metoda domana.pdf

www.pandm.prv.pl

METODA DOMANA

Metoda ta jest kontynuacj Ģ metody Faya , która zakładała Ň e rozwój ruchowy dziecka

przebiega etapami a najni Ň szym stopniem tego rozwoju jest pełzanie homologiczne (jak

u Ň ab).

Podczas tego etapu ko ı czyny dziecka poruszaj Ģ si ħ jednocze Ļ nie.

Drugi etap stanowi homolateralne pełzanie.

Wtedy to ko ı czyna górna i dolna porusza si ħ jednocze Ļ nie po tej samej stronie ciała (jak u

salamandry).

Ostatnim za Ļ etapem rozwoju ruchowego jest pełzanie heterolateralne, tj.naprzemienne.

Glenn Doman, twórca Instytutów Osi Ģ gania Ludzkich Mo Ň liwo Ļ ci w Filadelfii (The Institutes

for the Achievement of Human Potential), stanowczo sprzeciwia si ħ u Ň ywaniu okre Ļ lenia

„metoda Domana”. Jego zdaniem w kształtowaniu zarówno teorii jak i zło Ň onego zestawu

procedur i technik leczenia dzieci z uszkodzeniami mózgu, jaki stosuje si ħ w Instytutach,

brały udział dziesi Ģ tki ludzi w ci Ģ gu ponad pi ħę dziesi ħ ciu lat i dlatego nale Ň y mówi ę o

metodzie Instytutów Osi Ģ gania Ludzkich Mo Ň liwo Ļ ci.

Dlatego te Ň wygodnym skrótem czyni Ģ cym zado Ļę zastrze Ň eniom Glenna Domana, jest

u Ň ywana niekiedy nazwa „metoda filadelfijska”.

W roku 1955 zało Ň ony został w Filadelfii O Ļ rodek Rehabilitacyjny, który obecnie nosi nazw ħ

Instytutu Osi Ģ gania Ludzkich Mo Ň liwo Ļ ci. Specjalista rehabilitacji (lekarz) Robert Doman

(brat Glena) orazpedagog Carl Delacato byli nast ħ pnymi osobami, które wł Ģ czyły si ħ do pracy

nad metodami usprawniania mózgu. Ustalili własne kryteria opisu „normalno Ļ ci” i własne

sposoby diagnozy oraz terapii, stwierdzaj Ģ c, Ň e ka Ň de dziecko rozwija si ħ według

identycznych schematów. Jako zespół terapeutyczny doszli do wniosku, Ň e ka Ň de dziecko

pokonuje szereg okre Ļ lonych etapów rozwoju mózgu (tzw. poziomów), zanim wykształci si ħ

u niego dojrzało Ļę funkcjonalna (około 6 roku Ň ycia). Je Ň eli którykolwiek z poziomów jest

uszkodzony, wówczas funkcje zwi Ģ zane z tym poziomem s Ģ ograniczone, co powoduje

zahamowanie przyszłego prawidłowego rozwoju dziecka.

Proponowane przez Instytuty Osi Ģ gania Ludzkich Mo Ň liwo Ļ ci leczenie zaczyna si ħ od

rozpoznania (tzw. diagnozy funkcjonalnej), czyli ustalenia na podstawie objawów -

opó Ņ nienia lub braku rozwoju czynno Ļ ci zale Ň nych od odpowiednich poziomów

funkcjonalnych mózgu - lokalizacji, rozległo Ļ ci i stopnia uszkodzenia mózgu.

Narz ħ dziem słu ŇĢ cym ustaleniu rozpoznania, opracowaniu programu i ocenie efektów

leczenia jest Profil Rozwojowy, tj.tabela pozwalaj Ģ ca na ocen ħ rozwoju dziecka w zakresie

trzech czuciowych (odbiorczych) i trzech motorycznych (wykonawczych) funkcji, które

uznano za najistotniejsze dla człowieka.

Głównym zało Ň eniem metody jest okre Ļ lenie mo Ň liwo Ļ ci i sposobów wielokierunkowego

wpływu w czterech sferach:

sferze dotycz Ģ cej rozwoju ruchowego , w której celem jest nauczenie dziecka

samodzielnego poruszania si ħ lub przynajmniej wykształcenie której Ļ z form ruchu.

