BEZROBOCIE W POLSCE NA PODSTAWIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
WSTĘP ............................................................................................................... 3
ROZDZIAŁ I 5
RYNEK PRACY I BEZROBOCIE 5
1. Pojęcie rynku pracy, podaży i popytu na pracę 5
2. Równowaga na rynku pracy. 7
3. Rodzaje bezrobocia 11
4. Przyczyny bezrobocia 13
5. Pasywne i aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu 15
6. Społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia 19
6.a. Skutki społeczne 19
6.b. Ekonomiczne skutki bezrobocia 23
ROZDZIAŁ II 25
RYNEK PRACY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W LATACH DZIEWIĘĆDZIESIĄTYCH 25
1. Województwo łódzkie jako obiekt badań 25
2. Bezrobocie - stan, dynamika i struktura 27
3. Wolne miejsca pracy 49
4. Nierównowaga na rynku pracy 57
ROZDZIAŁ III 61
FORMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM 61
1. Formy aktywne 61
2. Formy pasywne 67
3. Programy specjalne 71
ZAKOŃCZENIE 75
BIBLIOGRAFIA 77
KONIEC 78
Proces transformacji mający miejsce w Polsce w latach dziewięćdziesiątych spowodował wiele problemów w dużej mierze związanych z sytuacją na rynku pracy. Zniknęły niedobory siły roboczej występujące przez wiele lat w gospodarce centralnie planowanej, zaś pojawiło się zjawisko jawnego bezrobocia.
Szybki wzrost bezrobocia nastąpił na skutek spadku produkcji i zahamowania możliwości rozwojowych zakładów. To ma charakter strukturalny, wynikający z recesji i załamywania się przemysłu o przestarzałej strukturze i technologii, nie spełniającego wymogów konkurencyjności oraz nie dostosowania posiadanych przez pracowników kwalifikacji do potrzeb rynku.
Bezrobocie strukturalne jest zawsze bezrobociem długotrwałym, przynoszącym negatywne skutki społeczne i ekonomiczne.
Województwo łódzkie jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych regionów w Polsce. Zjawiska recesyjne jakie miały miejsce na jego obszarze były skutkiem nieprawidłowej struktury gałęziowej przemysłu. Województwo łódzkie stało się jednym z obszarów zagrożonym bezrobociem strukturalnym. Zjawisko niedopasowania popytu na pracę do jej podaży dotykało ten region w dość dużym stopniu. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie poziomu i struktury bezrobocia oraz wolnych miejsc pracy, a na ich tle - skali nierównowagi na rynku pracy w województwie łódzkim w latach dziewięćdziesiątych.
Praca składa się z czterech rozdziałów.
W rozdziale pierwszym zostały omówione podstawowe pojęcia rynku pracy, podaży i popytu na pracę oraz równowagi na rynku pracy. Przedstawione zostało pojęcie bezrobocia, jego
rozwoju i przyczyny oraz społeczne i ekonomiczne skutki. W rozdziale tym opisano również środki polityki rynku pracy, które zgodnie ze standardami międzynarodowymi zostały podzielone na dwie grupy: aktywne i pasywne
Rozdział drugi poświęcony jest zjawiskom zachodzącym na rynku pracy w województwie łódzkim w latach dziewięćdziesiątych
Przedstawione w tym rozdziale informacje o stanie, dynamice i strukturze bezrobocia oraz o wolnych miejscach pracy tworzonych przez małe i duże przedsiębiorstwa, ukazują obraz zmian jakie miały miejsce w ostatnich latach. Rozdział ten zamyka informacja o problemach nierównowagi na rynku pracy w województwie łódzkim. Nierównowaga ta jest podstawowym zagrożeniem dla wzrostu gospodarczego i sytuacji materialnej społeczeństwa.
Rozdział trzeci przedstawia formy przeciwdziałania bezrobociu, jakie zostały zastosowane w województwie łódzkim, w celu zmniejszenia i złagodzenia skutków bezrobocia. Poza formami aktywnymi i pasywnymi były również realizowane tzw. „Programy Specjalne”, których działanie miało na celu pomoc bezrobotnym zakwalifikowanych do grup ryzyka.
