RAVINDRANATH
RAGHVENDRA
JAVALGEKAR
JOGA
LECZNICZA
Mojemu Ojcu z wyboru
ś.p. Prof. dr Władysławowi Józefowi Dobrowolskiemu
wybitnemu specjaliście w dziedzinie kultury światowej
i wielkiemu Człowiekowi
WSTFP DO WYDAMA POLSKIEGO
Profesor R. Javalgekar przyjechał do Polski w sierpniu 1984 r. na
zaproszenie docenta Jana Dobrowolskiego. W tym czasie przeprowa-
dził trzy kursy jogi: w Reptach dla lekarzy specjalizujących się
w rehabilitacji, w Szczawnicy na Ogólnopolskiej Szkole dla Młodzieży
Akademickiej na temat ochrony środowiska oIaz w Krakowie dla
grupy studentów Akadem Medycznej i osób ćwiczących jogę pod
moim kierunkiem. Ze względu na wielkie zainteresowanie szkoleniem
teoretycznym i praktycznym prowadzonym przez prof. R. Javalgekara
został on ponownie zaproszony przez uczestników i organizatorów
wszystkich omawianych kursów do ich kontynuacji w 1985 r. Uczest-
niczący w tych kursach studenci i pracownicy z różnych wyższych
uczelni stwierdzili zgodnie, że instrukcje podawane przez prof. R.
Javalgekara są bardzo jasne i zrozumiałe, a ćwiczenia wykonywane
systematycznie już po kilku dniach wywołują wyraźną poprawę stanu
fizycznego organizmu i samopoczucia. Wielka serdeczność, z jaką
prof. R. Javalgekar odnosi się do ludzi, a w szczególności do Polaków,
sprzyjała szybkiej integracji nie znających się osób o bardzo zróż-
nicowanych zainteresowaniach zawodowych. Ta postawa zjednała mu
w Polsce wielu przyjaciół. Wielkie walory, nie tylko zdrowotne, ale
i wychowawcze, jogi wskazują na potrzebę szerokiego upowszech-
nienia znajomości zasad tej nauki w pierwszej kolejności wśród
nauczycieli, następnie wśród młodzieży oraz ludzi różnych grup zawo-
dowych i wiekowych. Znaczną przeszkodą w rozpowszechnianiu się
tego pożytecznego systemu samodyscypliny jest brak odpowiednich
publikacji i niedobór właściwie przygotowanych fachowców, którzy
mogliby prowadzić we właściwy sposób szkolenie z zakresu systemu
jogi. Można mieć nadzieję, że ten podręcznik, a także działalność prof.
R. Javalgekara przyczynią się do upowszechnienia jogi w Polsce.
Okres powstania systemu ćwiczeń jogi ginie w zamierzchłej histońi
Ind i obecnie trudno podać dokładną datę jego początków. Z faktu,
że system jogi istnieje killca tysięcy lat, można wysnuć wniosek, że jest
on wypróbowany i pożyteczny. Co więcej, korzystne działanie ćwiczeń
jogi na organizm człowieka potwierdzają bezsporne obecnie liczne
badania naukowe, w szczególności w zakresie fizjolog człowieka.
Jednakże w celu osiągnięcia pełnych korzyści z praktykowania jogi,
ćwiczenia powinny być wykonywane właściwie. Wśród dużej liczby
ćwiczeń jogi, nawet powszechnie znanych, znajdują się ćwiczenia
zarówno korzystne i bezpieczne, jak i takie, które mogą wywołać
różne zaburzenia w organizmie człowieka, jeśli będę praktykowane
w nieodpowiednich zestawach i przez ludzi, dla których są przeciw-
wskazane.
W tekście - przy opisie niektórych ćwiczeń - podane są pod-
stawowe przeciwwskazania, jak np. dyskopatia. Trzeba jednak za-
znaczyć, że należy unikać ćwiczeń związanych z dużym wysiłkiem
fizycznym, np. przy krótkowzroczności lub nadmiernym przeciążeniu
danych narządów przez pacjentów i rekonwalescentów. Dlatego też
w wypadku jakichkolwiek wątpliwości niezbędna jest konsultacja
lekarza specjalisty.
Ze swej strony pragnę dodać kilka uwag dotyczących opisu nie-
których ćwiczeń. P dahastisana jest uważana za ćwiczenie, które
podwyższa ciśnienie krwi. Supta vajra;rana nie jest wskazana przy
skłonności do dyskopat w obrębie części lędźwiowej kręgosłupa.
