarodowe
Nowoczesna osobowość społ., to wzorzec człowieka racjonalnego, należy go upowszechnić i ma on przynieść rezultaty (zachodnia Europa).
Trzy podstawowe cechy:
1) rozbudowana potrzeba osiągania i wyczynu ; charakteryzuje ludzi silnie motywowanych do realizacji potrzeb, 4 cechy:
a) stała skłonność do podejmowania ryzyka przy jednoczesnej świadomości jego konsekwencji
b) predyspozycje do innowacji
c) umiejętność analitycznej oceny przedsiębranych działań zakończonych zarówno porażką jak i sukcesem
d) pełna mobilizacja wewnętrzna w warunkach współzawodnictwa, zapewniająca uzyskiwanie bardzo dobrych wyników, przy czym sukces dynamizuje działania jednostek
2) wysoki poziom empatii
3) nonkonformizm
Potrzeba…….konstytuuje człowieka, którego można nazwać HOMO HUBRIS.
Hubris, to nieposkromiona pycha która wywoływała gniew bogów.
Hubris, to siły tkwiące w człowieku, które zmuszają do działań prowadzących do dowartościowania siebie, samodoskonalenia, osiągania coraz wyższych pozycji i stanowisk, akceptowania zmian i innowacji. Zaspokojenie tych dążeń rodzi satysfakcję i wywołuje dumę, zwiększa poczucie osobistego bezpieczeństwa, scala indywidualną osobowość, pozwala optymistycznie patrzeć na świat, nadaje sens życiu. Te motywacje hubrystyczne stają się regulatorem rozwoju.
Wielu współczesnych badaczy i organizatorów zaangażowanych w procesy………twierdzi, że bez pojawienia się jednostek o nowoczesnej, hubrystyczne postawie, niemożliwe jest powodzenie zaprojektowanych przekształceń, czyli reform
24.10.04. – 4 godz.
Działanie herostratesowe – jest to działanie typu negatywnego.
Działanie egoistyczne – jednostka wykorzystuje do realizacji swojego celu innych.
Działanie przestrzenne – działanie typu handlu rzeczami z przemytu itp., poprzez kupno przyczyniamy się do bogacenia się innych.
Istnienie zbiorowości o umiejętności wczuwania się w procesy innych osób.
Zdolności empatyczne – jest to ważna cecha zbiorowości. Wyraża się w zdolności wczuwania się w nowoczesne role społeczne. Role pełnione przez jednostki odniesienia. Stany empatyczne w procesie modernizacji zmuszają jednostkę do podejmowania nowych ról i wczuwania się w nie tzn. zachowań nierutynowych, elastycznego reagowania i rozbudowywania własnych możliwości.
Postawa nonkonformistyczna – sprzyja zachowaniom o charakterze niekonwencjonalnym. Cechuje ona ludzi o zredukowanej potrzebie uległości wobec innych, doznawania opieki i znajdowania oparcia w ograniczonej potrzebie afiliacji. W 1984 roku powstał nowy wzorzec osobowości człowieka nowoczesnego – Inkeles i Smith mówią, że jednostkę trzeba wyposażyć w takie cechy jak:
1. otwartość na nowe doświadczenia
2. gotowość do świadomej zmiany
3. zdolność zbierania informacji o faktach
4. umiejętność wykorzystywania wiedzy w podejmowanych działaniach
5. umiejętność planowania w sprawach zarówno osobistych, rodzinnych i publicznych
6. skłonność do kalkulacji wynikająca do przekonania, że świat jest policzalny, a wiele zjawisk można przewidzieć
...
spodpowieki