Klasyfikacja nauk

Najbardziej ogólny podział

       Nauki formalne                                                                                    Nauki empiryczne

(dedukcyjne, aprioryczne)                                                                                       (indukcyjne)

                                          różnice: pod względem przedmiotu:

obiekty matematyczne, nazwy, zdania,                            świat rzeczywisty, materialny

relacje itd.                                         

                                          Pod względem stosowanych metod:

Opierają się na rozumowaniu i intuicji;                  opierają się na doświadczeniu we 

metoda uzasadniania-jedynie dedukcyjna              współdziałaniu z rozumem; metoda indukcyjna (także hipotetyczno-dedukcyjna i idealizacyjna)

centralną role pełnią:

twierdzenia-dowodzone na drodze dedukcyjnej;

gdy udowodnione-są prawdziwe w sensie

definicji kohercyjnej (nie ma mowy o

przybliżonej prawdziwości);dotyczą własności

obiektów matematycznych i logicznych;              prawa-uzasadniane na drodze doświadczalnej; dotyczą relacji między zjawiskami rzeczywistego świata; prawdziwe w sensie klasycznej def. Przy czym jest to prawdziwość przybliżona

(różnica między twierdz. a prawami wynika z różnicy przedmiotów i metod tych nauk)

metoda aksjomatyczna-z aksjomatów i def.

dedukuje się na mocy zasad logiki twierdzenia;

dąży się do zaksjomatyzowania i

sformalizowania systemów dedukcyjnych; teorie

matematyczne mają zastosowanie w naukach

emp. np. fizyce;

obiekty matematyczne-różnie stanowiska:

·         Istnieją obiektywnie, ale poza czasem i przestrzenią; są odkrywane przez naukę, a nie tworzone(platonizm matematyczny); realizm pojęciowy w zakresie matematyki; stanowisko popierana m.in. przez zwolenników fenomenologii Husserla;

·         Za Kantem-jako konstrukcje naszego umysłu tworzone apriorycznie; neokantyści-istnieje idealny świat matematycznyàjest tworem naszej wyobraźni; konwencjonaliści-umowność systemów matematycznych, zależność wyboru systemu od naszego wyboru;

·         Matematyka nauka o świecie, oparta na doświadczeniu; Mill-pewniki matematyczne i reguły logiki są indukcyjnymi uogólnieniami; Engels-empiryczna genez pojęć matematycznych, przedmiotem matmy- ‘formy przestrzenne i stosunki ilościowe świata;

·         Kronecker- łączył platonizm z kantyzmem-liczby naturalne stworzył Bóg, pozostałe-człowiek

·         Początek XX w.-3 nowe prądy:

-Hilbert- formalizm- dążył do przedstawienia całej matematyki jako sformalizowanego systemu.

-Brouwer – intuicjonizm- obiekty mat. są tworem intuicji; stworzył logikę intuicjonistyczną- nie uznająca zasady wyłączonego środka i pewnych nieefektywnych metod teorii mnogości

-Russell i Whitehead- logicyzm- matematyka częścią logiki;

·         Konstruktywizm- nawiązuje do intuicjonizmu;  uznaje tylko efektywne metody konstrukcji pojęć i dowodzenia twierdzeń itd.

Nauki empiryczne

n. humanistyczne (społeczne)                                          n. przyrodnicze

XIX w. Rozwój metodologicznej refleksji                       głównym celem-poznanie praw

nad nauką; wg Comta również powinna

(socjo)dążyć do poznania praw;

koniec XIX w. neokantyści Windelband i

Rickert (szkoła badeńska) podzielili nauki na ogólne (nomotetyczne- ustanawiające prawa)-n. przyrodnicze i idiograficzne (opisujące indywidualne osobliwości poszczególnych rzeczy i zdarzeń)- n. humanistyczne;

Dilthey- n. humanistyczne, nie powinny się upodobniać do przyrodniczych, ale wypracować własne metody; przeciwstawiał się metodzie n. przyrodniczych (wyjaśnianiu opartym na prawach) metodę hum.- ‘rozumienie’ motywów w drodze empatii; Jego zasługa-zwrócenie uwagi na różnice między ludźmi a przyrodą-są czynni, działają świadomie, kierują się motywami opartymi na uznawanych wartościach itd.

Nie można się zgodzić z zupełna odrębnością n.hum od n.przyr.; postępowanie ludzi podlega prawom, których wykrycie jest celem psychologii i socjologii; dlatego operować musza tymi samymi metodami co n.przyr;

Ich zadaniem, jak wszystkich innych nauk jest wyjaśnianie i przewidywanie zjawisk na podstawie odkrytych praw;

Hasło jedności nauk-lansowane przez Koło Wiedeńskie, a wcześniej racjonaliści XVII w.(Kartezjusz i Leibniz), materialiści i wielu współczesnych filozofów.

Nauki nomologiczne i idiograficzno-nomologiczne

Racjonalne jądro- pewne nauki odkrywają prawa, inne opisują fakty, ale podział ten nie pokrywa się z podziałem na n.przyr. i n.hum.;

Wszystkie nauki teoretyczne (fizyka, ogólna biologia, chemia, socjologia, ekonomia polityczna itp.- formułują prawa i pomocnicze sądy innych typów, a faktami (traktowanymi jako ilustracje, które można zastąpić innymi) posługują się do uzasadnienia tych praw- n. nomologiczne;

Nauki opisowe (botanika, zoologia, mineralogia itd.)- nie formułują praw przyczynowych, posługują się często teoriami tworzonymi przez n. teoretyczne; odkrywają prawa synchroniczne, koegzystencjalneàpraw inkluzyjnych;

Nauki badające fakty: n.badające rozmieszczenie przedmiotów w przestrzeni-topograficzne(geografia, duża część astronomii- ustalają fakty statyczne, które połączone, stanowią daną naukę; czasem formułują prawa) i n.badające rozmieszczenie zdarzeń w czasie-historyczne (ustalają fakty kinetyczne- rejestrują zdarzenia i procesy, opisują ich przebieg, badają przyczyny, skutki, itd.; formułują generalizacje historyczne i prawa).

Nauki podstawowe i stosowane

Odkrywają ogólne prawa przyrody

i społeczeństwa;

odkrywają prawa ogólne (niektóre ustalają fakty),

Wykorzystują wyniki n.podst. do celów praktycznych

Formułują oceny i normy, także prawa (szczegółowe) będące przesłankami niezbędnymi do uzasadnienia tych norm

-główny, pierwotny cel