Sytuacje.doc

Sytuacje awaryjne

„Nie trać czasu na kontemplowanie błędów.

Ucz się na nich i idź dalej”.

H. Jackson Brown Jr.

Nie ma na świecie ludzi, którzy nie doświadczyliby w swoim życiu porażki. I choć nie lubimy niepowodzeń, pełnią one bardzo ważną rolę:

              pokazują, na czym Ci naprawdę zależy

              zmuszają do twórczej aktywności

              wzbogacają Twoje doświadczenie

              mobilizują do nauki, podnoszenia sprawności i umiejętności

              pomagają docenić wartość i sens życia

              uczą pokory

              hartują

              przyczyniają się do przezwyciężania własnych słabości

              pozwalają zmieniać życie na lepsze.

Nim jednak porażka będzie miała pozytywne skutki, trzeba wykonać pewną pracę nad tym, co się nie udało. Pierwszą i może najważniejszą sprawą, która ułatwia poradzenie sobie z niepowodzeniem, jest przyznanie sobie prawa do popełniania w życiu błędów. Druga - to nietraktowanie ich jako klęsk życiowych, a uczenie się na nich i wyciąganie wniosków na przyszłość. Takie nastawienie pomaga w konstruktywnym podejściu do problemu.  Wpadanie w panikę, załamywanie się, użalanie nad swoim losem nic tu nie pomogą. Wprost przeciwnie - pogorszą sytuację, odbijając się na Twoim samopoczuciu, samoocenie, spadku motywacji i aktywności.

Nie zachęcamy Cię także do bagatelizowania własnych niepowodzeń. To byłaby równie nieskuteczna praktyka jak nadmierne lamentowanie. Porażka może być punktem zwrotnym w Twoim życiu - ważnym wydarzeniem, które w przyszłości zaowocuje sukcesem. Od Ciebie zależy, czy tak się stanie.

Masz prawo do popełniania błędów.

Nie traktuj niepowodzenia jak życiowej kęski. Zobacz w nim nową szansę.

1. Analizowanie niepowodzeń i wyciąganie wniosków

Porażka to sprawa bardzo indywidualna. Nie wolno więc porównywać się do innych -  zazwyczaj potęguje to złość, żal i rozczarowanie. Ty, jako niepowtarzalna osoba, i zewnętrzne okoliczności, które miały wpływ na to, co się wydarzyło, były odmienne od na pozór podobnej sytuacji kolegi czy koleżanki. Dlatego dobrze jest oceniać to, co się stało, z własnego punktu widzenia, zachowując samokrytycyzm i obiektywizm.

Radzenie sobie z porażką, poza wstępnym założeniem, że mam prawo do błędu, zaczyna się od analizy problemu, czyli tego, co się stało. Jest to moment wymagający dużej odwagi, uczciwości i odpowiedzialności. Koniecznie więc zrezygnuj z manipulowania sobą lub innymi. Nie daj się wpędzić w poczucie winy i utwierdzenie w swojej beznadziejności. Ale też nie usprawiedliwiaj się, obarczając winą innych, np. rodziców, nauczycieli czy kolegów. W jednym i drugi przypadku wpadasz w pułapkę i oddalasz się od rozwiązania problemu. Konfrontacja z prawdą wymaga od Ciebie przeanalizowania sytuacji niepowodzenia, ocenienia, jak sam się do niego przyczyniłeś, a jaki wpływ miały okoliczności zewnętrzne.

Pomocne na tym etapie mogą okazać się następujące pytania:

              Co się wydarzyło?

              Czego się spodziewałem, na co liczyłem?

              Co zrobiłem, a co mogłem zrobić? Ile dałem z siebie, a ile mogłem dać?

              Czego nie wiedziałem i co pominąłem, a co teraz wydaje mi się ważne?

              Jak inni przyczynili się do mojego niepowodzenia?

              Jakie zewnętrzne okoliczności były dla mnie niekorzystne?