Pocz Ģ tkowo ruchy s Ģ prowadzone biernie według schematu Ļ ci Ļ le fizjologicznego,

np. ruchy pełzania dziecka s Ģ wykonywane przez grup ħ wolontariuszy (3 do 5 osób), tak,

Ň e ka Ň da ko ı czyna i głowa, b ħ d Ģ c biernie poruszana przez jedn Ģ osob ħ , wykonuje ruchy

bezbł ħ dnie.

sferze obejmuj Ģ cej wpływ na rozwój fizyczny organizmu poprzez odpowiedni rozwój

www.pandm.prv.pl

układu kr ĢŇ enia i układu oddechowego. Mo Ň na to uzyska ę przez regulacj ħ gospodarki

wodno-elektrolitowej w organizmie, odpowiedni Ģ diet ħ , wysycanie krwi gazami

i opracowany przez specjalistów z Instytutu program oddechowy. W terapii oddechowej

w celu obni Ň enia spastyczno Ļ ci i opanowywania ruchów mimowolnych, stosuje si ħ -

równie Ň za Fayem - powietrze wzbogacone dwutlenkiem w ħ gla (20% dwutlenku w ħ gla

i 80% tlenu). Mieszanin ħ podaje si ħ przez specjaln Ģ mask ħ w czasie od 30 do 60 sekund.

Zabieg ten poprawia kr ĢŇ enie krwi, co pozytywnie wpływa na napi ħ cie mi ħĻ ni, eliminuj Ģ c

ruchy niekontrolowane (mimowolne). Jednak Ň e próby lepszego dwutlenkiem w ħ gla zostały

przez wi ħ kszo Ļę metod rehabilitacyjnych zarzucone. W celu lepszego funkcjonowania

mózgu Fay, a za nim Doman zalecali stosowanie diety ograniczaj Ģ cej płyny, sól i cukier.

sferze dotycz Ģ cej rozwoju intelektualnego . Oddziaływanie na ni Ģ polega na intensywnej,

wielozmysłowej stymulacji, do której słu Ň y specjalnie przygotowany program nauczania.

Autorzy metody zajmowali si ħ równie Ň zagadnieniami usprawniania mowy. Podkre Ļ lali,

Ň e o Ļ rodek mowy niemowl ħ cia mo Ň e jeszcze z równ Ģ szans Ģ usytuowa ę si ħ po dowolnej

stronie mózgu. Fay i Doman przyczynili si ħ swymi badaniami do lepszego rozumienia

stanów pora Ň ennych, co znalazło swe odbicie w bardziej Ļ wiadomym traktowaniu

usprawniania.

sferze rozwoju emocjonalno-społecznego , która dotyczy odpowiedniego kształtowania

podej Ļ cia rodziców i opiekunów dziecka oraz osób pomagaj Ģ cych w usprawnianiu.

Kształtowanie prawidłowego, wielokierunkowego rozwoju dziecka odbywa si ħ poprzez

wykształcenie sze Ļ ciu funkcji, tzw. „kompetencji” neurologicznych mózgu , do których nale ŇĢ

„kompetencje”:

•

wizualne,

•

ruchowe,

•

słuchowe,

•

j ħ zykowe,

•

czuciowe,

•

manualne.

Dla ka Ň dej z tych funkcji został ustalony program prawidłowego rozwoju słu ŇĢ cy do

opracowywania indywidualnych programów rehabilitacyjnych. Ka Ň dy program ma okre Ļ lone

cztery stopnie trudno Ļ ci . Rodzice otrzymuj Ģ program usprawniania dziecka obejmuj Ģ cy 6

„kompetencji” w odpowiednio dobranych stopniach trudno Ļ ci. Program usprawniania

obejmuje równoprawne kształtowanie rozwoju motorycznego ciała, mowy, zr ħ czno Ļ ci r Ģ k,

mo Ň liwo Ļ ci dotykowych, słuchowych i wzrokowych. Poniewa Ň ka Ň da z tych dziedzin

przechodzi w normalnym rozwoju okre Ļ lone etapy Doman zastosował w usprawnianiu

sekwencj ħ etapów we wszystkich wymienionych dziedzinach .

