sposoby manipulacji stosowane w sektach.pdf

Ks. Leszek Puchała

Sposoby psychomanipulacji stosowane w sektach

Problematyka sekt staje się coraz bardziej aktualna we współczesnym świecie ze

względu na ich gwałtowną ekspansję oraz niesione zagrożenia nie tylko dla samego

Kościoła, lecz także dla poszczególnych ich wyznawców. Tego rodzaju stwierdzenia

sugerują nie tylko wypowiedzi teologów czy Nauczycielskiego Urzędu Kościoła, lecz

także ustawodawstwo licznych państw, wskazując na destruktywne czy wręcz zabójcze

dla psychicznego życia człowieka skutki przynależności do sekty.

Żeby zrozumieć jednak, czym to zjawisko jest w życiu jakiejś większej

społeczności czy narodu trzeba najpierw odpowiedzieć sobie na pytanie, czym są owe

sekty.

Nie ma jak dotąd jednolitego, powszechnie przyjętego pojęcia sekty, dotyczy

ono zawsze jednak określonej wspólnoty, związku, grupy ludzi, która wyodrębniła się

z jakiejś wielkiej religii, ruchu społecznego czy światopoglądowego.

Sekta, to grupa religijna, która oderwała się od któregoś z wielkich kościołów

panujących i przyjęła własne zasady organizacyjne, odłam wyznaniowy jakiejś religii.

Jest to grupa izolująca się od reszty społeczeństwa, mająca własną hierarchię wartości,

zespół norm, zachowania się, silnie akcentująca rolę przywódcy.

Socjologia określa zaś sektę jako - grupę wyznaniową o stosunkowo małej

liczbie członków, powstałą przez wyodrębnienie z macierzystego kościoła (lub, i) jako

efekt protestu religijnego wobec istniejącej już doktryny i kultu, ewentualnie

organizacji.

Sektą można nazwać więc każdą grupę, która ma silnie rozwiniętą strukturę

władzy, charakteryzuje się znaczną rozbieżnością celów deklarowanych i

realizowanych oraz ukrywa normy w sposób istotny regulujące życie członków,

narusza podstawowe prawa człowieka i zasady współżycia społecznego, a jej wpływ

na członków, sympatyków, rodziny i społeczeństwo ma charakter destrukcyjny.

Władza w sektach sięga sfery życia prywatnego i rodzinnego. Ingeruje w plany

zawodowe jej członków, wywiera także wpływ na styl życia, zainteresowania, ubiór i

kontakty towarzyskie. Cele, jakie są deklarowane przez sekty w propagandowych

broszurach są zwykle bardzo szlachetne, rzeczywistość i cele właściwe są jednak

misternie ukrywane i trudno dostępne, jedynym źródłem ich poznania stają się byli

członkowie tych sekt, albo źródła policyjne czy też sądowe. Nowo przyjęty kandydat

poznaje tylko zachowania akceptowane, wymagania natomiast pojawiają się wraz ze

wzrostem emocjonalnego związku z grupą.

Grupą najbardziej podatną na oddziaływanie sekt i nowych ruchów religijnych

są ludzie młodzi, gdyż najczęściej przeżywają rozterki życiowe i szukają sensu życia.

Zdarza się również, że nie znajdują miłości i zrozumienia w swoich własnych

rodzinach. Sekty wykorzystują to, oferując swoją "pomoc" poprzez tzw.

"bombardowanie miłością". Sekty najczęściej oferują także pomoc materialną lub

psychologiczną. Wykorzystują momenty załamań psychicznych a także kryzys

finansowy rodziny czy osoby samotnej. Najczęściej od tego się zaczyna. Ponadto sekty

sprawiają wrażenie idealnej wspólnoty, dającej "nowy" sens życia. Z kolei

identyfikacja z grupą powoduje, że ktoś dotąd anonimowy i niedoceniony w swoim

środowisku staje się ważny i potrzebny. To wstępne "oczarowanie" jest równocześnie

niebezpieczną pułapką. Nieodpowiednie przygotowanie młodych do życia powoduje,

że boją się podejmować ważne decyzje życiowe. Żyjąc w sekcie, unikają tego rodzaju

obciążeń, gdyż stają się marionetkami w rękach swoich pseudo wychowawców.