W zakończeniu przedstawiono perspektywy rynku pracy w województwie łódzkim do roku 2010. Zostało ono opracowane na podstawie pomigracyjnej prognozy rozwoju ludności Polski na lata 1990 - 2010, sporządzonej w GUS w I kwartale 1991 roku.
Prognoza bezrobocia jest niezbędna do określenia kierunków i instrumentów przeciwdziałania bezrobociu w przyszłości.
W pracy wykorzystano podstawową literaturę przedmiotu oraz dane udostępnione w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Łodzi.
Rynek pracy należy do podstawowych kategorii ekonomicznych. Rozpatrywany jest przede wszystkim w aspekcie relacji między podażą na pracę a popytem na pracę.
Relacje te dotyczą zmieniających się związków oraz zależności popytu i podaży na pracę i zależą od ekonomicznych warunków.
Rynkiem pracy nazywamy całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży pracy i popytu na nią. Na rynku pracy mają miejsce transakcje kupna pracy, czyli angażowanie pracowników oraz transakcje sprzedaży pracy, czyli zgłoszenia jej podjęcia za określoną płacę.1
Rynek pracy w zależności od rozległości wzajemnego oddziaływania podaży i popytu na pracę podlega podziałowi na wiele podrynków, takich jak: lokalny, regionalny, krajowy i międzynarodowy rynek pracy.
Pojęcie „podaż pracy ”jest tożsame z pojęciem „zasoby siły roboczej”
Zarejestrowana siła robocza czyli podaż pracy jest sumą liczby zatrudnionych i liczby zarejestrowanych bezrobotnych tj. osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy.2
Ludność aktywna zawodowo (podaż pracy) to osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia. Zasoby pracy obejmują więc wszystkich tych, którzy pracują lub są zdolni do podjęcia pracy. Podaż pracy obejmuje pracujących i bezrobotnych, to znaczy wszystkich aktywnych zawodowo na danym rynku pracy (lokalnym, regionalnym, krajowym lub międzynarodowym). Podaż pracy dotyczy osób reprezentujących określoną płeć, wiek, zawód, wykształcenie, rodzaj wykonywanej pracy3
Popyt na pracę jest to zapotrzebowanie gospodarki na potencjał ludzi zdolnych do pracy. Jest to liczba oferowanych miejsc pracy w gospodarce.
Popyt na pracę obejmuje pracujących i wolne miejsca pracy.
Pracujący to osoby wykonujące pracę przynoszące im dochód lub zarobek. Według Głównego Urzędu Statystycznego do pracujących zalicza się:
- osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, mianowanie lub wybór); stanowią one kategorię zatrudnionych.
- pracodawców i pracujących na własny rachunek,
- osoby wykonujące pracę nakładczą,
- agentów pracujących na podstawie umów agencyjnych i umów na warunkach zlecania,
- członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
-pracujących na działkach pracowników państwowych, gospodarstw rolnych i na działkach przyzagrodowych członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych
- duchownych.
Według badania aktywności ekonomicznej ludności natomiast, do pracujących zalicza się osoby w wieku 15 i więcej lat, które w okresie badanego tygodnia wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód, a także osoby, które w tym okresie nie wykonywały pracy (np.: z powodu urlopu, choroby), lecz ją miały.
Równowaga na rynku pracy oznacza zrównanie się popytu na siłę roboczą z podażą pracy. Jest jednym z elementów równowagi ekonomicznej kraju. Jej utrzymanie jest ważnym zadaniem każdego z krajów o rynkowym typie gospodarki. Z problemami równowagi w Polsce mamy do czynienia już od dawna, jednak od okresu przekształceń systemowych jakie miały miejsce na początku lat dziewięćdziesiątych sytuacja ta nabrała większej powagi. Proces transformacji systemu gospodarczego nie osłabił znaczenia równowagi na rynku pracy, jednak spowodowało to zmianę kierunku występującej nierównowagi od strony deficytu siły roboczej do bezrobocia.
