projektowanie-W.doc

Klasyfikacja terenów zieleni

ogród-najstarszy termin, przestrzeń wyodrębniona z otoczenia przez zamknięcie i oddzieleni, przeznaczone na uprawę roślin użytkowych lub ozdobnych.- najczęściej nazwa to odpowiada ogrodom średniowiecza i renesansu
park- pojęcie wprowadzone w pierwszej połowie XVIII wieku wraz z rozwojem ogrodów krajobrazowych. Park jest to ogród, którego cechą charakterystyczną było powiązanie przestrzenno- kompozycyjne z otaczającym krajobrazem
W XIX w nazywano tak duże ogrody tak miejskie jak i przy pałacach i dworach.
założenie ogrodowe- niektóre rozwiązania ogrodowe, jak aleje, bulwary, nie mieszczące się w terminie ogród lub park kształtowanie terenów zieleni- organizowanie i kształtowanie otwartych przestrzeni i bezpośredniego otoczenia budowli za pomocą roślinności.
Każdy rodzaj terenów zieleni ma funkcje: program, określoną lokalizację, zasięg obsługi, ustaloną wielkość powierzchni. Podstawą programowania i lokalizowania terenów zielonych są normatywy przestrzenne i wskaźniki zapotrzebowania terenu w stosunku do liczby mieszkańców.
Program obiektu powinien być dostosowany do maksymalnej frekwencji jednoczesnej ( szacunkowo 10- 20% ogółu mieszkańców) Zasięg oddziaływania obiektu określa się promieniem obsługi tzn. odległością od miejsca zamieszkania. Odległość ta wyrażona jest w jednostkach czasu potrzebnego na dojście do obiektu- IZOCHRONA

Klasyfikacja terenów zieleni

I tereny zieleni otwarte(dostępne)wypoczynku czynnego i biernego

a) Parki spacerowe- wypoczynkowe- centralne w dużych miastach powyżej 250 tysięcy na powierzchni 15ha wzwyż. Służą mieszkańcom całego miasta. Izochrona 20-30 minut- komunikacją miejską. Obiekt reprezentacyjny kosztowny. Obecnie przeżytek.
b) Parki dzielnicowe-na powierzchni 5-8 ha, rozmieszczeń i nierównomiernie na terenie miasta, promień obsługi 500m , łączy sieje pasmami zieleni. Kształtowanie architektonicznie oparte na regularnych figurach geometrycznych z zastosowaniem symetrii, mała architektura, kształtowanie krajobrazowe- asymetria, swobodny układ dróg, park nawiązuje do natury. Ważny układ komunikacyjny: drogi główne przelotowe, alejki spacerowe, miejsce cichego wypoczynku-tarasy widokowe, wnętrze ogród do gier, ławki dla 30% użytkowników, baseny dziecięce, lokalizacja blisko wejść tereny gier, zestawy gimnastyczne, obiekty kulturalne, kawiarnie, tereny usługowe, mała gastronomia, sanitariaty. Roślinność dobierana wg odporności na zanieczyszczenia , mało roślin jednorocznych, drzewa, krzewy i byliny, mało kwietników.

KWIETNIK- nasadzenie sezonowe z roślin jednorocznych lub dwuletnich o wyrównanym wzroście i tym samym terminie kwitnienia.
RABATA-nasadzenie z bylin wieloletnich o różnym terminie kwitnienia

c) Parki ludowe- typowe do wypoczynku czynnego, masowych zabaw festynów i innych imprez masowych, powstały w okresie międzywojennym. Obszar- 20ha do kilkuset ha. Izochrona 30-40 minut powstały w dużych miastach. Korzysta z nich 15% mieszkańców miasta(jednocześnie). Teren podzielony na sektory funkcjonalne: kulturalno- społeczne (kina, hale widowiskowe), rozrywkowe- zabawowy (wesołe miasteczka),kultury- fizycznej ( boiska, hale gimnastyczne, tory rowerowe, kąpieliska, lodowiska sztuczne), wypoczynku biernego ( place widokowo-wypoczynkowe, solaria, tereny campingowe, tereny gier wypoczynkowych),dziecięcy- przeważnie ogrodzony plac zabaw, administracyjny- budynki, zaplecze gospodarcze, obsługi- pijalnie, mała gastronomia
50% obszaru parku na tereny wypoczynku biernego
30% obszaru parku na tereny wypoczynku czynnego
10% widowiska i zabawy
10% teren obsługowo gospodarczy
d) Zieleńce( inaczej skwery)powierzchnia zieleńców od l do 2 ha. Zwłaszcza w miastach (występują) z problemami przestrzennymi, zabudowa ciasna. Zasięg obsługi do 300m. Mogą być zakładane w dzielnicach mieszkaniowych ( osoby starsze, matki z dziećmi)

