ZAGROŻENIA CYWILIZACYJNE XX WIEKU.doc

Jednym z zagrożeń cywilizacyjnych jest

EFEKT CIEPLARNIANY

Efektem cieplarnym nazywamy groźbę wzrostu temperatury z Ziemi w wyniku zakłóceń w wymianie ciepła między Ziemią a górnymi warstwami atmosfery. Bezpośrednią przyczyną tych zakłóceń jest nagromadzenie się różnorakich gazów[1] na skutek działalności człowieka. Obecność gazów cieplarnianych sprawia, że ciepło zamiast ulegać wypromieniowaniu poza atmosferę ziemską komuluje się w niej, atmosfera ziemska upodabnia się do szklanego dachu cieplarni, który przepuszcza promienie słoneczne, nie pozwala natomiast na wypromieniowanie zgromadzonego wewnątrz ciepła. Do gazów cieplarnianych należy przede wszystkim dwutlenek węgla[2] odpowiedzialny za ok. 63% zakłóceń w wymianie ciepła między Ziemią a jej otoczeniem. Dwutlenek węgla powstaje w czasie procesu spalania paliw. Kolejnym gazem cieplarnianym[3] jest metan[4]. Gaz ten dostaje się do atmosfery przed wszystkim  w czasie uprawy ryżu oraz intensywnej hodowli. Istotnym źródłem metanu trafiającego do atmosfery jest także górnictwo gazu ziemnego. Następnym gazem cieplarnianym jest azot[5]. Powstaje on na skutek spalania masy zielonej, np. drewna a także paliw kopalnych. Można również wspominać o froncie, który miał wieki wpływ (udział) w emisji gazów cieplarnianych.

Niektóre badania dowodzą, że to dwutlenek węgla jest w dużym stopniu odpowiedzialny za wzrost temperatury. Wyniki najważniejszych opracowanych do tej pory modeli symulujących, w których założono wzrost temperatury, wywołało by to negatywne skutki, np.

- rozszerzenie się ciepłych stron klimatycznych, nastąpił by wtedy wzrost powierzchni obszarów suchych w umiarkowanej strefie klimatycznej a w krajach tropikalnych wzrost wilgotności powietrza oraz intensywności monsumów[6]. Tego typu zmiany klimatyczne miałyby także trudne do oszacowania negatywne następstwa dla rolnictwa światowego. Zmiany klimatyczne wiążące się z efektem cieplarnianym mogły by także stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi.

Przyczyniając się bowiem do zwiększenia obszarów o wilgotnym i gorącym klimacie wpłynęłoby jednocześnie na zwiększenie chorób zakaźnych jak cholera i malaria[7]. Część pokrywy lodowej w okolicach podbiegunowych mogłoby się stopić a poziom oceanów podnieść, wiele nisko położnych obszarów mogłoby być zalane.

NISZCZENIE WARSTWY OZONOWEJ

Główną przyczyną powodującą niszczenie warstwy ozonowej jest emisja do atmosfery ziemskiej freonów[8]. Trafiając do atmosfery substancje te pełnią katalizatora powodując rozkład cząsteczek ozonu (O3) na O2 i O. Sądzi się, że 3% zmniejszenie warstwy ozonowej prowadzi do 6% wzrostu promieniowania ultrafioletowego prawdopodobnie spowodowałoby również zakłócenia w rozwoju roślin i doprowadziło do zmniejszenia plonów tym samym ograniczyłoby możliwość wyżywienia rozrastającej liczby ludności świata. Jednak największe zagrożenie wiąże się z zakłóceniem cyklu rozwojowego planktonu, kluczowego ogniwem procesu obiegu tlenu w przyrodzie. Freon znalazł swe zastosowanie w opakowaniach aerozolowych rozpylaczy do perfum w opakowaniach wełny drzewnej czy kartonu, naturalnych materiałach i izolacjach.

NISZCZENIE LASÓW

Najbardziej znanym dobrem o charakterze globalnym są lasy. Pełnią one funkcję o podstawowym znaczeniu dla całej ludzkości. Przede wszystkim odgrywają one największą rolę w obiegu wody oraz takich pierwiastków, jak węgiel i azot. Zakłócenie tej funkcji prowadzić może do niekorzystnych zjawisk, opisanych wyżej jako efekt cieplarniany. Lasy strefy umiarkowanej, jak i lasy tropikalne są ważne na dewastację związanych z działalnością gospodarczą człowieka. W znacznych obszarach lasów strefy europejskich i północnoamerykańskich obserwuje się proces obumierania drzew. Przyczyną obumierania strefy umiarkowanej SA przede wszystkim tzw. kwaśne deszcze[9]. Z tego względu obszary dotknięte obumieraniem drzew znajdują się najczęściej blisko elektrowni zupełnie inny charakter ma niszczenie lasów tropikalnych. Sprowadza się on do fizycznej likwidacji w wyniku wycinania drzew dla pozyskania drewna lub terenu pod uprawę.