Równowagę na rynku pracy mierzy się przez porównanie popytu i podaży pracy.
Kiedy popyt na pracę będzie równy z jej podażą i odwrotnie będziemy mieli wtedy stan równowagi. Stan taki jest możliwy wówczas, gdy nie ma ani bezrobocia, ani wolnych miejsc pracy.
Rynek pracy zmierza do równowagi przy pełnym zatrudnieniu. Bezrobocie z reguły jednak jest tak wysokie, że nie jest rzeczą łatwą przywrócenie i utrzymanie stanu równowagi.
M.Kabaj uważa, że zależy to w dużym stopniu od zakresu i treści ekonomicznej przyjętej miary. To z kolei jest powiązane z pośrednictwem pracy, jak i rynku pracy.
Podstawową miarą równowagi na rynku pracy i jednocześnie wskaźnikiem pełnego zatrudnienia jest stopa bezrobocia.
Stopa bezrobocia jest to procent poszukujących pracy w odniesieniu do czynnych zawodowo w gospodarce narodowej:
X = · 100% ,
gdzie
X - liczba osób poszukujących pracy
Z - czynni zawodowo
Wysokość graniczną pełnego zatrudnienia wskazuje przekroczenie przez stopę bezrobocia wartości od 1,7% do 10% zatrudnionych M. Kabaj stwierdził, iż teoretyczny stan pełnego zatrudnienia występuje, gdy stopa bezrobocia nie przekracza granicy 2 - 3 %, a realistyczna skala wyboru stopy bezrobocia mieści się w granicach 0,1 - 3 %.
Istnieją trzy podstawowe modele pełnego zatrudnienia w gospodarce rynkowej:
a) maksymalnego zatrudnienia, gdy bezrobocie osiąga minimum i jest niższe od 2%
b) optymalnego modelu pełnego zatrudnienia, gdy bezrobocie mieści się w granicach 2-3%.
c) niskiego zatrudnienia, gdy stopa bezrobocia przekracza 3%.
Ważną rolę na rynku pracy odgrywa również relacja zachodząca między liczbą wolnych miejsc pracy a liczbą poszukujących pracy. Relację tę przedstawiają dwie miary:
a) liczby wolnych miejsc pracy przypadających na jedną osobę poszukującą pracy
Y = ,
Y - liczba wolnych miejsc pracy,
X - liczba osób poszukujących pracy;
b) liczba poszukujących pracy przypadających na jedno wolne miejsce pracy ( S = 1/Y)
S =
Modelowe układy sytuacji na rynku pracy:
Klasyfikacja pierwsza:
a) deficyt siły roboczej występuje, gdy y > 1,2;
b) nadmiar siły roboczej występuje, gdy y < 0,8;
c) zrównoważona relacja popytu i podaży siły roboczej ma miejsce, gdy 0,8 £ y £ 1,2
Klasyfikacja druga:
a) nadmiar siły roboczej jest wtedy, gdy 0<y<1
b) niedobór występuje, gdy y>1
c) równowaga jest osiągana, gdy y=1
Inna miara równowagi na rynku pracy uwzględnia również wielkość zatrudnienia. Dzięki temu dokonujemy obiektywizacji wskaźnika
d = · 100%
i możemy porównywać sytuację na rynkach pracy o różnych skalach. Miara ta może przyjmować wartości ujemne, zero lub dodatnie. Kiedy na rynku pracy występuje równowaga między podażą a popytem na siłę roboczą, wtedy wartość jest bliska lub równa zero. Jeśli występuje niedobór pracowników, wówczas wskaźnik d przyjmuje wartości dodatnie, tym większe im większa jest skala nierównowagi. Natomiast gdy mamy do czynienia z bezrobociem wskaźnik d przyjmuje wartości ujemne tym niższe, im większe jest odchylenie od stanu zrównoważonej relacji podaży i popytu na siłę roboczą.
Poza wyżej wymienionymi miarami, do oceny stanu równowagi wykorzystuje się jeszcze:
- wskaźnik wykorzystania podaży, który może służyć jako miara pełnego zatrudnienia,
- wskaźnik zaspokojenia popytu
- wskaźnik możliwości wyboru miejsca pracy - informuje on o liczbie wolnych miejsc pracy,
którą ma do wyboru każda osoba zgłaszająca się na rynku w danym okresie.
Występujące na rynku pracy bezrobocie przyczynia się do bezczynności zawodowej części zasobów pracy trwającą krótszy lub dłuższy czas.
Przedstawione wyżej miary sytuacji na rynku pracy odnoszą się do różnych obszarów. Obliczone dla rynku ogólnokrajowego stanowią jedynie wypadkową sytuacji na poszczególnych rynkach lokalnych i regionalnych. W niektórych regionach mogą wystąpić nadwyżki zaś w innych deficyt siły roboczej, jednak wskaźniki obliczone dla całego kraju jako miary syntetyczne wskażą jedynie na istnienie przewagi jednych tendencji nad drugimi.
Ważną sprawą jest też kształtowanie się sytuacji w poszczególnych przekrojach rynku pracy: według płci, kwalifikacji i grup zawodowych. Globalna równowaga nie świadczy o istnieniu równowagi w wyodrębnionych przekrojach rynku pracy.
Równowaga rynku pracy jest więc stanem wielowarstwowym, a zrównoważenie wielkości globalnych nie wyklucza występowania nierównowag na rynkach cząstkowych. Tak więc stan równowagi na rynkach pracy i ogólna ich sytuacja powinny być badane indywidualnie na każdym z rynków lokalnych czy regionalnych. Wówczas analiza sytuacji na tych rynkach byłaby dokładniejsza.
O równowadze na rynku pracy można mówić, gdy istnieje stan pełnego zatrudnienia oraz nie występują dysproporcje globalne i w poszczególnych przekrojach rynku pracy w relacjach między podażą i popytem na siłę roboczą.
Osiągnięcie równowagi jest procesem ciągłym. Do stanu takiego powinno się dążyć cały czas, a kiedy się go już osiągnie należy go utrzymywać. Pojawienie się odchyleń od stanu równowagi jest zjawiskiem nieuniknionym. Kiedy utrzymuje się przez krótki czas jest zjawiskiem normalnym, jeżeli natomiast utrzymuje się w długim okresie staje się zjawiskiem niepożądanym. Wówczas przyczynia się do powstawania wielu niekorzystnych skutków jakim jest na przykład bezrobocie. Jego pojawienie się powinno wywoływać działania dla określenia przyczyny, a następnie zastosowania środków przeciwdziałania mu i zmniejszenia jego rozmiarów.
Bezrobocie na rynku pracy to taka sytuacja, w której zapotrzebowanie na siłę roboczą jest mniejsze od jej podaży. Inaczej mówiąc bezrobocie oznacza, że osoba zdolna do wykonywania pracy i poszukująca jej nie może jej otrzymać.
Dla polityki rynku pracy ważna jest odpowiednia informacja o stanie równowagi. Jeżeli wskazuje ona na występowanie odchyleń od pożądanego stanu, wówczas powinna być odpowiednia interwencja ze strony odpowiednich podmiotów polityki rynku pracy.
Utrzymanie stanu równowagi, nie jest rzeczą łatwą. Bezrobocie osiąga coraz większy poziom i staje się wciąż coraz większym problemem rynku pracy. Mimo wszelkich starań podmiotów zajmujących się jego przeciwdziałaniu efekty są niewielkie. Tak więc, jak na razie mamy do czynienia ze stanem nierównowagi.
Nierównowaga na rynku pracy jest wynikiem niedostatecznego popytu na pracę w stosunku do jej podaży. Jest podstawowym zagrożeniem dla wzrostu gospodarczego i sytuacji materialnej społeczeństwa. Właśnie taki stan przyczynił się do powstania zjawiska bezrobocia.
...
MultiNika88