Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne
I. Trudności ze słyszeniem
Dziecko mające trudności z odbiorem słuchowym słyszy dobrze i jego narządy czuciowe słuchu funkcjonują prawidłowo, nie umie jednak przypisać znaczenia temu, co słyszy, i dlatego nic nie rozumie. Słyszy objaśnienia i instrukcje nauczyciela dotyczące danego tematu, ale ponieważ ich nie rozumie nie podporządkowuje się im. Uczniom mającym trudności z odbiorem słuchowym może sprawić kłopot słuchanie, czyli odbieranie bodźców słuchowych, rozumienie znaczenia słów abstrakcyjnych, odpowiedzi "tak" lub "nie" na jednoznaczne pytania ogólne, odpowiadanie ze zrozumieniem na pytania dotyczące przeczytanego materiału, rozumienie materiału wysłuchanego z taśmy, wykonywanie ustnych poleceń, rozpoznawanie przedmiotów na podstawie ustnego opisu oraz przypisywanie znaczenia słowom i rozróżnianie bodźców słuchowych.
1. Umiejętność słuchania przez dziecko poprawia się, jeśli nauczyciel wydaje polecenia, formułując krótkie zdania, zawierające tylko jedną myśl, a następnie prosi dzieci, aby powtórzyły to, co usłyszały.
2. Uprzedź dziecko, zanim wypowiesz polecenie, i zachęć je do uważnego słuchania.
3. Za każdym razem wydawaj tylko jedno polecenie.
4. Gdy tylko to możliwe, dostarczaj bodźców wzrokowych.
5. Proste polecenia powinny stopniowo stawać się coraz bardziej skomplikowane, np. (a) idź do drzwi; (b) idź do drzwi i zapukaj w nie; (c) idź do drzwi, zapukaj w nie i naciśnij klamkę; oraz (d) idź do drzwi, zapukaj w nie, naciśnij klamkę i otwórz je.
6. Poproś dziecko, aby zamknęło oczy. Weź znany mu przedmiot, który wydaje dźwięki, i poproś je, by rozpoznało go po wydawanym dźwięku.
7. Poproś dziecko, aby wykonało jakąś czynność. Niech to będzie czynność, którą można wykonać natychmiast, np. klaśnięcie w dłonie.
8. Wręcz dziecku czystą kartkę papieru i kredki w różnych kolorach.
Upewnij się, czy dziecko odróżnia kolory. Poproś je, aby narysowało, np. (a)
niebieskie kółko, następnie (b) niebieskie kółko i czerwony krzyżyk, (c) niebieskie kółko i czerwony krzyżyk i połączyło niebieskie kółko z czerwonym krzyżykiem brązową linią. Można przeprowadzić różnorodne ćwiczenia, używając takich pojęć jak: poniżej, powyżej, mniej, więcej i dużo. Na przykład: poproś dziecko, aby narysowało wazon, w którym będzie mniej niż siedem kwiatów, ale więcej niż pięć.
9. Przeczytaj dziecku kilka razy krótką historyjkę. Za każdym razem uprzedź je, że zadasz mu pytanie lub wydasz polecenie odnośnie tej historyjki: (a) niech wymieni postacie występujące w historyjce; (b) niech odpowie na krótkie pytania dotyczące historyjki; (c) wspomnij jakieś wydarzenie z historyjki i poproś dziecko, aby je opisało; (d) poproś dziecko, aby opowiedziało historyjkę własnymi słowami.
10. Powiedz trzy słowa, z których dwa będą takie same. Dziecko natychmiast powinno zauważyć to inne słowo, np. słowo "krzesło", w zestawie:
"stół, krzesło, stół". Można zwiększać liczbę słów z czasem, gdy u dziecka rozwinie się zdolność usłyszenia i zapamiętania coraz większej ilości różnic np. stół, krzesło, nóż, widelec, stół.
11. Poproś dziecko, aby za pomocą mimiki i gestów wyraziło to, co słyszy np. dziecko zamyka oczy, stąpa po podłodze, uderza dłońmi kolana, przyciska jedną rękę do brzucha, a drugą kładzie na plecach. Dziecko pokazuje to co widzi i słyszy.
12. Pisanie pod dyktando. Podyktuj dziecku krótkie zdanie. Powinno napisać je bez konieczności powtórzenia przez nauczyciela. Z czasem zdania powinny być coraz dłuższe.
13. Poproś dziecko, aby posłuchało zdania i użyło poprawnego słowa, np. Myślę o słowie, które opisuje rzecz stosowaną do jedzenia zupy.
14. Poproś dziecko, aby uzupełniło brakujące fragmenty krótkich historyjek i wierszy.
Rozróżnianie za pomocą słuchu
Rozróżnianie słuchowe oznacza zdolność do odróżniania dwóch dźwięków; innymi słowy jest to umiejętność słyszenia podobieństw i różnic między dźwiękami. Nie należy mylić tego z dobrą ostrością słuchową. Dziecko słyszy doskonale, ale często myli dźwięki i kombinacje dźwięków w słowach takich jak but, bat, pot, pet. Te dzieci mają wiele problemów, szczególnie jeśli
stosuje się wobec nich metodę fonetyczną do nauki czytania. Dziecko, które na przykład nie wychwytuje różnicy brzmienia takich symboli wzrokowych jak "b" i "d", będzie miało problemy podczas czytania słów zawierających te litery. Chcąc rozwijać rozróżnianie słuchowe, trzeba pamiętać o kilku ogólnych zasadach:
* Zaczynaj od dźwięków, które są zupełnie różne, np. "k", "s".