NISZCZENIE GLEBY

Przez zniszczenie gleby[10] rozumie się proces, który prowadzi do zmniejszenia obecnej lub przyszłej zdolności gleby do wytwarzania dóbr. Ze względu na przyczynę powstawania zniszczeń wyróżnia się przede wszystkim erozję wodną i wietrzną, a oprócz tego degradacja może mieć charakter mechaniczny i chemiczny. Degradacja chemiczna obejmuje przede wszystkim utratę substancji odżywczych, a także zasolenie gleby. Natomiast degradacja mechaniczna to przed wszystkim zmiana struktury gleby w wyniku nadmiernego stosowania na danym obszarze gleby ciężkich maszyn lub nadmiernego nasycania gleby wodą na skutek błędów popełnionych przy nawadnianiu w porównaniu z uprzednio przedstawionymi zagrożeniami o charakterze globalnym, zniszczenie gleby jest stosunkowo słabo zbadane i część informacji, zwłaszcza dotyczących krajów rozwijających się jest poddawane częstej weryfikacji, trudno jest uzyskać jedną, podstawową przyczynę niszczenia gleb. Jest ona inna w odniesieniu do każdego rodzaju degradacji. Szczególne zagrożenie stwarza ekspansja hodowli na tereny bardzo ważne ekologicznie[11]. Nadmierny wypas bydła jest także podstawową przyczyną erozji wietrznej, szczególnie widocznej w krajach położonych na obrzeżach Sahary. Błędy w produkcji rolnej są natomiast prawie wyłącznymi przyczynami mechanicznego niszczenia gleb, a także zmian ich składu chemicznego. Najważniejsze z tych błędów to odchodzenie od systemu rotacji upraw do monokultury oraz błędy w procesie nawadniania.

NIEDOBÓR WODY PITNEJ

Światowe zużycie wody słodkiej wzrasta bardzo szybko. Ocenia się, że w ostatnich trzech stuleciach zużycie wzrosło 35 krotnie, szybciej niż liczba ludności. Najwięcej, 69 % zużycia wody przypada na rolnictwo. Istotnym czynnikiem rozmiarujących dostęp krajów i regionów do wody pitnej jest także wielkość opadów i rozłożenie ich w czasie. Dostęp poszczególnych krajów i regionów bywa także ograniczony na skutek rozmieszczania rzek czy jezior, które sprawia że woda nie nadaje się do użytkowania lub też nadaje się tylko do niektórych celów.

KATAKLIZMY

Silne burze i nawałnice dokonują wielkiego spustoszenia. Wodna nawałnica urywa drzewa z korzeniami, podrywa skały. Powietrze jest jednym z najważniejszych czynników warunkujących życie jednak i ono może być niszczycielskie. Gdy wiatr wieje z prędkością 32 m/s lub większą mamy doczynienia z cyklonem, który sieje spustoszenie. Najbardziej niebezpieczne są wichury u brzegów morskich i przy ujściach rzek. Wiatr pchając przed siebie masy wodne spiętrza je w wysokie, długie fale, które pędzi w kierunku brzegu. Fale wdzierają się w głąb lądu i niszczą wszystko.

Trzęsienia ziemi spowodowane są przez wpadające na siebie płyty tektoniczne. Może się zdarzyć, że jedna z nich wsuwa się pod druga. Oznacz to, że powierzchnia jednej płyty ociera się o spód drugiej. Powierzchnia takiego tarcia jest znacznie większa, powstaje większe natężenie, które wywołuje silniejsze trzęsienia ziemi. Takie miejsca na kuli ziemskiej są pod względem sejsmicznym najbardziej niebezpieczne. Uwalnia się wówczas 9/10 całej energii wstrząsowej. Do lat 30 siłę wstrząsu mierzono wedle wyrządzonych szkód. A tak przecież nie jest np. solidne domy budowane na kamienistym podłożu mogą wytrzymać najsilniejsze nawet wstrząsy, podczas gdy słabe drgnienie może przynieść znaczne spustoszenie lekkiej budowy na piaszczystym gruncie.

WULKANY TO NASTĘPNE ZAGROŻENIE ZIEMI

              Wnętrze ziemi można podzielić na cztery wyraźnie od siebie oddzielone warstwy, w samym środku mieści się jadro wewnętrzne, które otaczają trzy powłoki – jądro zewnętrzne, płaszcz Ziemi i skorupa ziemska. Warstwa zewnętrzna, twarda skorupa na której żyjemy w stosunku do promienia Ziemi jest cienka, jej grubość pod oceanem sięga 13 km. Gęsto płynącą konsystencję ma tylko jądro zewnętrzne. Jądro wewnętrzne mimo temp. 6000 stopni C ma postać stałą prawdopodobnie w skutek wymierania na niej ciśnienia. To, co wydobywa się podczas wybuchu z wulkanu, nazywamy magmą. Powstaje ona jak sądzą geolodzy, z dolnej części płaszcza Ziemi. Skały na tych wysokościach są gorące, że właściwie powinny stanowić płynną gorąca masę. Kiedy magma podchodzi coraz wyżej i schładza się wyzwalają się gazy. Podczas erupcji gazy te wraz z dużą ilością rozpylonej magmy są wydmuchiwane w postaci popiołu, zaś rozżarzona ciekła magma jako lawa wypływa z krateru. Lawa niszczy wszystko na swojej drodze.

Do zagrożeń ziemi możemy dołączyć pożary i powodzie.

- 5 -