W tym ostatnim przypadku może być także przeciwwskazana ardha
cakrirsana. Matsyiisana obniża ciśnienie krwi. Pewne nieporozumienia
może budzić częste poruszanie seksuologicznego aspektu ćwiczeń jogi,
ale autor jest specjalistą seksuologiem, a książka ma wyraźny profil
medyczny. Zgodnie jednak z tradycją jogi, nie należy interpretować
tego podejścia w ten sposób, że joga gloryfikuje życie seksualne czy
zaleca aktywność w dziedzinie seksu. Joga oznacza o p a n o w a n i e
we wszystkich dziedzinach zewnętrznej aktywności, w tym też w dzie-
dzinie seksu, co zresztą jest poruszane w rozdziale o jamach. Należy
zatem pamiętać, że chociaż joga otwiera przed człowiekiem niemałe
możliwości w dziedzinie aktywności seksualnej, to powinno temu
towarzyszyć większe opanowanie, mające swój początek w sferze
myślowej, jednakże rozciągające się na sferę działań ciała. Popęd
seksualny powinien ulec sublimacji i zostać przetworzony na energię
6
duchową, która umożliwia medytację i inne wyższe ćwiczenia jogi,
a także ułatwia osiągnięcia w różnych dziedzinach życia. Takiej
sublimacji popędu płciowego sprzyja m.in. uddiy na bandha, a także
pr n yirma oraz główne ćwiczenia uspokajające umysł, zwłaszcza
medytacja. Można powiedzieć, że istnieje dodatnie sprzężenie zwrotne
pomiędzy opanowaniem seksualnym a wyższymi praktykami jogi.
Chciałem obecnie podkreślić, że joga - tak jak i inne systemy
wschodnie mające na celu doskonalenie człowieka - zawiera zbiór
norm etycznych, które powinny być przestrzegane przez praktykują-
cych tę dyscyplinę.
Należy pazniętać o tym, że książka nadaje się jako podręcznik do
rozpoczęcia ćwiczeń hatha yoga; nadmienia o tym autor drugiej
przedmowy prof. K.N. Udupa. Joga zawsze była i jest systemem
żywym, wymagającym do praktykowania kontaktu z odpowiednim
nauczycielem. Żadne teksty pisane nigdy nie będą tu wystarczające.
Jeżeli zatem ktoś chciałby intensywnie praktykować jogę, mając na
celu coś więcej niż poprawę zdrowia i samopoczucia, to byłoby dla
niego wskazane nawiązać kontakt z kompetentnym nauczycielem,
który mógłby mu w tym pomóc.
Pewne zastrzeżenia 2e strony metodolog nauk może budzić fakt
zbyt częstego używania w niektórych miejscach terminu "nauka"
w specyf cznym kontekście i przy braku odpowiednich przepisów.
Zdecydowałem się jednak na nieingerowanie w słowa autora i stara-
łem się zachować możliwie wierny przekład z oryginału. Sądzę, że
pozwoli to na przekazanie swoistego rodzaju klimatu myśli autora,
a zmiany pozostawiam do ewentualnego drugiego wydania, po prze-
dyskutowaniu z autorem spornych kwest . W związku z tym, że
poszczególne części książki były tłumaczone przez różne osoby, daje
się zauważyć niejednolitość stylu. Pojawiły się też zapewne nieunik-
nione błędy spowodowane pośpiechem, aby książka ukazała się przed
przyjazdem autora do Polski i była pomocna w prowadzonych przez
niego ćwiczeniach. Za te niedociągnięcia przepraszam Czytelnika
w imieniu Redakcji, ufając, że pomimo pewnych usterek, książka
będzie interesująca i pożyteczna. Pozostaje mi tylko życzyć wszystkim,
którzy będę z niej korzystać, aby osiągnęli jak największe sukcesy.
dr Wiesław Orlicki
Instytut Filozof UJ
PRZEDMOWA
Cieszę się, że mogę napisać słowo wstępne do książki o nauce
jogi, której autorem jest Profesor Ravi R. Javalgekar. Czytając ją,
z przyjemnością zauważyłem, że została napisana prostym i łatwo
zrozumiałym językiem. Spostrzegłem także, że porusza wszystkie
aspekty praktyki jogi w życiu codziennym i może być przydatna dla
szerokiego kręgu odbiorców w świecie. Istotnie jest to zwięzły, lecz
kompletny i praktyczny podręcznik dla tych wszystkich, którzy prag-
ną stosować jogę. Porusza ona też zagadnienie przydatności jogi
w leczeniu różnych zaburzeń wywołanych przez stresy.