Sprawą niezwykle ważną jest ocenienie swojego udziału w doznanej porażce. Dopóki nie będziesz świadomy swoich błędów i nie zrozumiesz, na czym one polegały, prawdopodobnie nadal będziesz wikłał się w podobne sytuacje, tkwił w złudzeniach i ograniczał swoje możliwości. Uczciwe przyjrzenie się własnym niepowodzeniom zaczyna się od brania odpowiedzialności za siebie i swoje działania, motywuje do naprawiania błędów, daje większe poczucie kontroli nad biegiem wydarzeń, pozwala uniknąć kolejnych niepowodzeń, i - co za tym idzie - zwiększa poczucie własnej wartości i szanse na satysfakcjonujące życie.

Konieczne jest następnie wyciągnięcie wniosków z niekorzystnej sytuacji, w której się znalazłeś. Zacznij działać: wyznacz cele, nakreśl plan i wytrwale go realizuj. Przed Tobą wiele szans; to, czy je wykorzystasz, zależy przede wszystkim od Ciebie. Pamiętaj, że matura jest egzaminem dojrzałości, nie tylko sprawdzianem wiedzy. Czas wyjść z roli dziecka i zmierzyć się z problemami jak osoba dorosła. Zanim poradzimy Ci, jak to zrobić, spróbuj odpowiedzieć na następujące pytania:

              Czego mnie porażka nauczyła?

              Jakie są moje cele?

              Jak mogę wykorzystać w nowej sytuacji zdobyte doświadczenia?

Nie porównuj swojej sytuacji z sytuacją innych.

Bądź uczciwy w ocenie tego, co się stało.

Wyznacz sobie nowe cele, nakreśl plan działania.

2. O nastawieniu wobec niepowodzeń i problemów

Każdego dnia rozwiązujemy wiele problemów. Zwykle nie zastanawiamy się nad wybieraną wtedy strategią myślenia i działania[1]. Decyduje o tym nasze nastawienie do świata, wyrażające się w aktywności lub bierności, zaufaniu do ludzi i siebie samego lub jego braku, lęku lub odwadze, optymistycznej lub pesymistycznej postawie, pewności siebie lub niskim poczuciu własnej wartości[2]. Sprawdź, jaki sposobów reagowania jest właściwy Tobie.

Minitest. Nastawienie wobec problemów

Przeczytaj pytania i zakreśl odpowiedź, która jest Ci bliższa. Pamiętaj, że nie ma złych odpowiedzi. 

Ten minitest pozwala ogólnie określić, czy jesteś osobą, która rozwiązując problem ma orientację na stan czy orientację na działanie[3].

Jeśli zaznaczyłeś więcej odpowiedzi a, to prawdopodobnie masz orientację na stan, czyli w sytuacji niepowodzenia  raczej reagujesz wycofaniem. Wolisz rozwiązywać problemy na poziomie umysłu niż podejmować działanie. Masz skłonność do brania winy na siebie. Nadmiernie rozpamiętujesz i analizujesz doznane niepowodzenia, przyczyniając się tym samym do wzmacniania ich negatywnych skutków. To z kolei powoduje wzrost lęku przed kolejnymi porażkami, nasilenie pesymizmu i niechęci do kontynuowania czy inicjowania działań. Wolisz tkwić w „bezruchu”, mimo że wiesz, jak należałoby postąpić. Ponieważ sytuacja nie zmienia się, Twoje emocje oscylują wokół smutku, żalu, złości, a nawet gniewu. Spada wiara w to, że może być lepiej, stajesz się bierny i wyczekujący. Nie podejmując kolejnych wyzwań, zatrzymujesz się, nie nabywasz nowych kompetencji, a Twoje poczucie własnej wartości maleje. W rezultacie jesteś nieusatysfakcjonowany tym, co dzieje się w Twoim życiu, i masz znikome poczucie wpływania na własny los. Boisz się planować i nieśmiało wyznaczasz sobie cele, nie wierzysz w sukces, stajesz się podejrzliwy.