WYPOSAŻENIE:
 ławka, pergole, plac zabaw. Mogą być także zakładane przy budynkach użyteczności publicznej, na skrzyżowaniach i przy pomnikach. Służą one podkreśleniu ważności miejsca dla uzyskania określonego nastroju. Służą one do komunikacji pieszej i krótkotrwałego wypoczynku przechodniów. Trawniki, kwietniki, wazy z kwiatami, kwiaty ozdobne, barwne odmiany drzew.

Układ dróg na zieleńcu jest prosty i funkcjonalny

àBulwary i promenady
bulwary- związane są z wodą, służą do spacerów, wypoczynku, towarzyszy im często drugi pas do poruszania kołowego. Należy zapewnić spacerującym jak najbliższy kontakt z wodą
Wskaźnik zapotrzebowania l -2m2/ na l mieszkańca
àpromenady- szerokie ulice od 15-18m z kilkoma rzędami (pasmami drzew i trawników). Powinny mieć charakter ulic małoruchliwych i
mała ilość skrzyżowań. Promenada w przekroju nie powinna być symetryczna.
àŁawki- do wypoczynku, drzewa, krzewy i kwietniki
àDrzewa- wysokie, silnie rozrośnięte o dużych koronach.

II tereny zieleni specjalnego przeznaczenia

àPasy zieleni izolacyjnej (oddziela się dzielnice mieszkaniowe od przemysłowych)
Funkcja higieniczno- sanitarna (tłumienie hałasu, ochrona przed wiatrem, funkcja przeciwpożarow) szerokość od 100- 200m Poza miastem wzdłuż pasów ruchu ( funkcja przeciwśniegowa i przeciwpiaskowa)
àZieleń towarzysząca komunikacji (to znaczy ulicznej, drogowej, kolejowej, powietrznej i wodnej)
àOgrody dydaktyczne (tereny zamknięte na których gromadzi się lub hoduje rośliny lub zwierzęta w celach naukowych i popularyzatorskich. Prowadzi się w nich badania i doświadczenia naukowe nad poszczególnymi gatunkami.
àOgrody botaniczne ( na peryferiach miasta) teren podzielony na różne gałęzie nauki, program ogrodu musi uwzględniać: muzeum, sale wykładowe, pracownie, bibliotekę, arboretum- ogród z drzewami ogród pomologiczny-gatunki sadownicze
àOgrody zoologiczne ( na peryferiach + dogodna komunikacja) obszar około 40ha powinien on sąsiadować z dużym terenem zieleni i naturalną wodą
àOgrody Etnograficzne (skanseny) gromadzi się w nich i ochrania kulturę i sztukę regionalną a zwłaszcza orientalną. Zbiory są przechowywane na wolnym powietrzu w śród zieleni.
àPracownicze ogrody działkowe(stałe lub tymczasowe), powierzchnia od 300-500m2promień obsługi l,5-2m od miejsca zamieszkania, umożliwiają ludziom długotrwały wypoczynek na świeżym powietrzu.
àCmentarze komunalne- zakładane przez miasto, przeznaczone na grzebanie umarłych, zasięg obsługi 4-5km; 60% powierzchnia grzebania, 40% powierzchnia zieleni, drogi, place, część administracyjna
- cmentarz wyznaniowy zakładany przez władze kościelne, przeznaczone do grzebania ludzi z poszczególnych parafii
- cmentarze powojenne i pamiątkowe- mogiły żołnierskie, cmentarze historyczne, tereny trwale zagospodarowane o bardzo bogatym wyglądzie architektoniczne- plastycznym, otoczone zielenią parkową.
àParki i ogrody zabytkowe- ogrody zakładane przy domowych rezydencjach i pałacach magnackich i wpisane do rejestru zabytków. Podlegają ochronie i są przeznaczone do zwiedzania. Dostęp do nich jest ograniczony.