Zastanawiający jest tu jednak brak krytycyzmu występujący wśród młodzieży oraz

łatwowierność, z jaką współczesna młodzież przyjmuje nowe ideologie. Naiwność tę

wykorzystują sekty, oferując młodym wysokie wymagania, ascetyczno - moralne, które

często są absurdalne i nierealne, stanowiąc tylko rodzaj przykrywki. Ofiarami sekt są

coraz częściej jednak nie tylko ludzie młodzi i niedojrzali emocjonalnie. Sekty

poszukują ludzi wrażliwych, altruistów, inteligentnych i wykształconych. Przyciągają

również ludzi dorosłych, znanych i dobrze sytuowanych. Oni bowiem uwiarygodniają

sektę i są źródłem finansowania.

Kolejną przyczyną, dla której ludzie wstępują do sekt, jest ciągłe podważanie

wszystkich możliwych autorytetów: rodziców, szkoły, państwa i Kościoła.

Niejednokrotnie sami się do tego przyczyniamy, krytykując w obecności dzieci księży,

nauczycieli czy ludzi o wysokim morale. Kto więc ma być autorytetem moralnym dla

młodego pokolenia? Znikoma wiedza religijna wielu katolików, bierny udział we Mszy

św., brak kontaktu z Pismem św., literaturą i czasopismami religijnymi powoduje, że

zwolennicy sekt z dużą łatwością potrafią zrobić mętlik religijny w głowie i przekonać

o rzekomych sprzecznościach nauki Kościoła z Biblią.

Osoba, którą udało się zwerbować do danej sekty, jest poddawana specyficznej

"obróbce". Przechodzi kolejne etapy przekształcania osobowości, sposobu myślenia aż

do wykreowania tzw. "nowego człowieka". Proces ten obejmuje trzy etapy: całkowite

zawładnięcie umysłem oraz emocjami. Niszczenie niepożądanych przez sektę cech

celem wyrobienia nowych, niezbędnych do stworzenia tzw. "dobrowolnego

niewolnika". Zrekonstruowanie zupełnie "nowego człowieka", pozbawionego

prywatności, który nie może, a nawet nie chce, decydować o własnym losie. Jest

całkowicie uzależniony od guru i grupy. Wspomniany proces dokonuje się poprzez

różnego rodzaju manipulacje jednostką oraz zabiegi psychologiczne. Poprzez

wywieranie presji na psychikę, stosowanie technik zniewalających, które prowadzą do

kontroli nad umysłem i modyfikują zachowanie. Ciągła kontrola i czuwanie nad

jednostką prowadzi do zupełnej przebudowy świadomości, której celem jest

stworzenie fanatycznych wyznawców. Przypuszczać można, że na ten fakt duży wpływ

mają choćby obawy wielu ludzi związane z gwałtownym rozwojem cywilizacji

technicznej, wzrost zagrożeń egzystencjalnych i związany z tym lęk przed nadejściem

końca świata. Wszystko to sprawia, że rozmaite skrajne ugrupowania religijne pragną z

wyraźnie zwiększoną gorliwością zdobyć nowych członków, prezentując własne,

„jedynie słuszne”, programy zbawienia człowieka. Bardzo często agitacja ta ma

miejsce poprzez prowadzenie różnych placówek wychowawczych, szkół

artystycznych, organizowanie różnych kursów i terapii. Treści propagandowe

przemycane są wtedy pod ich „płaszczykiem”, np. placówki wychowawcze pracujące

dla destrukcyjnego kultu nie informują o swoim profilu ideologicznym, co stanowi

pewien rodzaj manipulacji. Manipulacja jest, staje się tym samym metodą

pozyskiwania nowych członków. Dziś jednak trudno nie znaleźć dziedziny życia, w

której nie występowałaby manipulacja. Dość powszechnie mówi się o manipulacji w

polityce, mediach, reklamie, akwizycji, a nawet w procesie wychowania dziecka.

Manipulacja nagrodami i karami, szczególnie w pierwszych etapach życia dziecka ma

doprowadzić do wyuczenia w dziecku zachowań pożądanych przez rodziców i

społeczeństwo oraz ograniczenia niepożądanych. Powszechność występowania

manipulacji starają się sugerować obrońcy tzw. sekt, celowo rozmywając problem.