* Zaczynaj od znanych dziecku dźwięków.
* Przechodź stopniowo od rozpoznawania dużych różnic dźwiękowych o mniejszych, np. najpierw dzwonek telefonu i pukanie do drzwi, a potem ardziej subtelne różnicowanie, np. dzwonek telefonu i dzwonek do drzwi.
1. Naśladowanie dźwięków. Poproś dziecko, by naśladowało szczekanie psa, różnicując dźwięki, np. szczekanie psa wesołego lub psa przestraszonego.
2. Pokaż dziecku obrazek ze znanymi mu zwierzętami lub przedmiotami, np. kot, pies, dzwonek, samochód i poproś je, aby wydało dźwięk charakterystyczny dla każdego z nich.
3. Zabawy z dźwiękiem. Wydaj dźwięk i poproś dziecko, by zgadło, skąd pochodzi.
4. Zagraj długie lub krótkie dźwięki na fortepianie lub flecie. Dziecko powinno odróżnić długie dźwięki od krótkich i podnieść rękę, gdy rozpozna długi dźwięk.
5. Nagraj dźwięki wydawane przez określone znane dziecku przedmioty, np. odkurzacz, dzwonek szkolny, gwizdek lokomotywy. Zadaniem dziecka będzie zidentyfikowanie dźwięków.
6. Stań z tyłu za dzieckiem i klaśnij cztery, siedem lub dziesięć razy. Za każdym razem dziecko ma powiedzieć, ile razy klasnąłeś w dłonie. Można do tego celu używać fletu, młotka, ksylofonu lub kołatki do drzwi.
7. Włóż parami do jednakowych nieprzezroczystych plastykowych pojemników: (a) skrawki papieru; (b) piasek; (c) suszone ziarna kukurydzy; (d) rodzynki lub winogrona. Ustaw pojemniki w przypadkowy sposób. Poleć dziecku, aby ustawiło obok siebie pojemniki z taką samą zawartością, rozpoznając je na podstawie potrząsania.
8. Przeczytaj dziecku 2-3 razy krótkie wierszyki. Dziecko powinno wskazać rymujące się słowa.
9. Napisz na tablicy kilka słów jednosylabowych. Przeczytaj je dziecku na głos, np. bat, but, pan, kret. Poproś dziecko, aby wskazało samogłoski najczęściej występujące w tych słowach.
10. Nagraj na taśmę kilka jednosylabowych wyrazów. Odtwarzaj w wolnym tempie, najpierw jedno słowo, a następnie dwa, trzy, cztery i pięć słów itd. Za każdym razem dziecko ma rozpoznać: (a) początek; (b) środek; (c) koniec dźwięku oraz zapisać je.
Pamięć słuchowa
Uczniowie, u których występują trudności z pamięcią słuchową, mają kłopoty z zapamiętaniem tego, co usłyszeli. Najczęściej występującym problemem z pamięcią słuchową jest słuchowa pamięć sekwencyjna, czyli inaczej mówiąc, brak umiejętności zapamiętania prawidłowej kolejności określonych sylab, które dziecko usłyszało. Dziecko takie ma także małą pojemność pamięci, tzn. ma trudności w zapamiętaniu tego, co usłyszało, a zwłaszcza sekwencji słów w zdaniu. Czasem dziecko pamięta słowa przez chwilę, jeden dzień lub nawet przez tydzień, ale nie pamięta kolejności zdarzeń, o których słyszy wystarczająco długo, aby się ich nauczyć.
1. Powtórz przeczytane wcześniej polecenia, na które dzieci próbowały już
odpowiedzieć.
2. Namów dziecko do robienia notatek podczas uczenia się materiału na pamięć, by wzrokowe i kinestetyczne sprzężenie zwrotne wzmocniły proces zapamiętywania.
3. Poproś dziecko, by słuchało wypowiadanych sekwencji z zamkniętymi oczami. Przekonasz się w ten sposób, czy bodźce wzrokowe nie zakłócają słyszenia.
4. Ćwicz z dzieckiem kolejne polecenia składające się z kilku etapów.
5. Ćwicz z dzieckiem przypominanie ważnych sekwencji liczb, takich jak numery telefonów, adresy.
6. Skłaniaj dziecko, by uczyło się na pamięć piosenek, opowieści, wierszyków.
7. Jeśli to możliwe, dziecko powinno otrzymywać polecenia również na piśmie.
8. Przeczytaj powoli kilkanaście słów. Dziecko musi zapisać każde słowo kiedy tylko je usłyszy.
9. Dyktowanie znajomego tekstu jest jedną z najlepszych metod. Dziecko najpierw uczy się tekstu napisanego, następnie słucha go, a później samo go pisze.
10. W celu rozwinięcia sekwencyjnej pamięci słuchowej stosuj jak najwięcej pomocy wzrokowych.
11. Połóż przed dzieckiem 5-6 przedmiotów i wydaj mu kilka poleceń, np. połóż zielony klocek na kolanach Joasi, połóż żółty kwiatek pod krzesłem Jasia i włóż pomarańczową piłkę pod krzesło Józia. Listę można wydłużyć w miarę jak dziecku poprawia się pamięć słuchowa.
12. Poproś dziecko, aby obejrzało program telewizyjny i zapamiętało pewne szczegóły, np. niech obejrzy "Czarnoksiężnika z Krainy Oz" i powie, w jakich miejscach była Dorotka.
13. Baw się z dzieckiem w "Lecimy na księżyc". Powiedz: "Lecę na księżyc i zabieram moją rakietę". Następnie dziecko powtarza to zdanie i dodaje do niego jeden element.
senepa