Psychospołeczne problemy zarządzania zasobami ludzkimi
dr Katarzyna Wojtaszczyk
Katedra Zarządzania Zasobami Ludzkimi
p. 339
tel.: (0-42) 635-62-94
e-mail: kwojtaszczyk@uni.lodz.pl

Cel zajęć:
Wzbogacenie wiedzy
z zakresu społecznych
i psychologicznych zagadnień zzl

Tematyka zajęć:

•                     Człowiek jako podmiot zzl

•                     Płeć a zachowania społeczne – dyskryminacja w miejscu zatrudnienia

•                     Molestowanie seksualne w miejscu pracy

•                     Mobbing

•                     Wypalenie zawodowe

I. CZŁOWIEK JAKO PODMIOT ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI

„Przyjmując człowieka do pracy, przyjmujesz nie tylko ręce do pracy – przyjmujesz całego człowieka”.

P. Drucker

Ludzie najważniejszym zasobem każdej organizacji

•                    Umiejętności, wiedza, predyspozycje, potrzeby

•                    Zachowania i postawy

•                    Najbardziej „zawodny” element organizacji

•                    Każdy człowiek jest inny

•                    Nietransferowalność praw własności

Zasoby osobiste
 

•                    Kompetencje, kwalifikacje, umiejętności

•                    Okoliczności osobiste

•                    Zasoby psychiczne

Kompetencje pracownicze:

•                     Szczególna dziedzina wiedzy,

•                     Ogólny poziom wykształcenia,

•                     Poziom wiedzy fachowej i specjalistycznej,

•                     Wcześniejsze doświadczenia w danej dziedzinie (własna firma, kierowanie),

•                     Wzorce i modele rodzinne, środowiskowe
i kulturowe.

Zasoby psychiczne:

•                     Motywacja (cele, wartości),

•                     Wiara w siebie, asertywność,

•                     Umiejętności społeczne,

•                     Samokrytycyzm, realizm,

•                     Wytrwałość,

•                     Aktywność,

•                     Zdolności twórcze i kreatywność,

•                     Odporność na stres.

Okoliczności osobiste:

•                      Wiek, płeć,

•                      Stan cywilny i sytuacja rodzinna,

•                      Sytuacja małżeńska (wsparcie, podział ról),

•                      Liczba dzieci i ich wiek, szczególne wymagania i sytuacje,

•                      Stan zdrowia,

•                      Kondycja psychofizyczna (samopoczucie, ocena własnych możliwości),

•                      Związki społeczne z otoczeniem (wsparcie, kontakty).

Kapitał ludzki obejmuje ogół cech i właściwości ucieleśnionych w ludziach (wiedza, umiejętności, zdolności, zdrowie, motywacja), które mają określoną wartość oraz stanowią źródło przyszłych dochodów zarówno dla pracownika, jak i dla organizacji korzystającej z tegoż kapitału na określonych warunkach. Specyfika kapitału ludzkiego polega na tym, że poszczególne jego elementy są unikatowe
i trudne do naśladowania przez konkurencję oraz na tym, iż równie trudna jest ich ewidencja
i mierzalność ze względu na rozproszenie
i jakościowy charakter.

J. D. Antoszkiewicz, Z. Pawlak

Termin „zasoby ludzkie” wskazuje, iż:

•                     Chodzi o wszystkich ludzi związanych
z firmą, a nie tylko o pracowników;

•                     Człowiek (zespół ludzi) jest jednym
z kluczowych czynników ekonomicznych;

•                     W ludziach tkwią możliwości podnoszenia rezultatów firmy;

•                     Ludzie powinni być otoczeni szczególna troską jako najbardziej wartościowy element aktywów firmy;

•                     W ludzi opłaca się i trzeba inwestować.

CZŁOWIEK
W PRZEDSIĘBIORSTWIE

OSOBA DOROSŁA, KTÓRA UZYSKAŁA WZGLĘDNĄ STABILIZCJĘ
I PEŁNIĘ ŻYCIA ORAZ BIERZE ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA POWIERZONE JEJ ZADANIA

W. Bańka

Rodzaje aktywności charakterystyczne dla człowieka dorosłego:

•                    Kształcenie się

•                    Zdobywanie środków na utrzymanie

•                    Założenie rodziny i wychowywanie dzieci

•                    Uczestnictwo w życiu społecznym

S. Pietrasiński

II. DYSKRYMINACJA
W MIEJSCU PRACY

Dyskryminacja w miejscu zatrudnienia

Polska konstytucja zakazuje dyskryminacji z jakichkolwiek przyczyn. Zasada ta uszczegółowiona jest w kodeksie pracy [Art. 11] i odnosi się do równego traktowania
w zatrudnieniu.

Kodeks pracy

•                     Art. 11 [2] – Pracownicy mają równe prawa
z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to
w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie pracy.

•                     Art. 11 [3] – Jakakolwiek dyskryminacja
w stosunkach pracy, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, przekonania zwłaszcza polityczne lub religijne, oraz przynależność związkową – jest niedopuszczalna.

Kodeks pracy, c.d.

•                    Art. 94 [2b] – nakazuje pracodawcy dążyć do uczynienia zakładu pracy środowiskiem wolnym od dyskryminacji w zatrudnieniu.

Prawo UE dotyczące zakazu dyskryminacji w miejscu pracy opiera się na dwóch zasadniczych dyrektywach (2000 r.). Są to:

•                    Dyrektywa o Równości Rasowej

•                    Dyrektywa o Równości Zatrudnienia

Prawo UE nakłada na każdy
z krajów członkowskich obowiązek powołania instytucji odpowiedzialnej za politykę równouprawnienia, udzielającej pomocy osobom dyskryminowanym oraz promującej zasady równouprawnienia.

W Polsce taką instytucją jest Pełnomocnik Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn

Rok 2007 został ogłoszony

EUROPEJSKIM ROKIEM RÓWNYCH SZANS DLA WSZYSTKICH

Dyskryminacja to

nierówne, zróżnicowane traktowanie, którego nie można wyjaśnić obiektywnymi przyczynami, ani które nie jest usprawiedliwione.

Dyskryminacja

bezpośrednia

pośrednia

Dyskryminacja bezpośrednia

Dana osoba traktowana jest
w mniej korzystny sposób niż inna osoba w podobnej sytuacji.

Ma miejsce wtedy, kiedy pracodawca kieruje się zabronionym motywem
i znajduje to odzwierciedlenie w jego decyzjach dotyczących pracowników.

Dyskryminacja pośrednia

Pozornie naturalne (nie różnicujące) kryterium powoduje, iż dana osoba lub grupa osób znajduje się w gorszej sytuacji od innych.

Przepis lub pozornie naturalna praktyka może doprowadzić do niekorzystnej sytuacji pracowników.

Możliwe kryteria dyskryminacji:

•                     Płeć,

•                     Wiek,

•                     Niepełnosprawność,

•                     Rasa,

•                     Religia,

•                     Narodowość,

•                     Wyznanie,

•                     Atrakcyjność fizyczna (beautyism),

•                     Przekonania polityczne,

•                     Przynależność związkowa,

•                     Pochodzenie etniczne,

•                     Orientacja seksualna,

•                     Czas i forma zatrudnienia.

Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie:
- zatrudniania,
- kształtowania ich warunków   pracy,
- awansowania,
- dostępu do szkoleń,
- rozwiązania stosunku pracy.

Zakaz dyskryminacji w miejscu pracy dotyczy nie tylko okresu, gdy dana osoba jest już pracownikiem organizacji, ale
i momentu przyjmowania do pracy, tj. procesu pozyskiwania pracowników.

Przykłady pytań dyskryminujących zadawanych w trakcie rozmów kwalifikacyjnych:

•                     Pochodzenie narodowe

•                     Rasa

•                     Przekonania religijne

•                     Miejsce urodzenia lub miejsce urodzenia krewnych

•                     Przebywanie w areszcie lub więzieniu

•                     Domaganie się zdjęcia (w procesie naboru)

Przykłady dyskryminacji:

•                     Pytania o plany rodzinne (np. podczas selekcji)

•                     Odmowa przyjęcia do pracy kobiety, mimo iż posiada równorzędne lub wyższe kwalifikacje od kandydata - mężczyzny

•                     Wymóg podpisywania oświadczenia, że „nie zajdę w ciążę” lub „nie zmienię stanu cywilnego”

•                     Żarty np. o tematyce seksualnej, kierowane do osoby, która sobie tego nie życzy

Przykłady dyskryminacji (cd):

•                     Kierowanie na szkolenia tylko wybranej grupy pracowników (np. ludzi młodych)

•                     Ustalanie niższego wynagrodzenia za pracę o równej wartości dla kobiet i mężczyzn

•                     Zwolnienie z pracy osoby homoseksualnej

•                     Zadawanie pytań o przynależność partyjną, wyznanie, orientację seksualną itp.

47% Polaków

było świadkiem działań dyskryminacyjnych
w miejscu pracy lub doświadczyło dyskryminacji osobiście.

Zgodnie z danymi PIP skargi dotyczą głównie dyskryminacji ze względu na:...