Zamieszczone ryciny wyraźnie pokazują różne etapy wykonywania
asan, dzięki czemu można nawet zacząć ćwiczyć jogę, korzystając
jedynie z pomocy tej książki.
Napisanie słowa wstępnego do tej bardzo użytecznej i łatwo
zrozumiałej książki o jodze sprawiło mi wiellcą przyjemność. Jestem
przekonany, że podręcznik ten przyniesie niemało korzyści wielu
Czytelnikom.
K. N. Udupa
emerytowany profesor
były dziekan Instytutu Nauk Medycznych
Banaras Hindu University, Indie.
g
MOWA SERCA
Drogi Czytelniku
Jestem niezwykle szczęśliwy z powodu naszego spotkania. Przez
całe moje życie zajmuję się ayurvedą i współczesną medycyną. Po
ukończeniu krótkiego kursu jogi prowadzonego przez Vivekananda
Kendra, Kanyakumari w Ind doszedłem do przekonania, że umysł
ludzki jest najsilniejszą fortecą rządzącą całym ciałem.
W tym współczesnym "wieku stresów", z powodu modernizacji
i mechanizacji, człowiek narażony jest na wielką ilość stresów i napięć
psychicznych. To powoduje znaczny wzrost niepokoju psychicznego,
doprowadzając do różnych psychicznych i psychosomatycznych zabu-
rzeń. I właśnie joga odgrywa bardzo ważną rolę w ich zapobieganiu
i leczeniu.
Joga nie jest jakąś szczególną dziedziną nauki, lecz nauką samego
ludzkiego życia! Praktyki jogi nie są tylko samymi fizycznymi ćwicze-
niami, ale doprowadzają ciało i umysł do perfekcji. Jogg określić
można także jako religię ludzkiej istoty prowadzącą ludzkość do jej
ostatecznego celu - całkowitego spokoju umysłu. Albert Einstein
powiedział, że "nauka bez relig jest kulawa; religia bez nauki jest
ślepa". Joga jest najbardziej proporcjonalnym i zrównoważonym
połączeniem - doskonałej nauki i przebogatej relig . I to jest właś-
ciwym powodem, dlaczego myślę, że jest tak ważne, aby Szanownemu
Czyteinikowi przekazać tę książkę o jodze.
Książka zawiera opisane w przystępny sposób ważniejsze aspekty
jogi i najlepsze codzienne ćwiczenia, których wykonywanie prowadzi
do normalnego zdrowego życia, wolnego od mentalnego i fizycznego
niepokoju.
Do tej pory wydano wiele wartościowych książek na temat jogi
9
napisanych w różnych językach przez wielu uczonych i doświad-
czonych autorów. Wiadomości o yogisan s, prin yiim s, sata kriyir.s
i innych są takie same, jak w innych książkach o jodze, ponieważ nie
widzę powodu, żeby je zmieniać. Pełnię jedynie skromną rolę przed-
stawienia wielkiej skarbnicy jogi w prostej naukowej formie. Moja
rola jest ewidentnie rolą prostego sługi przekazującego skarb swego
Mistrza.
Celowo dodałem rozdział traktujący o suryanamask rrrs, aby pod-
kreślić i rozpropagować żywe znaczenie jogowego aspektu nauki
suryanamask r s, która została ożywiona przed laty przez nieustanne
wysiłki ostatniego króla stanu Aundh w Ind -Balasaheb Pantapratini-
dhi, za co jestem mu niewymownie wdzięczny.
Biorąc pod uwagę wzajemne oddziaływanie na siebie umysłu
i ciała, uważałem za niezbędne włączenie również rozdziału o auto-
sugest . Obecnie ustalono już, że autosugestia może być zastosowana
jako bardzo efektywna teoria (nie pociągająca za sobą żadnych
kosztów) w leczeniu większości zaburzeń psychicznych i psychosoma-
tycznych.
Dodano także rozdział o jodze w życiu seksualnym, aby wyjaśnić,
jak poprzez jogę przeciętny człowiek może przejść od zmysłowej do
duchowej formy seksu.
Jestem niewymownie wdzięczny Vivekananda Kendra, Kanyaku-
mari, który pokazał mi światło jogi poprzez Dr. H.R. Nagendra
i plejadę wspaniałych ekspertów, ukochanych nauczycieli, jak również
Przewodniczącemu Prof. H.W. Schmidt i Panu S. Joshi, Honorowemu
Sekretarzowi International Federation of Heil Praktikar (RFN), bez
inspiracji których nie mógłbym ukończyć tej pracy.