III Tereny zieleni towarzyszące różnym obiektom
àzabudowie osiedlowej i indywidualnej- tereny o ograniczonym dostępie lub niedostępne, zieleń pełni funkcję ochronną, wypoczynkową i plastyczną
OSIEDLOWA zaspokaja potrzeby mieszkańców danego osiedla, służy głównie ludziom starszym i dzieciom
INDYWIDUALNA: ogródki przydomowe, stanowią często przedłużenie mieszkania
àobiektom usług kulturowo- społecznym: szkoły, przedszkola, urzędy, głównie funkcja dekoracyjna
àobiektom usługowym i przemysłowym- przy obiektach, firmach, stacjach benzynowych są wizytówką tych obiektów.
àobiektom usług gospodarczych lub technicznych- funkcja maskująca np. przy magazynach, składowiskach, zieleń niedostępna dla ogółu mieszkańców np. przy pralniach, czy przy lecznicach dla zwierząt.

V Tereny gospodarki ogrodniczej rolnej i leśnej
àgospodarstwa ogrodnicze oraz szkółki
àgospodarstwa produkcyjne ( warzywnicze, sadownicze)
àgospodarstwa rolniczo- sadownicze
àlasy produkcyjne
Tej grupy nie zalicza się do bilansu zieleni w mieście. Są to tereny o
specjalnym sposobie użytkowania.

VI Tereny zieleni wypoczynkowo- wycieczkowe i turystyczne
àlasy i ośrodki wypoczynkowe: lądowe, przyleśne i przywodne
àlasy komunalne ( parki leśne)
Obszary leśne, które zatraciły swój produkcyjny charakter i znajdują się blisko miasta. Jest do nich łatwy dostęp i mają charakter wypoczynkowy, jest do nich dogodny dojazd ( zawierają: ławki, polany, gastronomię itd.)
Stanowią one zabezpieczenie miasta przed zanieczyszczeniami i wiatrami.

Funkcje terenów zieleni
àbiologiczna (zdrowotna)
àzadania sanitarno- higieniczne (tłumienie hałasu, osłona od dymów i kurzów, oddziaływanie na psychikę człowieka, wydzielanie fitonocydów - substancje lotne wpływają na człowieka,
àzadania klimatyczne ( osłona od wiatrów , wpływ na wilgotność gleb i powietrza, wpływ na temperaturę i skład powietrza)

l ha lasu liściastego to 2kg fitonocydów
l ha lasu liściastego to 5kg fitonocydów

Kolor zielony uspokaja człowieka. Zieleń łagodzi skoki temperatur w mieście. Pokrywanie budynków zielenią (np. bluszcz) stanowi izolację termiczną. Zieleń sprawia, że opady są bardziej równomierne. Wydzielanie tlenu przez rośliny itd.

à społeczna (psychiczna i wychowawcza)
àrola dydaktyczno-wychowawcza: wzbudzaj ą pozytywne zamiłowania
àwpływ na zdrowie i wypoczynek człowieka
àzadania wypoczynkowo- produkcyjna- ważne zwłaszcza dla osób mieszkających w dużych miastach
à estetyczna ( artystyczna i plastyczna)
à zieleń kształtuje estetykę środowiska
à zadania plastyczne
à  gospodarcza
à  zadania produkcyjne
à wpływ na zwiększenie produkcji rolniczej i ogrodniczej
à zadania izolacyjne- ochronna
à rola zieleni jako siedliska i żywiciela zwierząt ( zwierzęta mogą
gniazdować itp.)

Np. wzdłuż tras komunikacyjnych; drzewa przeciw pyłom i opadom śnieżnym
Na przełomie 17/18 wieku zaczęto odczuwać potrzebę zieleni-pojawiła się ona wokół pałaców, zamków)
W 19 wieku intensywny rozwój miast; urbanizacja i dostrzeżenie negatywnych skutków tych procesów. Zapotrzebowanie na tereny zielone w mieście.
Prekursorem - społecznikiem był Jordan; stworzył on cały system ogrodów w naszym kraju (ogrody jordanowskie)
Ogrody ( parki i zieleńce itd.) są dostosowane do zagospodarowania urbanistycznego miasta.
Sieć ulic i głównych arterii komunikacyjnych, rzeźba terenu, warunki przyrodnicze, wody bieżące i stojące i tereny nie nadające się do zabudowy decydują o rozmieszczeniu zieleni w mieście.
Najczęściej sytuuje się też zieleń w okolicach rzek i terenach nisko położonych (w miastach)

Schemat układu zieleni w miastach:
układ pierścieniowy wady: nie ma połączenia ze strefą podmiejską ( słabe oczyszczanie powietrza) zalecany w małych miastach
układ promienisty =klinowy charakterystyczny dla miast nad rzekami i przez które przebiegają główne drogi przejazdowe. Zaleta: Centrum miasta połączone zielenią ze strefą po zamiejską.
system pasmowy charakterystyczny dla nowopowstających miast, system nowoczesny (np. miasta Ameryki) szerokość pasm zieleni 100-150m Nie jest to system ekonomiczny
system planowany (charakterystyczny dla miast, które rozwijały się bezplanowo. Jest to system najwygodniejszy dla mieszkańców.