Przy nadmiernym kontemplowaniu własnych błędów możesz dojść do stanu, w którym będziesz myślał o sobie jako o kimś beznadziejnym. To z kolei może prowadzić do apatii, utraty poczucia sensu robienia czegokolwiek, zablokowania działań i skazania się na ślepy los [4].

Jednocześnie trzeba zauważyć, że masz wiele cech, które przy rozwiązywaniu problemów i pokonywaniu niepowodzeń są ważne. Umiesz zauważyć swój udział w porażce, choć za dużo bierzesz na siebie. Sytuacja niepowodzenia jest skomplikowana, warto więc uwzględnić także zewnętrzne okoliczności, przecież nie miałeś wpływu na wszystko. Uczciwe zatem jest wzięcie odpowiedzialności  tylko za to, co jest Twoim rzeczywistym udziałem.

Twoją kolejną mocną stroną jest refleksyjne myślenie. Aktywność intelektualna jest zawsze cenna. Umiesz więc znaleźć trafne rozwiązania i wiesz, jak postąpić. Brakuje tylko odwagi do wprowadzania ich w życie i udowodnienia sobie, że wiele potrafisz. Podczas rozwiązywania problemów ważna jest bowiem równowaga między myśleniem i działaniem.

Zasługujesz na to, by odnosić sukcesy. Masz prawo dbać o siebie i budować własne szczęście. Stojąc w miejscu, wahając się przed podjęciem następnych kroków lub nie kończąc podjętego zamierzenia wybierasz najgorszą z możliwych strategii. Nie wykorzystujesz sytuacji niepowodzenia i popełniasz kolejny błąd: wycofujesz się z walki o swoją przyszłość.

Nadmierna ostrożność i ciągłe ulepszanie pomysłów hamuje Twoją aktywność.

Lepiej podjąć walkę i przegrać niż przegrać, poddając się.

Jeżeli zaznaczyłeś więcej odpowiedzi b, należysz do osób, które mają orientację na działanie. Charakteryzujesz się tym, że niepowodzenia traktujesz dość lekko, nie analizujesz ich. Starasz się również nie akcentować lub w ogóle nie zauważać własnego udziału w doznanej porażce. Chętnie przypisujesz winę innym ludziom i okolicznościom zewnętrznym. To sprawia, że własną aktywność oceniasz pozytywnie, dzięki czemu Twoje samopoczucie utrzymuje się na dobrym poziomie. Porażka nie zniechęca Cię do dalszego działania, a nawet mobilizuje do wytyczania kolejnych celów. Szybko przygotowujesz nowe strategie, a wprowadzając je w życie odznaczasz się dużą elastycznością. Nie boisz się kolejnych wyzwań, potrafisz wytrwale dążyć do celu. Jesteś osobą zmotywowaną wewnętrznie, wierzącą w powodzenie swoich poczynań, nastawioną na realizowanie siebie. W życiu wiele Ci się udaje, gdyż często doprowadzasz do końca różne przedsięwzięcia. Podejmując różne inicjatywy sprawdzasz się, dużo się uczysz i rośnie Twoje poczucie własnej wartości. Ufasz innym i doświadczasz ich pomocy[5].

Strategia ta na pozór wydaje się wystarczająco dobra, aby poradzić sobie z porażkami. Być może w wielu sytuacjach życiowych przyniesie Ci korzyści. Jednak w niektórych przypadkach może być niebezpieczna. Na przykład wtedy, gdy nie przeanalizujesz należycie sytuacji niepowodzenia, nie wyciągniesz z niej właściwych wniosków i nie dostrzeżesz swojego udziału w całej sprawie. Zbyt szybkie przechodzenie do działania i brak namysłu nad tym, co się zdarzyło, może powodować komplikowanie się sytuacji i nawarstwianie problemów. Ponadto zbyt optymistyczne wizje mogą przyczynić się do tego, że nie włożysz w rozwiązanie prob...