Ka Ň dy pacjent jest na pocz Ģ tku dokładnie diagnozowany i - zale Ň nie od etapu rozwoju

- wszechstronnie usprawniany.

Usprawnianie wzroku przebiega dzi ħ ki stosowaniu np. kolorowych błysków

Ļ wietlnych, pokazywaniu kształtów, wielko Ļ ci, liter i liczb.

Dalszym etapem jest czytanie.

Usprawnianie słuchu przebiega poprzez stosowanie ró Ň nego rodzaju d Ņ wi ħ ków,

Dotyk rozwija si ħ przez masa Ň e ciała, ukłucia, szczotkowania całego ciała

lub wybranych cz ħĻ ci.

www.pandm.prv.pl

Natomiast do rozwijania w ħ chu stosuje si ħ ostre, ale nieszkodliwe zapachy.

Za wła Ļ ciw Ģ do spania uwa Ň a si ħ pozycj ħ homolateralnego pełzania, zmieniaj Ģ c

strony ciała co drug Ģ noc.

W metodzie filadelfijskiej przyjmuje si ħ wczesne usprawnianie dzieci, gdy Ň gwarantuje

to lepsze efekty rehabilitacji. To wszechstronne usprawnianie ma doprowadzi ę do tego, by

nieuszkodzona cz ħĻę mózgu, przyj ħ ła zadania jego uszkodzonej cz ħĻ ci. Na pierwszy plan

wysuwa si ħ tu koncepcj ħ inteligencji. Zaznacza si ħ przy tym, Ň e mózg ro Ļ nie i wtedy

doskonale si ħ rozwija, gdy poza jego indywidualnymi mo Ň liwo Ļ ciami maksymalnie

zapewnia mu si ħ ze strony otoczenia wszystkie mo Ň liwo Ļ ci dla rozwoju ruchu, mowy,

zdolno Ļ ci manualnych.

Z metody filadelfijskiej najcz ħĻ ciej korzystaj Ģ dzieci z m.p.dz.

Mózgowe pora Ň enie dzieci ħ ce jest z definicji zespołem objawów, zaburze ı czynno Ļ ci

ruchowych, jakie pojawiaj Ģ si ħ w rozwoju dziecka w nast ħ pstwie uszkodzenia mózgu.

U wi ħ kszo Ļ ci dzieci z mózgowym pora Ň eniem dzieci ħ cym bez trudu mo Ň na dostrzec inne

objawy uszkodzenia mózgu takie jak zaburzenia rozwoju mowy, zaburzenia rozwoju

wzroku, zez, opó Ņ nienie rozwoju umysłowego czy napady padaczkowe. Trudniejsze do

stwierdzenia i opisania bywaj Ģ objawy uszkodzenia mózgu w sferze czucia dotyku,

poczucia schematu własnego ciała, zaburzenia słuchu i inne. Objawy te mog Ģ wyst ħ powa ę

u poszczególnych dzieci w ró Ň nych kombinacjach i nierzadko pojawiaj Ģ si ħ tak Ň e u dzieci

bez zaburze ı ruchowych. Tak ró Ň norodne objawy s Ģ skutkiem uszkodzenia jednego tylko

organu - mózgu. Racjonalne leczenie niepost ħ puj Ģ cych uszkodze ı mózgu powinno by ę

adresowane do mózgu i zmierza ę do stymulowania jego wzrostu i rozwoju pomimo

uszkodzenia.

Własny potencjał rozwojowy dziecka ma du Ň e znaczenie i stanowi fundamentaln Ģ

podstaw ħ do wszelkich form terapii i rehabilitacji. A zatem pierwsza i podstawowa zasada

leczenia dzieci z uszkodzeniem mózgu powinna brzmie ę : „przede wszystkim nie

przeszkadza ę ” . W odniesieniu do dzieci z mózgowym pora Ň eniem dzieci ħ cym oznacza

to zapewnienie dziecku mo Ň liwo Ļ ci wykorzystania aktualnie posiadanych mo Ň liwo Ļ ci

ruchowych, poznawczych i podejmowania prób nabywania nowych umiej ħ tno Ļ ci.

