Demografia.doc

DEMOGRAFIA

50

Demografia

Nauka o prawidłowościach rozwoju ludności w konkretnych warunkach gospodarczych i społecznych badanego terytorium.

Zajmuje sie ona opisem stanu i struktury ludności oraz badaniem i ocena zmian wynikających z dotychczasowego i przewidywanego ruchu naturalnego i wędrówkowego.

Słowo 'demografia' użyte zostało po raz pierwszy przez A. Guillarda (1855r.) - powstało z dwóch greckich słów — ''demos' (lud) i 'graphea' (opis).

Subdyscypliny demografii

Demografia ogólna — przedmiotem jej jest rozwiązywanie problemów teoretycznych dotyczących pomiaru i opisu struktur oraz procesów demograficznych Demometria — to nauka o metodach pomiaru i predykcji procesów demograficznych za pomocą aparatu matematyczno-statystycznego

-   Demografia opisowa - zajmuje sie opisem struktur i procesów demograficznych

-   Demografia historyczna - zajmuje sie opracowaniem metod oraz opisu struktur i procesów demograficznych w minionych okresach (wyniki badan publikowane sa w kwartalniku „Przeszłość demograficzna")

-   Demografia potencjalna - stworzyła własny system pomiaru i oceny procesów demograficznych nadając każdemu człowiekowi wagę zależna od jego płci, wieku i innych cech

Demografia    społeczna    —    zajmuje     sie     społecznymi     uwarunkowaniami     i konsekwencjami procesów demograficznych

-   Demografia ekonomiczna - zajmuje sie ekonomicznymi uwarunkowaniami i konsekwencjami procesów demograficznych

-   Doktryny demograficzne - zajmujące sie formułowaniem teorii rozwoju ludzkości

Powiązania demografii z innymi dziedzinami

Ścisłe związki z innymi dziedzinami:

-              Ze statystyka -dostarcza ogólnych metod pomiaru procesów masowych demografia

powiązana jest bezpośrednio

-              Z ekonomia - każde opracowanie demograficzne interesuje ekonomistę dlatego, ze

człowiek, a ścisłej biorąc jego zdolność do pracy, jest decydującym czynnikiem rozwoju ekonomicznego; praca człowieka ma zawsze aspekty demograficzne; proces reprodukcji ludności jest jednocześnie procesem reprodukcji pracy

1

-              Z polityka  społeczna  -zespołem  idei   oraz   działań  zmierzających  do   polepszenia

całokształtu warunków życiowych ludności oraz stosunków międzyludzkich Z socjologia

socjologia rodziny *-* demografia rodziny

zajmuje  się   składem rodziny, jej  dzietnością,   strukturą wieku członków rodziny i rodzinną ruchliwością (migracje)

zajmuje się zarówno wewnętrzną strukturą rodziny, jak i jej funkcjami i wewnętrznymi procesami (w zależności od autorów wyróżnianych jest w książkach4 lub 9 funkcji, m.in. prokreacyjna, opiekuńczo-wychowawczą)

-              Z psychologia - związki te realizują sie w badaniach społecznych i kulturowych

uwarunkowań postaw prokreacyjnych ludności

-              Z medycyna - demografia jest związana bezpośrednio w zakresie oceny przeciętnego

dalszego trwania życia, w badaniach umieralności czy dzietności

Demografie charakteryzuje interdyscyplinarność - korzysta z dorobku innych dziedzin nauki.

Jednostka, cechy i zdarzenie demograficzne

Jednostki demograficzne

Jednostkami demograficznymi badania sa osoby, pary małżeńskie, rodziny i związane z nimi gospodarstwa domowe:

Jednostki dzielimy na:

a)                        Proste — to osoby — nie podlegają podziałowi

b)                       Złożone — sa to pary małżeńskie i rodziny - składają sie z kilku osób, miedzy którymi występują więzi

Podstawowa jednostka w obserwacji i analizie demograficznej jest osoba.

Cechy

Cechy człowieka bedace przedmiotem badan demograficznych dzieli sie na:

a)                        Cechy absolutne — to właściwości, które posiada każdy człowiek niezależnie od istnienia innych osób (piec, wiek)

b)                       Cechy relatywne - to właściwości jednostek wynikające z określonej sytuacji, w jakiej znajduje sie względem innych osób (m.in. stan cywilny, stosunek do głowy rodziny, wykształcenie) - podlegają one zmianom w różnych stadiach życia człowieka

Minimum demograficzne - to trzy podstawowe cechy: wiek, piec, stan cywilny.

