PRAWO DO SĄDU ADM.; PRZEDMIOT POSTĘP. SĄDOWOADM.; RODZAJE SKARG DO SĄDU ADM.

PRAWO DO SĄDU ADM.

Z zasady demokratycznego państwa prawnego określonego w Konstytucji RP wyprowadza się zasadę prawa do procesu i zasadę prawa do sądu. Zgodnie z Konstytucją ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie okreś­lonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządo­wej. Konstytucja RP odsyła do określenia właściwości sądów administracyjnych w ustawach. Według ustawy — Prawo o ustroju sądów administracyjnych: „Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrole działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej".

POJĘCIE SPRAWY SĄDOWOADMINISTRACYJNEJ I JEJ ZAKRES RZECZOWY

Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego są sprawy sądowoadministracyjne.

Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności admini­stracji publicznej i stosują środki określone w ustawie.

Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawie skarg na:

Ø       decyzje administracyjne,

Ø       postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty,

Ø       postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,

Ø       inne niż określone w pkt. 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa,

Ø       akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej,

Ø     akty organów jednostek samo­rządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt. 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej,

Ø     akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego,

Ø     bezczynność organów w przypad­kach określonych w pkt. 1-4.

Sądy administracyjne orzekają także w spra­wach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę i stosu­ją środki określone w tych przepisach.

Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządo­wej.

Sądy administracyjne nie są właś­ciwe w sprawach:

Ø       wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej,

Ø       wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi,

Ø       odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa

Ø       wiz wydawanych przez konsulów

Sąd administracyjny odrzuci skargę, jeżeli sprawa nie należy do jego właściwości. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjąt­kiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Sprawa sądowoadministracyjna to rozpoznanie i rozstrzygnięcie przez sąd administracyjny skargi na zgodność z prawem działania lub bezczynności organów wykonujących administrację publiczną. Elementem konstytutywnym sprawy sądowoadministracyjnej jest kontrola przez sąd administracyjny działalności administracji publicznej. Element ten różni sprawę sądowoadministracyjna od sprawy administracyjnej. Cechą właściwą dla sprawy administracyjnej jest jej merytoryczne rozstrzygnięcie przez dokonanie autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w zakresie uprawnień lub obowiązków jednostki. Sąd administracyjny stosuje środki przewidziane ustawą. Istota tych środków sprowadza się jednak, z zastrzeżeniem wyjątków, wyłącznie do zniesienia działania lub bezczynności niezgodnej z prawem, a nie do merytorycz­nego rozstrzygnięcia w tym zakresie.

Przed­miotem postępowania sądowoadministracyjnego przed wojewódzkimi sądami ad­m. jest sprawa sądowoadministracyjna, a zatem rozpoznanie i roz­strzygnięcie skargi na działanie lub bezczynność organu wykonującego administra­cję publiczną. W tym zakresie występuje tożsamość przedmiotu postępowania przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi i Naczelnym Sądem Administra­cyjnym, a jedynym elementem różniącym jest to, że NSA dokonuje tej kontroli pośrednio — przez rozpoznanie i rozstrzygnięcie skargi kasacyjnej. Przedmiotem postępowania przed NSA jest ponadto rozpoznawanie i rozstrzyganie sporów o właściwość oraz innych spraw przekazanych na mocy odrębnych ustaw. NSA jest właściwy do prowadzenia postępowania pomocniczego — postępowania w spra­wach uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowa­nie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych i podejmo­wanie uchwał zawierających rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących po­ważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej.

RODZAJE SKARG DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

Wyznacza je zakres właściwości sądów adm. Stosowane są dwie metody określania właściwości sądów adm:

1) klauzula generalna, która polega na tym, że w zasadzie do właściwości sądów adm. należą wszystkie sprawy, o ile wyraźnym przepisem prawa nie są spod niej wyłączone; klauzula generalna jest zazwyczaj uzupełniona enumeracją negatywną wyjątków

2) enumeracja pozytywna, która polega na tym, że do właściwości sądów adm. należą wyłącznie sprawy poddane tej właściwości wyraźnym przepisem prawa.

Ø Skargi na decyzje admini­stracyjne. - do sądu administracyjnego służy skarga na decyzje administracyjne.

Decyzja administracyjna w postępowaniu adm. jest formą rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej. For­mę rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej wyznaczają przepisy prawa material­nego, poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach prawa procesowego (forma decyzji przewidziana jest w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyj­nego).

Przepisy prawa procesowego, regulując formę rozstrzygnięcia sprawy admini­stracyjnej, posługują się jednolitym terminem — decyzja. Przepisy prawa materialnego natomiast nie posługują się jednolitym terminem — decyzja, a wprowadzają inne pojęcia, np. potwierdzenie, zezwolenie, po­zwolenie, nakaz, zakaz, orzeczenie, zarządzenie, bądź nie określają formy załat­wienia.

Pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawie załatwianej w drodze decyzji są decyzjami, jeśli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych do zakwalifikowania ich jako decyzje. Do takich elementów należy zaliczyć: oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji.