WALORY OZDOBNE ROŚLIN
 Kryteria doboru roślin:
-   wielkość, pokrój, kolorystyka
-   upodobania zleceniodawców
-   koszty
-   wygląd w stanie bezlistnym
-   ulistnienie
-   forma strukturalna korony drzewa, pień- faktura
-   owoce dekoracyjne ( kłopotliwe)
-   termin kwitnienia, kolor, zapach
-   właściwości alergizujące- nie na place zabaw
-   właściwości trujące i parzące- nie na place zabaw
-   rośliny cierniste i kolczaste
-   pracochłonność i trudność pielęgnacji
-   odporność na zanieczyszczenia i wiatry
-   zależność od stylu ogrodu
-   lokalizacja obiektu (wieś/ miasto)
-   lokalne tradycje
-   przeznaczenie ogrodu (użytkowy/ rekreacyjny)
-   niekorzystne ceny specyficzne dla określonego gatunku (np. topole)
- przydatność do określonych warunków glebowych i klimatycznych

POKROJE ROŚLIN
Jeżeli drzewa posadzimy blisko siebie( wiele sztuk) to nie będą one miały koron charakterystycznych dla danego gatunku- przez sąsiadów tylko będą one tworzyły tak jakby wspólną koronę.
Gatunki okrywowe; zaliczamy tu gatunki, które pokrywają równomiernie glebę (najlepiej jeśli są zimozielone. Zastępują one trawniki w miejscach trudnodostępnych np. skarpy) Gatunki te mogą rosnąć w cieniu, uniemożliwiają wzrost chwastów.
Gatunki okrywowe:
-   Irga ( płożąca lub dammera)
-   bluszcz pospolity
-   berbienia sercowata
-   ziarnopłon wiosenny
-   barwinek pospolity
-   barwinek większy
-   funkia sina
- machonia pospolita
-   trzmielina fortunela
-   gaj owiec żółty
Aksonometria- przedstawienie przestrzenne bryły na płaszczyźnie. Aksonometria ukośnokątowa (wojskowa). Aksonometria stosowana w rysowaniu obiektów budowlanych, wnętrz mieszkalnych i ogrodów.

KOMPOZYCJE
kompozycja- elementy celowo dobrane w określony sposób dopasowane. Kompozycje charakteryzuje ład. W rzeczywistości w naturze linie nie istnieją.
Wyróżniamy linie czyste (zazwyczaj prosta architektura), poziome, pionowe i pośrednie (np. płaszczyzna dachu) Wszystkie te linie dają wrażenie głębi.
Linie naturalne- występują w zestawieniach roślinnych, falują, zmieniają się.
Pomiędzy liniami istnieją płaszczyzna pozioma- stanowi podłogę wnętrza; grunt np. trawnik lub tafla wody.

Płaszczyzna pionowa-ściany wnętrza, mogą być lite lub ażurowe. Kolejna płaszczyzna to sklepienie- w ogrodzie jest to niebo.
Długie proste linie wydłużaj ą ogród optycznie ale jednocześnie dzielą go dwie odrębne części.