2

Wiek - w demografii stanowi on różnice miedzy momentem obserwacji a momentem urodzenia

•  Jest to cecha rzeczowa, mierzalna, ciagla

•  Wyrażamy jaw jednostkach czasu (latach, miesiącach, dniach, godzinach — przy badaniu umieralności niemowląt)

Stan cywilny - wyróżniamy 4 kategorie: osoby stanu wolnego (panny, kawalerowie), osoby bedace w stanie małżeńskim (mężatki, żonaci), osoby rozwiedzione, wdowy i wdowcy

•              Jeśli za kryterium przyjmiemy stosunek do stanu małżeńskiego - wyróżniamy 2
kategorie: osoby w stanie małżeńskim i osoby w stanie pozamalzenskim.

• Jednostki demograficzne

o   Pary małżeńskie -jednostka złożona. Cechy:

•  Staż małżeński

•  Dzietność par małżeńskich

o   Rodzina - podstawowa jednostka demograficzna, jednostka złożona. Tworzą ja osoby spokrewnione lub spowinowacone, które wspólnie mieszkają W zbiorowości rodziny wyróżniamy:

•  Rodziny biologicznie pełne - małżeństwa posiadające dzieci lub bezdzietne

•  Rodziny biologicznie niepełne - rodzeństwa pozbawione rodziców, jedno z rodziców z dziećmi

•  Zespoły rodzinne ~ utworzone przez r. biologiczne mieszkające z dalszymi krewnymi oraz inne grupy osób spokrewnionych, wspólnie mieszkających

o    Gospodarstwa domowe - jednostka złożona o charakterze ekonomiczno-spolecznym

•  Tworzą ja osoby wspólnie mieszkające z reguły w jednym mieszkaniu i tworzące wspólnotę gospodarcza

•  Cel funkcjonowania: zaspokojenie potrzeb tworzących je ludzi

Wyróżniamy trzy typy gospodarstw domowych:

o    Gospodarstwa   domowe   rodzinne   —   zespoły   dwóch   lub   więcej    osób

spokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie sie utrzymujących o    Gospodarstwa domowe osób samotnych o   Gospodarstwa zbiorowe

Głowa gosp. domowego - osoba, która dostarcza całkowicie lub w przeważającej czesci środków utrzymania dla danego gospodarstwa domowego.

Poszczególne jednostki tworzą zbiorowości zwane populacjami. Populacje można wyodrębnić na podstawie wspólnoty przestrzennej i czasowej. Do zbiorowości należeć beda osoby lub ich zespoły, które w danym czasie mieszkają na określonym terytorium.

Demografia              AE Rok II Wydział Ekonomii

Wykład: prof. dr hab. Alicja Szuman

Kohorta - podzbiorowosc ludzka wyodrębniona ze zbiorowości na podstawie zdarzenia demograficznego lub społecznego, wspólnego wszystkim członkom podzbiorowosci w scisle określonym miejscu i czasie, np.

o   Kohorty małżeńskie —> zawarły małżeństwa w tym samym okresie

o   Kohorty osób, które rozpoczęły prace zawodowa w tym samym okresie.

Kohorty, które zostały wyodrębnione na podstawie wspólnej daty urodzenia nazywamy generacja.

Zdarzenia demograficzne

o Małżeństwa, rozwody, urodzenia dzieci, migracje - ich realizacja w pewnej mierze zależy od woli człowieka i różnych okoliczności wpływających na podejmowane przez niego decyzje, co powoduje, ze w przypadku niektórych osób zdarzenia mogą nigdy nie wystąpić, natomiast w przypadku innych osób realizują sie wielokrotnie —> mamy do czynienia z powtarzalnością zdarzeń. Przy wielokrotnej realizacji zdarzeń wyróżnia sie poszczególnie ich kolejności.

o   Zgony - sa to zdarzenia niepowtarzalne i nieuniknione.

Tabela 1. Klasyfikacja zjawisk i zdarzeń demograficznych