Kryterium kwalifikującym akt organu administracji publicznej do kategorii decyzji administracyjnych będzie władcze i jednostronne rozstrzygnięcie o pra­wach lub obowiązkach indywidualnych jednostki, spełniające wymaganie posiada­nia tego minimum elementów przewidzianych przez przepisy prawa procesowego, które będzie jeszcze wystarczające, ażeby zaliczyć akt do decyzji istniejących w obrocie prawnym

Zaskarżenie decyzji może ograniczyć się do zakwestionowania uzasadnienia decyzji, ale tylko w przypadkach, gdy rozstrzygnięcie spawy zostało umieszczone w uzasadnieniu. Drugi przypadek , w którym zaskarżenie decyzji ogranicza się do zaskarżenia uzasadnienia to taki, gdy wadliwość uzasadnienia prowadzi do ustawowych podstaw wadliwości decyzji administracyjnej.

Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają decyzje administracyjne. Dla określenia właściwości i sądu adm. nie ma znaczenia treść rozstrzygnięcia przyjętego w decyzji adm., a zatem stwierdzenie, czy jest to decyzja nakazująca czy ustalająca. Jedyne znaczenie prawne ma podział na akty zewnętrzne i wewnętrzne. Akty wewnętrzne, wynikające z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi, nie podlegają bowiem zaskar­żeniu. Podział na decyzje związane i swobodne (podjęte na podstawie uznania administracyjnego) nie ma również znaczenia prawnego, a to z tego względu że przepisy prawa nie wyłączyły dopuszczalności zaskarżenia do sądu administracyjnego decyzji podjętych na podstawie uznania administracyj­nego.

Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają decyzje ostateczne. Przesłan­ką dopuszczalności zaskarżenia decyzji ostatecznej jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właś­ciwym w sprawie. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć wykorzystanie w sprawie prawa odwołania, wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Niewykorzystanie prawa odwołania (wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy), powoduje niedopuszczalność skargi. Przesłanka ta nie obowiązuje, gdy skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich.

Ø Skarga na postanowienia

Do sądu administracyjnego służy skarga na postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie, albo kończące postępowanie, a także na postanowienia roz­strzygające sprawę co do istoty.

Do sądu administracyjnego podlegają zaskarżeniu następujące postano­wienia wydane w postępowaniu administracyjnym:

1. Postanowienia, na które służy zażalenie. Dopuszczalność zaskarżenia do sądu administracyjnego obwarowana jest zatem przesłanką zaskarżalności postanowienia na drodze administracyjnej. Kodeks postępowania administracyjnego nie przyjmuje, tak jak jest to w przypadku decyzji, zasady dwuinstancyj­ności w zakresie postanowień. Na postanowienie służy zażalenie tylko, gdy k.p.a tak stanowi. Na tej podstawie zaskarżalne są postanowienia kończące postępowanie zażaleniowe.

2. Postanowienia kończące postępowanie- do takich postanowień zaliczymy postanowienie o niedopuszczalności odwołania, o uchybieniu terminu do wniesie­nia odwołania oraz postanowienie o odmowie przywrócenia terminu do złożenia odwołania. Postanowienia te kończą postępowanie odwoławcze.

3. Postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty. Do takiego rodzaju postanowień należy postanowienie wydane w trybie współdziałania organów adm. publ. Postanowienie to jest jednak zaskarżalne na drodze administracyjnej, służy bowiem od niego zażalenie a zatem już z tego względu jest zaskarżalne do sądu administracyjnego. Do tego rodzaju postanowień zaliczymy postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody. Postanowienia te są również zaskarżalne na drodze administracyjnej.

W postępowaniu egzekucyjnym podlegają zaskarżeniu do NSA postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażale­nie. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tak jak k.p.a., przyj­muje rozwiązanie, że na postanowienie służy zażalenie, gdy ustawa tak stanowi. Tylko wówczas, gdy postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym jest zaskarżalne na drodze administracyjnej, sąd administracyjny jest właściwy do jego kontroli.

Postanowienia, na które nie służy zażalenie, dotyczą głównie kwestii dowodowych, prawidłowość zaś postępowania dowodowego jest jedną z istotnych przesłanek kontroli zgodności z prawem decyzji administracyjnej.

Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają postanowienia ostateczne. Przesłanką dopuszczalności zaskarżenia ostatecznego postanowienia jest wyczer­panie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć wykorzystanie w sprawie prawa zażalenia. Niewykorzystanie prawa zażalenia powoduje niedopuszczalność skargi. Przesłanka ta nie obowiązuje, gdy skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich.

Ø Skarga na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa.

Do aktów stwierdzających albo uznających uprawnienia, poza przypadkami, gdy przepis prawa przewiduje wydanie decyzji administracyjnej, należy zaliczyć zaświad­czenia. Do czynności natomiast z zakresu administracji publicznej należy zaliczyć czynności materialno-techniczne, np.

- czynności rejestracji, która polega na „stwierdzeniu przez organ administracji państwowej faktów mających znaczenie prawne, przy czym dokonanie tej czynności pozostaje w związku z ciążącym na określonych podmiotach obowiązkiem."

- wpis danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany

- czynność zameldowania

- czynność ustalenia wysokości poszczególnych części subwencji, jak i przekazan...