Zasady tworzenia kompozycji
àświatło i cień (tam gdzie jest światło tam zawsze jest cień) - cień może być własny lub rzucony. Światło i cień tworzą trzeci wymiar.
Powierzchnie gładkie odbijają światło silniej i wydają się jaśniejsze; zaś powierzchnia chropowata, omszona odwrotnie. Przedmioty dobrze oświetlone wydają się nam bliższe.
àbarwa -jest bardzo silnym bodźcem oddziaływującym na psychikę- powodują skojarzenia, przesądy i nawyki.
Mamy trzy podstawowe barwy : czerwony, niebieski, żółty
barwa dopełniająca-to znaczy dopełnia kolor do szarego np. dla żółtego jest to fiolet.
Pierwszą barwą, którą człowiek zauważy, zobaczy, rzuci mu się w oczy jest to kolor żółty
kolory ciepłe: czerwony, żółty, pomarańczowy,
kolory zimne: niebieski, fioletowy, zielony.
Zestawiając ze sobą barwy należy uważać aby pasowały one do siebie ( na zasadzie harmonii lub kontrastu)
Najlepszym zestawieniem jest zestawienie barwy podstawowej z barwy ją dopełniającą
Dobrze jest rozdzielać dwie różne barwy: białym, czarnym, lub szarym
àkontrast: małe- duże, faliste- proste
O kontraście mówimy tylko w przypadku gdy dwa elementy maj ą ze sobą coś wspólnego i coś odmiennego. Kontrast poprawia widoczność pewnych cech roślin- potęgują się one ( np. barwa, wysokość)
àciągi i powtórzenia-jeśli coś powtórzymy kilka razy (dany element) to scala obszary- daje wrażenie jedności Jeśli elementy powtórzymy w małych odstępach będzie to ciąg. Takie ciągi stosuje się aby uniknąć (zapobiec) chaosowi.
 

Jeśli posadzimy drzewa, rośliny tego samego gatunku, kształtu, wysokości to będzie to odsłaniać, uwydatniać to coś (np. przy obiektach rzędowych, pałac kultury)
àproporcje- stosunek elementów kompozycji, które tworzą dalej układ. Jeśli chodzi o rośliny dotyczą one: wysokości, liczebności, rozmieszczenia, faktury, barw. Proporcji nie liczy się matematycznie tylko bierze się na wyczucie.
àsymetria i rytm- symetria- dwa elementy takie same znajdują się w takiej samej
odległości od wspólnej osi, dają złudzenie spokoju, stateczności i
monumentalności.
rytm- element powtarzający się w jednakowej odległości miejsca lub
czasu. Rytm może być pionowy lub poziomy.
àpunkt- element wokół którego komponowane są inne elementy ( główny punkt i najważniejszy, skupiający na sobie całą uwagę) Stanowi dominantę kompozycji. Jest5 to najbardziej wyeksponowany motyw. Różni się przynajmniej jedną ważną cechą od otoczenia.
àtło- przestrzeń (płaszczyzna jednorodna stanowiąca podkład) Na tle
możemy rośliny eksponować lub wtapiać. Bardziej poprawna jest zwarta, posiadająca dominantę kompozycja.

MIEJSCE TO BEZPIECZEŃSTWO, PRZESTRZEŃ TO WOLNOŚĆ
Dobrze, gdyby projektant pozostawił trochę wolnej przestrzeni dla użytkownika aby mógł on sam zagospodarować ten teren- element własnej ingerencji.
Projektując ogród powinniśmy patrzeć na niego jak na wnętrze ( podłoga, strop, ściana—tu: murawa, woda, drzewo, krzewy. wyróżniamy wnętrza:
àkonkretne
àobiektywne
àsubiektywne

WNĘTRZE A ZAMKNIĘCIE !!!
-  zamknięcie- wyizolowanie przestrzeni negatywnie wpływające na emocje
-  wnętrze- wycięcie obszaru w przestrzeni, która żyje własnym życiem, nie ma tu poczucia zamknięcia, istnieje część przebywania w nim.
-   wnętrze konkretne- ma ściany lite np. placyk obudowany
-   wnętrze obiektywne- ażurowość ścian; silne poczucie ,że jesteśmy wewnątrz ale wiemy co się dzieje poza nim (np. aleja)
-   wnętrze subiektywne- jest to wnętrze, które czujemy umownie, jest wyczuwalne ale nie istnieje (np. las)
- wnętrze konkretne- ściany lite otwory do 30%
- wnętrze obiektywne- otwory 30-60%
- wnętrze obiektywne- otwory ponad 60%
Wyróżniamy wnętrza:
-   długie
-   centralne
-   szerokie
Wnętrze odbieramy różnie zależnie od tego czy jesteśmy bliżej czy dalej od niego. Mniej ujmujemy (wzrokiem) w pionie niż w poziomie. Poczucie wnętrza jest różne. Dają je już nawet pojedyncze elementy jak: sama podłoga, słupki lub też parasol.
Wyróżniamy też podział na:
-   wnętrza żywe (np. otwarte drzwi)
-   wnętrza martwe (np. ograniczenie kratą)
Wrażenia wywołane przez różne ukształtowania wnętrza
-   podniecenie ,zaciekawienie
-...