Leczenie dziecka z uszkodzeniem mózgu powinno odtwarza ę naturalny program

rozwoju zdrowych dzieci, gdy Ň rozwój człowieka od chwili pocz ħ cia przebiega według

stałego, zakodowanego w genach planu. Wpływy Ļ rodowiska mog Ģ ten rozwój

przyspieszy ę , zwolni ę , pewne etapy mog Ģ zosta ę skrócone lub wydłu Ň one, a wszystko

to w pewnych granicach, które s Ģ tym w ħŇ sze im wcze Ļ niejszego okresu rozwoju dotycz Ģ .

Ogólny schemat pozostaje jednak niezmienny. Uszkodzenie mózgu zaburza rozwój

dziecka w stopniu zale Ň nym od jego rozległo Ļ ci, lokalizacji i nasilenia. Nadal jednak

główne etapy tak zakłóconego rozwoju pojawiaj Ģ si ħ w tej samej kolejno Ļ ci i opanowanie

czynno Ļ ci na wcze Ļ niejszych etapach stanowi podstaw ħ do nabywania dalszych,

doskonalszych sprawno Ļ ci. Usprawnianie nie powinno wi ħ c w Ň adnym razie zakłóca ę tej

naturalnej sekwencji. Nierównomierny rozwój mózgu stwarza siln Ģ pokus ħ , aby

w zakresie czynno Ļ ci, których rozwój jest najbardziej opó Ņ niony „i Ļę na skróty”,

czyli omija ę etapy sprawiaj Ģ ce dziecku szczególne trudno Ļ ci. St Ģ d warto podkre Ļ li ę ,

Ň e takie post ħ powanie najcz ħĻ ciej wydłu Ň a, a nie skraca drog ħ do celu.

Wszystkie techniki i procedury leczenia składaj Ģ ce si ħ na metod ħ filadelfijsk Ģ mo Ň na

okre Ļ li ę jako dostarczanie dziecku z uszkodzeniem mózgu czuciowej (wzrokowej,

słuchowej, dotykowej i proprioceptywnej) stymulacji ze zwi ħ kszon Ģ cz ħ sto Ļ ci Ģ ,

intensywno Ļ ci Ģ i wydłu Ň onym czasem oddziaływania w zorganizowanej i dopasowanej do

www.pandm.prv.pl

aktualnego poziomu rozwoju dziecka formie oraz umo Ň liwianie mu własnej aktywno Ļ ci

w zakresie nabytych ju Ň sprawno Ļ ci.

Metoda podkre Ļ la konieczno Ļ ci nakierowania leczenia na uszkodzony mózg, a nie na

widoczne z zewn Ģ trz objawy. Stymulacja czuciowa jest jedynym najskuteczniejszym

sposobem dotarcia do mózgu. Z ka Ň dego punktu ciała dziecka, a tak Ň e

z wyspecjalizowanych narz Ģ dów receptorowych (odbiorczych) znajduj Ģ cych si ħ

np. w oku i uchu, za po Ļ rednictwem nerwów czuciowych mo Ň emy wysyła ę do mózgu

dziecka informacje, które s Ģ niezb ħ dne do jego dalszego rozwoju. Czy b ħ d Ģ to proste

wra Ň enia zmysłowe, czy te Ň definicje poj ħę - dopływ tych informacji do mózgu jest

niezb ħ dnym warunkiem jego rozwoju.

Metoda Domana wyró Ň nia cztery bloki rozwojowe, w ramach których dokonuje si ħ

usprawnienie dziecka. Zalicza si ħ do nich:

Blok rozwoju fizjologicznego w zakresie którego proponowane jest spo Ň ywanie du Ň ej

ilo Ļ ci witamin.

Blok rozwoju intelektualnego zmierzaj Ģ cy do ci Ģ głego doskonalenia intelektu, dzi ħ ki

przekazowi „bitów inteligencji”.

