Toksykologia - wd 5 – 29.10.2009r.docx

Toksykologia wd. – 5 – 29.10.2009r

Ocena toksykologiczna związków chemicznych – cel: wyznaczanie dawki nieszkodliwej dla człowieka dla substancji celowo dodanych (..)

Zwierzęta – wyznaczanie najwyższej dawki niedziałającej (mg/kg m.c)

NOAEL – no observed adverse effect level

Najwyższa dawka w badaniu długoterminowym, przy której nie występuje statystyczny wzrost częstości lub nasilenie a szkodliwych skutków działania substancji u badanych zwierząt w stosunku do grupy

LOAEL – napisać co to jest. (najniższa dawka w badaniach długoterminowych)

Wyznaczanie ADI dla ludzi

ADI – acceptable daily intake – dopuszczalne dzienne pobranie ilości substancji, która zgodnie z aktualnym stanem wiedzy może być pobierana przez człowieka codziennie przez całe życie.

·         ADI wyznacza się głownie dla substancji celowo dodanych do żywności. Wyłącznie substancji które nie kumulują się w organizmie

·         Dotyczy pobrania ze wszystkich źródeł , tj. żywności, wody, powietrza, leków, kosmetyków.

·         Nie wyznacza się dla substancji rakotwórczych

ADI = NOAEL : współczynnik niepewności (najczęściej 100)

Współczynnik niepewności jest ustalany z uwagi na różnice: międzygatunkowe oraz miedzy osobnicze

Konieczność stosowania współczynnika wynika z:

·         Liczba zwierząt użytych do doświadczenia jest ograniczona i mała w stosunku do liczebności ludzi,

·         Zastosowane testy czynnościowe  kryteria histopatologiczne mogą okazać się nie najczulsze,

·         Człowiek charakteryzuje się mniejszą zdolnością do metabolizowania i wydalania substancji niż np. Szczur

·         Z powodów różnic genetycznych, wieku, warunków odżywiania, stanu zdrowia, stylu życia, wys. fizycznego rozrzut reakcji jest dużo większy w populacji ludzkiej niż w śród dobrze dobranych zwierząt laboratoryjnych

·         Możliwość interakcji z innymi substancjami pobieranymi przez człowieka

LUDZIE – dla innych substancji: PMTDI, PTWI, PTMI (mg/kg m.c)

PMTDI – (provisional maximum tolerated daily intake) tymczasowe maksymalne tolerowane dzienne pobranie. Odpowiednik ADI, ale dla substancji, które stanowią zanieczyszczenie żywności i nie kumulują się w organizmie

PTWI – tolerowane tygodniowe pobranie. Odpowiednik ADI, ale dla substancji, które stanowią zanieczyszczenie żywności i kumulują się w organizmie (dlatego przeliczenie na tydzień

PTMI – pobranie toksyn na miesiąc.

WYZNACZNIE DOPUSZCALNYCH ILOŚCI W PROUKTACH mg lub g/kg produktu.

MDP = (ADIx ŚMC): WS

MDP – maks. Teoretyczna dopuszczalna pozostałość (mg/kg prod)

ŚMC – średnia masa ciała człowieka

WS – współczynnik spożycia produktu (kg prod. Dzień)

MDP – praktyczna pozostałość lub dodatek.

Ustalony prawnie limit zawartości substancji w produkcie jest mniejszy od wyliczonej teoretycznie MDP  -  musi być zgodny z GAP i GMP.

Dyrektywa 2006/52/WE z 5 lipca 2006r.

Rozp. 1881/2006

Max poziomy WWA w mikrogramach na kg świeżej masy produktu.

Ocena ryzyka

Ryzyko – miara oczekiwanego niebezpieczeństwa stwarzanego przez substancję chemiczną przy jej określonym zastosowaniu.

(faktyczne [przypuszczalne] spożycie)/ ADI x 100

Np. badano 167 substancji – pozostałość pestycydów. Dal 100 <spożycie 10%ADI;Da 7 sub spożycie >200% ADI; Aspratan spożycie = 25% ADI

Toksykologia żywności – dotyczy substancji chemicznych dostających się do organizmu z żywnością:

·         Występujących naturalnie w grzybach, roślinach i tkankach zwierząt.

Substancje szkodliwe występujące naturalnie:

·         Antyodżywcze

·         Szkodliwe

Występujące w:

·         Grzybach kapeluszowych np. cykliczne aminokwasy, alkaloidy

·         W roślinach np. alkaloidy, glikozydy

·         W tkankach zwierzą (nie będą omawiane)

Okoliczność zatruć:

·         Pomylenie grzybów roślin lub zwierzą niejadalnych z jadalnymi

·         Spożycie w  zbyt dużych ilościach surowców jadalnych zawierających substancje szkodliwe.

Substancje szkodliwe występujące w roślinach

·         W Polsce występuje ok. 300 gat. Roś. Których spożycie może stanowić ryzyko ostrego zatrucia

·         W tym ponad 50 gat. – ryzyko zatruć śmiertelnych

Powody zatruć:

·         U dorosłych – pomyłki lub stosowanie w celach samobójczych

·         Zatrucia  dzieci do 1 roku życia – roślinami hodowanymi w domu,

·         Itd.

·         Itd.

Grzyby wielkoowocnikowe (kapeluszowe)

W Polsce występuje:

·         1400 gatunków grzybów jadalnych

·         Ok. 200 grzybów trujących

Do zatruć dochodzi głownie w skutek pomylenia gatunków trujących z gatunkami jadalnymi.

Stopień toksyczności zależy od swoistych cech gatunku, warunków geobotanicznych, glebowych, itd. Przebieg zatrucia zależy od: gatunku grzyba, ilości spożytej, wieku osoby, indywidualnej wrażliwości.

Podział grzybów ze względu na patomechanizm działania toksyn:

·         Cytotropowym (uszkodzenia narządów miąższowych – nerki wątroba, zmiany martwicze)

·         Neurotropowe (muchomor czerwony – zaburzenia psychoneurologiczne)

·         Gastroenterotoksyczne (działają na przewód pokarmowy np. wymioty)

·         Nieswoiste – np. na skutek pozostałości pestycydów.

Podział ze względu na stopień niebezpieczeństwa dla człowieka:

·         Wywołujące późne objawy (po 8 – 36 godzin) np. muchomor sromotnikowy

·         Wywołujące wczesne objawy (po 15 – 3 godzin) np. muchomor czerwony

·         Warunkowo jadalne – po przeprowadzaniu odpowiedniej obróbki cieplnej.