Tymczasem zainteresowanie problemem manipulacji psychologicznej lub

psychomanipulacji, staje się coraz bardziej aktualne w obliczu komercjalizacji

psychologii i szerokiego zainteresowania technikami wpływu psychologicznego,

przydatnymi do osiągnięcia wątpliwych celów etycznych.

Samo słowo manipulacja pochodzi od łacińskiego „manus pellare”- trzymać

dłoń w czyjejś dłoni, mieć kogoś w ręce. Pojecie to odnosi się do mechanizmów, które

uruchamiają procesy pozwalające na kontrolowanie myśli jednostki, sterowanie jej

działaniami czy emocjami. Jest to forma zamierzonego i intencjonalnego wywierania

wpływu na drugą osobę, aby ta podejmowała nie zdając sobie z tego sprawy działania

zaspakajające potrzeby manipulatora. Manipulacja to wiązanie, ujarzmianie. Człowiek

poddający się manipulacji jest jak spętany łańcuchem. Jest sterowany i nie może się

swobodnie poruszać. Jego wola jest sparaliżowana. Widzimy więc że manipulacja

wyłącza wszelki indywidualizm. Posiada również swoje stopnie, nie można bowiem

porównywać kosztu ulegania wpływowi reklamy proszku do prania z sięgającą

podstawowych sfer życia głęboką psychomanipulacją pod wpływem której traci się nie

tylko pewną sumę pieniędzy ale takie wartości jak zdrowie fizyczne, psychiczne,

własną tożsamość, możliwość rozwoju w kierunku osobistej dojrzałości, możliwość

kształcenia się. Dlatego też w odniesieniu do tzw. sekt coraz powszechniej stosowany

jest termin grupa psychomanipulacyjna. Odnosi się on do takich grup religijnych, ale

także handlowych, terapeutycznych, w których istotną normą funkcjonowania jest

zamierzone posługiwanie się technikami oddziaływania psychologicznego bez

względu na faktyczne dobro lub przeciwko dobru jednostek. O psychomanipulacji

mówimy wtedy, gdy manipuluje się sferą poznawczo – emocjonalną człowieka tzn.

dokonuje się sterowania zachowaniem: ustawienia fizycznej rzeczywistości danej

osoby - mieszkanie, związki, wygląd, sen i odpoczynek, finanse; duże wymagania

czasowe; musi uzyskiwać zezwolenia; ma relacjonować przełożonym o sobie; nagrody

i kary za zachowanie; sztywne zasady. Drugi charakterystyczny element to, sterowanie

informacją: oszustwa; ograniczanie dostępu; rozdzielanie; zachęta do szpiegowania;

propaganda; nieetyczne użycie spowiedzi. Trzeci, sterowanie myśleniem: przyjąć

doktrynę jako Prawdę; sztuczny język; zachęta do dobrych myśli; techniki

zatrzymywania myślenia; brak możliwości pytań krytycznych; nie może być nic

alternatywnego. Czwartym ostatnim elementem psychomanipulacji jest sterowanie

emocjami: manipulacja zakresem uczuć - zwężanie; jak są problemy to z twojej winy;

odrębność osoby to wina; nadmierny lęk; huśtawka emocjonalna; publiczne spowiedzi;

indoktrynacja fobii. Kontrola umysłu czy też psychomanipulacja nie jest jednak

praniem mózgu. Pranie mózgu dokonuje się bowiem przemocą (znęcanie się nad

więźniem, obelgi, tortury, głodzenie itp.). Osoba poddana praniu mózgu nie ma

żadnych wątpliwości, że znajduje się w rękach wroga. Efekty prania mózgu zwykle

ustępują po jakimś czasie same, gdy ofiara wyrwie się z ręki swoich oprawców.