Ponadto pozostaję wdzięczny Prof. dr. K.N. Udupa, emerytowa-
nemu profesorowi Banaras Hindu University, Indie,i ekspertowi jogi,
który pomimo wielu zajęć znalazł czas na przeczytanie mojej książki
i napisanie przedmowy. Mojemu przyjacielowi i przewodnikowi Panu
Andrzejowi Więckowskiemu z Warszawy, Panu Adamowi Kołaczowi
z Wrocławia oraz Pani dr Alicji Koźmińskiej z Warszawy za ich cenną
pomoc i porady.
Jestem wielce zobowiązany Pani Danucie Lipa za szybkie przepisa-
nie mego maszynopisu, Pani Hannie Skwierczyńskiej za terminowe
wykonanie redakcji tekstu i wydawcy za wydrukowanie mojej książki
w pięknym wydaniu, a także wielu ekspertom jogi, znanym
10
i nie znanym przyjaciołom, którzy pomagali mi w skompletowaniu tej
pracy, jak też mojej żonie Pani Mangala, ukochanemu bratu Sham
i szwagierce Pani Neela.
Na koniec chciałbym wyrazić moją pokorną prośbę. Sądzę, że
Czytelnik jest najlepszym krytykiem i dlatego bardzo będę sobie cenił
wszelkie uwagi i sugestie.
Pokornie oddany
Ravi R. Javalgekar
11
Wymowa sanskryckich titer
W książce starano się utrzymać - z małymi wyjątkami - pisow-
nię sanskryckich nazw ćwiczeń w przyjętej w Europie transkrypcji
naukowej, będącej dokładnym odpowiednikiem alfabetu devanagari.
W niektórych miejscach jednak występują terminy spolszczone, np.
"joga". Poniżej podano kilka najważniejszych reguł wymowy:
- kreska nad samogłoską,np. oznacza wydhiżenie przy wymo-
wie,
- kropka lub kółko pod r: r, r czytamy jak ri,
. .
- kropka pod t, d, n: t, d, n oznacza cerebralizację litery,
- kropka nad n, m: ń, m oznacza unosowien.ie,
- ń czytamy jak polskie ń,
- c czytamy jak cz (niektórzy wymawiają miękko jak ć),
- j czytamy jak dż (niektórzy wymawiają miękko jak dź),
- y czytamy jak j,
- v czytamy jak w,
- ś czytamy jak ś,
- s czytamy jak sz,
- jńa czytamy jak dnia.
W niektórych okolicach Ind wymowa a przypomina polskie o.
12
NAUKOWE ASPEKTY JOGI
Termin joga pochodzi od sanskryckiego słowa yuja, co oznacza
"połączyć". Joga wiąże umysł z ciałem, nie uważa, że ciało ludzkie jest
jedynie mechanirr,em, ale całkowitym połączeniem duszy, umysłu
i ciała. Jest nauką o podejściu do ciała fizycznego, umysłu i ducha,
poprzez które człowiek może osiągnąć harmonijny rozwój zdrowia
ciała i umysłu. Joga jest nauką samego życia, akceptuje sytuację
życiową, w której się znajdujemy i doradza metody, dzięki którym
możemy przekroczyć ludzkie ograniczenia.
Nauka jogi jest indyjskim dziedzictwem ntrzymanym od wiellciego
mędrca Patańdżalego, który przedstawił jogę w najbardziej systematy-
czny i rozumny sposób w swej książce pt. "P tanjala yogas tra".
W nauce jogi przeprowadzono wnikliwe obserwacje i eksperymen-
ty, a ustalone prawa zostały sformułowane w postaci sutr. Nauka jogi
jest tak starannie opracowana, że działa zarówno na ludzki umysł, jak
i ciało. Wszystkie "za i przeciw" są wzięte pod uwagę i cała różnorod-
ność możliwych oddziaływań na organi", jest włączona w naukę jogi.
Ćuiczenia te działają na ważniejsze układy i narządy w maksymalnym
stopniu. Rozpatrzmy teraz krótko wpływy jogi na niektóre pod-
stawowe układy ciała ludzkiego.
WPŁYW JOGI NA SYSTEM NERWOWY
Zostało udowodnione, że dzięki jodze osiąga się świadomą kont-
rolę nad autonomicznym systemem nerwowym poprzez układ pod-
wzgórzowo-limbiczny, który powoduje równowagę pomiędzy sym-
patycznym i parasympatycznym systemem nerwowym. W ten sposób
łatwo osiąga się kontrolę nad umysłem, zależnym całkowicie od
autonomicznego systemu nerwowego.
...
margotbao