EKOLOGIA- jedna z podst. Nauk biolog definiowana jest rozmaicie: 1) ozn badanie org. W m-cu ich zamieszkania/życia 2)nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, o stosunkach i zależnościach miedzy org. a ich środowiskiem. Termin ten wprowadził niem. Biolog Ernst Haechel w 1869 r stanowi połączenie greckich słów „oikos”-dom/miejsce życia „logos”-nauka
Podział Ekologii 1) Autekologia-zajm. Się badaniem pojedynczych org. np. ekologia lisa; oddziaływaniem środowiska abiotycznego na org. 2)Synekologia-ekol. ekosystemów-zaj. Się badaniem grupy org, tw całość, np. łąki, lasu;badaniem grup org (jako całości)w biocenozach oraz zależności między środowiskami org a ich siedliskiem
GATUNEK-podst jednostka systematyczna dla roślin, zwierząt. Obejmuje populację osobników wykazujących taką samą budowę i funkcję, krzyżujących się w warunkach nat wyłącznie między sobą, oraz odznaczających się wspólnym pochodzeniem. Gatunek łączy się w wyższa jednostkę semantyczną jaką jest rodzaj.
POPULACJA-(łac. Populu-lud population-ludność zamieszk określ. obszar)-grupa organizmów należących do tego samego gat występujących na określonym obszarze i w określonym czasie, w obrębie którego zachodzą procesy krzyżowania się osobników
BIOCENOZA- (gr. bios-życie koi nos-wspólny) to żywa częśc ekosystemu, to zespół populacji org żywych danego środowiska należących do różnych gat ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekolog, tworząc całość która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (dynamicznej równowagi) – najważniejszymi zależnościami są zależności pokarmowe, które pozwalają na wyróżnienie trzech grup org: producentów, konsumentów, reducentów
Podział biocenozy: 1) naturalne: sawanny lasy jeziora 2) sztuczne: park, ogród pole uprawne, akwarium
EKOSYSTEM- jedno z podst pojęć w ekologii, termin ten został wprowadzony przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley’a w 1935 –ozn wszystkie rośliny i zwierzęta (biocenoza) zasiedlające określony obszar (biotop) wraz ze środowiskiem fiz i chem, w którym org te żyją i z którym pozostają we wzajemnych związkach oddziałując na siebie –ekosystem stanowi funkcjonalną całość na poziomie którego odbywa się nieprzerwalne krążenie materii i przepływ energii –dwa zjawiska decydujące o utrzymaniu życia. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery
Klasyfikacja ekosystemów
1) Wodne: -słodkowodne (jezioro staw) –słonowodne (morskie) 2)lądowe (leśne zaroślowe torfowiska)
ŁAŃCUCH POKARMOWY – to szereg org ustawionych w takiej kolejności że kazda poprzedzająca grupa jest podstawą pożywienia dla następnej, składa się z: producentów, konsumentów, reducentów
1)łańcuch spasania-zaczynający się od producentów (roślin zielonych) konsumentów do reducentów
2)łańcuch detrytusowy - zaczynający się od martwej materii organicznej przez mikroorganizmyi dendrytofagi (saprofagi) do zjadających je drapieżników a dalej reducentów (martwa materia org-wiciowce-okoń-szczupak-człowiek)
PIĘTRA POKARMOWE
1) Producenci/autotrofy – samożywne rośliny, mające zdolność wytwarzania związków organicznych (węglowodany, białka, tłuszcze) ze związków organicznych przy udziale energii świetlnej lub chemicznej w procesie fotosyntezy lub chemosyntezy
2) Konsumenci/heterotrofy – org cudzożywne, dzielimy na: 1-rzędu/org roślinożerne 2-rzędu/mięsożerne, wyższego rzędu/drapieżniki szczytowe
3) Reducenci/destruenci – zaliczmy tu grzyby, bakterie, mikroorganizmy glebowe, odżywiające się martwymi szczątkami organicznymi i rozkładają je do prostych zw mineralnych przyswajalnych przez producentów. Odgrywają ważną rolę, gdyż od ich działalności zależy szybkość obiegu materii w ekosystemie
ZASADY BIOCENOTYCZNE
1) Jedności biocenozy i biotopu- nie mogą istnieć samodzielnie
2) Organizacji biocenozy – każda biocenoza ma wł org ale najw są zależności pokarmowe