Psychomanipulacja jest metodą bardziej subtelną. Ponieważ ci, którzy się nią

posługują, jawią się jako osoby nastawione życzliwie i przyjacielsko, na ogół ofiara nie

przyjmuje postawy obronnej. Zaczyna bezwiednie współpracować z ludźmi, którzy

chcą przejąć nad nią panowanie. Wprowadza ich w swoje sprawy dostarczając w ten

sposób informacji, która może być wykorzystana przeciwko niej. Efekty

psychomanipulacji są o wiele bardziej długofalowe niż prania mózgu i działają nawet

po ustąpieniu wywierania nacisku. Nowy system przekonań staje się częścią nowej

tożsamości i dlatego trudniej jest go odrzucić. Aby jednak odpowiednio przygotować

jednostkę do radykalnej zmiany, w której następuje ograniczenie poczucia własnej

świadomości oraz wartości, doprowadza się ją do stanu w którym zwątpi ona także w

prawdziwość własnej wizji świata. Jedną z najskuteczniejszych tego typu metod jest

wywołanie załamania nerwowego. Najczęściej osiąga się to pozbawiając ludzi snu.

Podobne rezultaty można osiągnąć wprowadzając odpowiednią dietę (np. o niskiej

zawartości białka, lecz bogatą w węglowodany) lub zmieniając pory posiłków.

Nadmiar bodźców, podobnie jak ich brak, także sprzyja zakłócaniu równowagi

psychicznej i czyni członka sekty bardziej podatnym na sugestie. Informacje o

określonym ładunku emocjonalnym mogą być przekazywane jednostce w takim tępię,

że nie będzie zdolna ich sobie przyswoić. W rezultacie poczuje się przytłoczona.

Umysł zobojętnieje wobec potoku zalewających go informacji i zrezygnuje z ich

oceniania. Na tym etapie rozmrażania, gdy ludzie zaczynają mięknąć, w większości

sekt wbija im się do głowy, że są niekompetentni, chorzy umysłowo lub nie dość silni

duchem. Każdy istotny z punktu widzenia jednostki problem - kłopoty w pracy czy w

szkole, nadwaga, nieumiejętność nawiązywania kontaktów z ludźmi jest

wyolbrzymiany po to, by pokazać danej osobie, że jest niewiele warta. W niektórych

sektach ataki na jednostkę przybierają skrajną formę, jak np. poniżanie jej na oczach

wszystkich. Gdy tylko członek sekty się załamuje, oznacza to, że można przejść do

następnego etapu. Etap ten polega na narzucaniu nowej tożsamości - innego modelu

zachowań, sposobu myślenia i odczuwania - która ma zastąpić dotychczasową. Jest to

etap indoktrynacji. W fazie przekształcania, wszystko kręci się wokół jednej sprawy.

Ciągłe powtórzenia, monotonia, jednostajny rytm usypia czujność członków sekty.

Określone treści powtarzane są bez końca. Osoba, która się załamała, a następnie pod

wpływem indoktrynacji zmieniła przekonania, musi zostać ponownie ukształtowana

jako zupełnie "nowy człowiek".

Ostatnim zagadnieniem na które należy również zwrócić szczególną uwagę w

kontekście tematu dotyczącego sekt i ich destrukcyjnego wpływu na całego człowieka

jest pomoc osobom opuszczającym grupy psychomanipulacyjne i ich rodzinom. W

przypadku zetknięcia się z takim problemem dotyczącym pomocy osobie będącej

członkiem grupy psychomanipulacyjnej należy zwrócić się o poradę czy też pomoc do

osób czy też ośrodków specjalnie do tego przygotowanych. Potrzebna jest bowiem

bardzo różnorodna, elastyczna i wszechstronna pomoc. Wiąże się to z wieloma

czynnikami jakie miały wpływ na to że dana osoba wstąpiła do tej grupy, należą do

nich przede wszystkim: etap zaangażowania się w grupę psychomanipulacyjną, skutki

pobytu w tej grupie, sposób w jaki osoba opuszcza grupę, sytuacja życiowa, wiek.

Pomoc w takim przypadku może dotyczyć różnych dziedzin życia np. przejście przez

depresję po stracie bardzo ważnego obiektu, jakim jest grupa i zostawieni w niej

przyjaciele, zrozumienie, jak to było możliwe że osoba dała się oszukać, uporanie się z

poczuciem bycia wykorzystanym, samotność i poczucie wyobcowania, brak pewności

siebie, poczucie niskiej wartości własnej, lęki, fobie, ataki paniki.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: