Kopia Basic2009.doc

                                                                               Podstawowe pojecia i koncepcje psychofizjologii  2008/2009   –   9

Tytus Sosnowski

WPROWADZENIE
DO  PSYCHOFIZJOLOGII

Podstawowe pojęcia i koncepcje psychofizjologii

PsychoFIZJologIA » badanie zmian fizjologicznych wywołanych czynnikami psychologicznymi

Neuroscience (neuronauka) = interdyscyplinarne badania mózgu i układu nerwowego. Badania te integrują wiele dyscyplin naukowych od biologii po psychofizjologie, psychologię poznawczą, neuropsychologię, nauki komputerowe, lingwistykę, statystykę, fizykę, itp.

Wiele metod stworzonych przez psychofizjologię należy dziś do podstawowego repertuaru metod w neuroscience.

DWA PODSTAWOWE PODEJŚCIA
DO psychoFIZJOLOGII

1.       Poszukiwanie psychologicznych mechanizmów odpowiedzialnych za zmiany procesów fizjologicznych

2.       Badanie procesów psychologicznych za pomocą metod (psycho)fizjologicznych

ZALETY POMIARU PSYCHOFIZJOLOGICZNEGO

o        Możliwość ciągłego pomiaru/monitorowania zmiennych;

o        Pomiar procesów o bardzo szybkim przebiegu;

o        Pomiar procesów które są nie uświadamiane lub słabo
uświadamiane;

o        brak ingerencji pomiaru w przebieg procesów psychologicznych (?);

o        Precyzja, rzetelność i obiektywność pomiaru zmiennych
fizjologicznych (nie dotyczy to jednak ich interpretacji).

zmiany toniczne i fazowe

Charakterystyka formalna:

o        FAZOWE – zmiany szybkie, krótkotrwale

o        toniczne – zmiany wolne, długotrwale

Oba rodzaje zmian mogą się też różnić mechanizmem fizjologicznym oraz znaczeniem funkcjonalnym.

PRAWO WARTOSCI POCZATKOWEJ
(Law of Initial Value – LIV)

Wielkość i kierunek reakcji fizjologicznych (tonicznych bądź fazowych) zależy od wyjściowego poziomu aktywności systemu fizjologicznego.

o        “Efekt sufitowy” (ceiling effect)

o        “Efekt podłogowy” (floor effect)

Zależności o których mówi LIV nie dają się ująć w jedną formułę ani wyjaśnić za pomocą jednego mechanizmu.
 

LIV można traktować jako uzasadnienie dyrektywny metodologicznej nakazującej kontrolować poziom wyjściowy!

TEORIE NIESPECYFICZNEGO ZNACZENIA

AKTYWNOŚCI psychoFIZJOLOGICZNEJ

Teoria Waltera Cannona

(1914). The emergency function of the adrenal medulla and the major emotions. Am. J. of Physiology, 33, 356-372

(1915/1929). Bodily changes in pain, hunger, fear and rage. N.Y: Appleton.

wyzwanie (emergency): przeciwnik, głód, ból, etc.

Þ emocja (np. lęk, gniew)

Þ pobudzenie układu sympatycznego

Þ zmiany autonomiczne (wzrost rytmu serca, skurcz tętniczek, zwężenie oskrzeli, wzrost poziomu cukru we krwi, wzrost krzepliwości krwi, zahamowanie aktywności gruczołów trawiennych i perystaltyki przewodu pokarmowego, wzrost wydzielania potu, rozszerzenie źrenic, erekcja włosów)

Þ przygotowujące ustrój do podjęcia energicznego działania (reakcja walki / ucieczki – fight / flight)

RÓWNOWAGA AUTONOMICZNA

Eppinger & Hess, 1915;   Marion Wenger (od 1941)

Równowaga autonomiczna (autonomic balance – ) = stałe (konstytucjonalne) różnice indywidualne w zakresie (nie)równowagi między sympatyczną i parasympatyczną częścią autonomicznego układu nerwowego

SYMPATYKOTONIA                                                          – dominacja SNS

WAGOTONIA (‘nervus vagus’)                – dominacja PNS

średnia wartość = 70  (wysokie = wagotonia)

––––––––––––––

Średnie wartości dla wybranych zaburzeń

(Wenger & Cullen, 1972)

a) psychosomatycznych:

- astma                                                                                                   65.60

- rak                                                                                                                64.99

- gruźlica                                                                                                  61.30

- cukrzyca                                                                                                  60.31

b) psychicznych:             

- nerwica                                                                                                   64.95

- schizofrenia paranoidalna                             54.06

STRESS

Hans Selye: The stress of life (1956), 
                     Stress without distress (1974)

v      Miejscowy Zespół Adaptacyjny
                                                                      (Local Adaptation Syndrom - LAS).

v      Ogólny Zespół Adaptacyjny
                                                                      (General Adaptation Syndrom - GAS):

STRES (GAS) = specyficzna reakcja na niespecyficzne czynniki stresowe

·         Biologiczny mechanizm GAS (w/g Selyego):

Podwzgórze Þ przysadka (ACTH) Þ kora nadnerczy (kortykoidy)
 

·         Stadia reakcji na (długotrwały) stres

– faza alarmowa

– faza odporności

– faza wyczerpania

·         Stres negatywny (distress) i pozytywny (eustress)

·         “choroby z przystosowania "

Brady i in. (1958) – wrzód żołądka małpy-szefa

TEORIA AKTYWACJI
 

PREKURSORZY TEORII AKTYWACJI

1) Szkoła energetyczna (od lat 1930-tych:  E. Duffy,
    G. L. Freeman

·         Kierunek vs. intensywność zachowania

·         Zależność w kształcie odwróconego U między aktywacją i poziomem wykonania (Pierwsze prawo Yerkesa-Dodsona)

·         Pojęcia: “energetic level of behavior” & “energy
     mobilization”

2) Teorie uczenia: C. L. Hull (1943), Principles of behavior.

sEr = D x H

D = popęd (drive, generalized drive – Dg)
H = nawyk (habit)

3) Odkrycie funkcji (wstępującego) układu siatkowatego pnia mózgu (Moruzzi & Magoun, 1949).

Klasycy teorii aktywacji:
E. Duffy;  G. L. Freeman;  D. O. Hebb;  R. B. Malmo;
D. B. Lindsley.

Teoria aktywacji

(Elizabeth Duffy,  Activation & behavior, 1962)

·                rozróżnienie między kierunkiem i intensywnością zachowania

·                “kontinuum aktywacji”

·                aktywacja jako konstrukt teoretyczny

Duffy (1972): “Activation refers not to the overt activity of the organism but to the release of energy into various internal physiological systems, in preparation for overt activity”.

·                Aktywacja może być mierzona za pomocą wskaźników fizjologicznych. Duffy (1972): “Almost any physiological response might be considered as indicator (rough or refined) of the degree of activation”
Brak obiektywnej skali aktywacji ® interpretacja “ex post”.

·                aktywacja jako kontinuum jednowymiarowe: różnice w poziomie aktywacji są ilościowe nie jakościowe.

Dwa rodzaje kontinuum aktywacji:

1) Różnice między osobnicze (interkorelacje)