3) Autonomii ekosystemu – kazda biocenoza ma swoją autonomię lecz nie jest ona zamkniętym izolowanym, nast. Napływ i odpływ organizmów
4) Równowagi ekologicznej
5) Sukcesji ekologicznej – proces zmian w ekosystemie zawsze od mniej ukształt ekosyst do bardziej bogatych
Sukcesja:
Stadium pionierskie-> stadia przejściowe-> KLIMAX (stadium ostatecznego tzn najbardziej wykształconego ekosystemu [będą nim puszcza białowieska, dżungla trop])
1)sukcesja pierwotna – skały pustynia półpustynia – seria zmian rozpoczyna się na terenie dziewiczym gdzie dotąd nie był wykształcony żaden ekosystem
2)sukcesja wtórna – nast. W środ gdzie był wcześniej ekosystem – następuje w środowisku które wcześniej już było zasiedlone. Lecz z powodu degradacji ekosystemu pod wpł czynników fiz , zew, antropogenicznych ekosystem został zniszczony, a na jego miejsce wykształca się nowy ekosystem (las-karczowanie-pole uprawne)
Ekologia populacji:
1) Rozmieszczenie i liczebność : skupiskowy, losowy, równomierny
2) Zagęszczenie populacji- liczba osobników pop występująca na danej pow lub w objętości
3) Rozrodczość – wrodzona zdolność populacji do rozmnażania: potencjalna (max rozrodczość) ekologiczna/rzeczywista(uwzględniająca czynniki zewn mniejsza od potencjalnej)
4) Śmiertelność – ilość osobników która ginie: ekologiczna(skutek fizjolog) rzeczywista (jest większa od fizjolog, wpływają czynniki zewn,)
5) Struktura płci – stosunek ilości samców do samic
6) Struktura wieku- udział różnych grup wiekowych w populacji OKRESY WIEKU: przedprodukcyjny/młodość, reprodukcyjny/rozród, poprodukcyjny/starość PIRAMIDY WIEKOWE : 1] PŁASKA- pop rozwijająca się 2] DZWONU – jednakowa ilość osobników w każdym wieku-pop ustabilizowana 3] TYP URNY – najw osobników w wieku średnim i starym, charakt populację wymierającą
7) DYNAMIKA POPULACJI 1]szybko rozwijające się-osiąga max liczebność-spada 2] rozwija się osiąga stabilizacje- wykładniczy 3] cykliczny- wzrost/spadek – sezonowo
CZYNNIKI EKOLOGICZNE
1)ABIOTYCZNE
A) Klimatyczne (promieniowanie, temp. Woda i wiglotność, ciśnienie atmosferyczne, PH, gazy atmosferyczne, wiatr, ogień)
B) Glebowe / edaficzne
2) Biotyczne (ingerencje między org [obojętne pozytywne negatywne]
PROMIENIOWANIE (Reguluje czynności życiowe u zwierząt, metabolizm; decyduje o procesie fotosyntezy; procesy fizjologiczne ; wpływa na powstawanie czerniaka skóry, produkcję Wit D, u roślin Wit C, wpływa na koloryt skóry)
TEMPERATURA(warunkuje czynności życiowe, u człowieka przyśpiesza je; EURYTERMY-org żyjąc e b. szerokim zakresie temperatur STENOTERMY-org które żyją w wąskim zakresie temp: POLITERMY(wysokie temp) OLIGOTERMY(niskie)
WODA I WILGOTNOŚĆ(niezbędny składnik życia, decyduje o wszystkich procesach biochemicznych; HYDROFITY-srodowisko wodne, HIGROFITY- śr wilgotne,MEZOFITY- średnie zapotrzebowanie, KSEROFITY – śr suche)
CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE ( tylko wpływ na człowieka)
GAZY ATMOSFERYCZNE (BRAK O2- czynnik ograniczający w wodzie i glebie, NADMIAR CO2 – czynnik ograniczający w wodzie i glebie)
WIATR(współdziałanie z wodą i temp, wpływ na rozmieszczenie opadów i na temp, przenoszenie nasion i pyłków, ujemny wpływ na gleby-erozja, ochłodzenie jej, migracje małych owadów, bakterii i wirusów, kształtuje koronę drzewa)
POŻARY (niszczący florę i małe owady, wierzchnie warstwy gleby, mikroflorę bakteryjną pow próchnicę-> bezużyteczność gleby PIRPOFTITY-org/ekosyst „lubiące pożar”
INTERAKCJE MIĘDZY ORGANIZMAMI
1) Pozytywne / nieantagonistyczne
a) Komensalizm
b) Protokooperacja/symbioza pok (obie odnosza korzyści ale nie musza zyc razem)
c) Mutualizm/ symbioza konieczna ( nie przertwają bez siebie)
2) Negatywne / antagonistyczne
a) drapieżnictwo
b) pasożytnictwo
c) konkurencja
d) amensalizm
3) Brak oddziaływań/obojętne
a) neutralizm
lipna