Blok rozwoju społecznego przygotowuj Ģ cy do Ň ycia w społecze ı stwie poprzez podanie

zasad i norm współ Ň ycia społecznego i trosk ħ o rozwój emocjonalny.

Blok rozwoju fizycznego zakładaj Ģ cy osi Ģ ganie doskonało Ļ ci fizycznej za pomoc Ģ

pełzania, raczkowania, poprawnego chodzenia, ę wicze ı gimnastycznych.

Najogólniej ujmuj Ģ c,

metoda Domana polega na realizacji specjalnego programu rozwojowego, który jest Ļ ci Ļ le

dopasowany do aktualnych potrzeb chorego dziecka . Program nie koncentruje si ħ na jednej

lini tylko sferze rozwojowej - zawiera ę wiczenia usprawniaj Ģ ce dziecko fizycznie

oraz intelektualnie. Przewiduje tak Ň e odpowiedni Ģ diet ħ i uwzgl ħ dnia ogromn Ģ ilo Ļę

czynników wpływaj Ģ cych na rozwój dziecka.

To polimodalne (wieloprofilowe) usprawnianie dziecka stanowi bod Ņ cowanie mózgu

odpowiednimi sygnałami, st Ģ d np. po wielosensorycznej stymulacji nast ħ puje rozwój

poszczególnych zmysłów: dotyku, smaku, wzroku, słuchu.

Rehabilitacja polega na ci Ģ głym bod Ņ cowaniu mózgu sygnałami zawieraj Ģ cymi informacje

prawidłowego rozwoju. Program rehabilitacji przekazywany jest rodzicom podczas

tygodniowego szkolenia. Nast ħ pne etapy instrukcji powinny by ę powtarzane co dwa

miesi Ģ ce.

Usprawnianie opiera si ħ na tzw. paterningach – biernie prowadzone wzorce ruchowe

W rehabilitacji bierze udział od dwóch do kilkunastu osób, które jednocze Ļ nie wykonuj Ģ

ró Ň ne grupy ę wicze ı i form usprawniania, powtarzaj Ģ c je wielokrotnie w ci Ģ gu dnia. Du ŇĢ

trudno Ļ ci Ģ mo Ň e by ę wła Ļ nie techniczna cz ħĻę programu, która zakłada, Ň e znaczn Ģ wi ħ kszo Ļę

ę wicze ı wykonuj Ģ wolontariusze, za Ļ rodzice s Ģ jedynie instruktorami nadzoruj Ģ cymi

prawidłowo Ļę ę wicze ı .

W Polsce metoda Domana znalazła równie Ň wielu zwolenników w Ļ ród terapeutów,

rehabilitantów, a przede wszystkim w Ļ ród rodziców dzieci z uszkodzeniem mózgu. Próby jej

stosowania (wybrane elementy metody filadelfijskiej) podj ħ to mi ħ dzy innymi: w Pile,

www.pandm.prv.pl

Koszalinie, Warszawie, w O Ļ rodku Rehabilitacyjnym w Katowicach-Giszowcu , w Pszczynie,

w Mikołowie, w Tychach i innych placówkach. W Toruniu powstało Polskie Stowarzyszenie

na Rzecz Rozwoju Dziecka z Uszkodzeniem Mózgu, którego celem jest stworzenie w Polsce

Instytutu - odpowiednika The Brithish Institute for Brain Injured Children (BIBIC),

mieszcz Ģ cego si ħ w Knowle Hall (Wielka Brytania).

Trudno Ļ ci w upowszechnieniu i konsekwentnym stosowaniu tej wspaniałej metody

wynikaj Ģ przede wszystkim z du Ň ych nakładów finansowych i z samej pracy organizacyjnej,

bowiem do usprawniania jednego dziecka trzeba zaanga Ň owa ę w jednym czasie wiele osób.

Jako przykład - jak dalece jest to metoda pracochłonna i czasochłonna - podam, Ň e pewnym

szwajcarskim miasteczku zatrudniono 240 osób przy ę wiczeniu z jednym dzieckiem.

Ę wicz Ģ cy w składzie 5-osobowym zmieniali si ħ co dwie godziny w cyklu 12 godzinnej

rehabilitacji. Dy Ň ury wypadały wolontariuszom co 8 dni. Usprawnianie takie trwa wiele lat,

ale dopiero w takich warunkach dziecko czyni stałe i wyra Ņ ne post ħ py. Zastosowanie metody

Domana w cało Ļ ci jest trudne do realizacji. Niełatwo bowiem zorganizowa ę odpowiedni Ģ

liczb ħ osób spo Ļ ród rodziny, znajomych, wolontariuszy, którzy podołaj Ģ wszystkim

wymaganiom rehabilitacji. Wi ħ kszo Ļę rehabilitantów i terapeutów nie zna w cało Ļ ci metody,

st Ģ d powstaj Ģ trudno Ļ ci w diagnozie dziecka, ocenie jego aktualnych mo Ň liwo Ļ ci. ņ eby

dobrze pozna ę metod ħ Domana terapeuta lub rehabilitant powinien pojecha ę (niestety na

własny koszt) do Filadelfii do Instytutu przynajmniej na półroczny sta Ň , gdzie jako

wolontariusz nabierze praktyki zarówno w sposobach diagnozy jak i terapii, ale trzeba si ħ

liczy ę równie Ň z tym, Ň e zdobycie takich umiej ħ tno Ļ ci nie gwarantuje mo Ň liwo Ļ ci pełnego

wykorzystania ich w pracy. Dlatego te Ň metoda Domana nadal nie przez wszystkich

specjalistów jest w pełni akceptowana, popularyzowana i stosowana. Wywołuje sporo

kontrowersji, a jej skuteczno Ļę stanowi przedmiot sporów.

Zalet Ģ metody proponowanej przez Instytut Domana jest jej uniwersalny charakter,

pozwalaj Ģ cy na stosowanie jej elementów zarówno w pracy rehabilitantów, jak te Ň

pedagogów, logopedów, a tak Ň e rodziców. I w takiej formie metod ħ stosuj Ģ specjali Ļ ci

pracuj Ģ cy w ró Ň nych o Ļ rodkach rehabilitacyjnych. Mimo wielu ogranicze ı metoda Domana

cieszy si ħ jednak coraz wi ħ kszym uznaniem i staje si ħ coraz bardziej popularna w pracy

z dzie ę mi niepełnosprawnymi, a w poł Ģ czeniu z innymi metodami niew Ģ tpliwie daje szans ħ

uzyskania lepszych efektów rehabilitacji.

Podstawowe działania stosowane w metodzie:

1. Dostarczanie pojedynczych informacji w celu ich zmagazynowania w mózgu.

W zale Ň no Ļ ci od etapu rozwojowego mog Ģ to by ę proste wra Ň enia zmysłowe jak równie Ň

pojedyncze fakty z zakresu wiedzy encyklopedycznej.

2. Uzyskanie natychmiastowej odpowiedzi w mózgu na dostarczon Ģ informacje, od prostej

reakcji Ņ renicznej na Ļ wiatło latarki do np. podania nazwy pokazywanego przedmiotu.

3. Programowanie mózgu. Bierne prowadzenie ruchów głowy i ko ı czyn wg Ļ ci Ļ le

fizjologicznego schematu pełzania.

4. Wykorzystanie wcze Ļ niejszego zaprogramowania mózgu, np. układanie dziecka na

płaskiej, gładkiej powierzchni na brzuchu zach ħ ca do samodzielnego pełzania.

5. Zapewnienie korzystnych, fizjologicznych warunków funkcjonowania mózgu.

Dieta ograniczaj Ģ ca płyny, sól i cukier, stosowanie powietrza o zwi ħ kszonej zawarto Ļ ci

dwutlenku w ħ gla do bod Ņ cowego pobudzania oddychania i zwi ħ kszania przepływu krwi w

naczyniach krwiono Ļ nych mózgu.

Terapia

Celem ę wicze ı przedstawionych przez Domana jest :

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: