Johnson M.; Lakoff G., Metafory w naszym życiu.pdf

biblioteka myśli współczesnej

George LAKOFF

Mark JOHNSON

metafory

w naszym życiu

Przełożył

i wstępem opatrzył

Tomasz P. Krzeszówski

Państwowy Instytut Wydawniczy 19(18

Tytuł oryginału METAPHORS WE LIVE BY

Okładkę projektował MACIEJ URBANIEC

Biblioteka Narodowa Warszawa

30001002279562

? BN :-

r *o D o-*

i <i. ;t^.6&^

©Copyright for ihc Polish edition by Państwowy Instytut Wydawniczy

1988

ISBN 83-06-01636-X

Aim^MMsL

WSTĘP DO WYDANIA POLSKIEGO

O metaforze napisano już tak wiele, że ka :da praca na ten temat może budzić

podejrzenie, iż jest jedynie przetworzeniem cudzych, wcześniejszych poglądów.

W niewielkim tylł o stopniu podejrzenia takie okazują się uzasadnione, gdy

czytamy książkę George'a La-koffa i Marka Johnsona Metafory w naszym życiu.

Jest to praca oryginalna z dwóch co najmniej powodów. Po pierwsze, jest to

pierwsza książka napisana w duchu językoznawstwa kognitywnego, co stanowi o

jej historycznym niejako charakterze. Po drugie, nigdy dotąd myślenie o

metaforze jako narzędziu poznania' i działania nie zostało wyrażone w tak

systematyczny, teoretycznie spójny, obszerny i udokumentowany sposób. Nadto

dziełko jest wolne od nieznośnego pseudonaukowego żargonu, który zachwaścił

sporą część piśmiennictwa współczesnej humanistyki. Dzięki temu jest ono

dostępne dla każdego, kogo interesuje metafora, i nie ogranicza swego przesiania

do wąskiego grona specjalistów: semantyków, językoznawców czy filozofów.

Językoznawstwo kognitywne to prąd we współczesnym językoznawstwie,

który w najbardziej dobitny i radykalny sposób przeciwstawia się tradycji

transformacyjno-generatywnej, zapoczątkowanej na przełomie lat

pięćdziesiątych i sześćdziesiątych przez Noama Chomsky'ego z Massachusetts

Institute of Technology w Bostonie. Na blisko dwie dekady gramatyka

transformacyj-no-generatywna' zdominowała światek językoznawczy i wywar-

1 Gramatyka transformacyjno-generatywna to zbiór reguł wyrażonych w

sformalizowanym języku matematycznym, mających wymieniać i opisywać,

czyli generować, wszystkie poprawne zdania w danym języku przy zastosowaniu

słownika; w takiej gramatyce centralnym komponentem jest komponent

składniowy z regułami frazowymi generującymi strukturę głęboką, której

przypisywane jest znaczenie przez interpretujący komponent semantyczny, oraz

z regułami transformacyjnymi, przetwarzającymi strukturę głęboką na strukturę

powierzchniową, bez naruszania znaczenia. Struktura

H&i

ła intensywny, chociaż może niezbyt trwały wpływ na nauki „są-

siednie", a więc na psychologię, socjologię, teorię literatury, a nawet

matematykę 2 . Dość wcześnie, bo już w latach sześćdziesiątych,

jednolita początkowo teoria Chomsky'ego poczęła rodzić liczne

odgałęzienia za sprawą najbardziej niepokornych jej wyznawców,

wśród których do najbardziej twórczych od początku należał jeden z

autorów książki Metafory w naszym życiu, George Lakoff. W tym czasie

mistrz Chomsky okopywał się na pozycjach teorii standardowej,

nieskończenie ją modyfikując, rozszerzając i rewidując, i ostatecznie

doprowadził ją na szczyty abstrakcji, skąd język stał się już trudno

dostrzegalny.

George Lakoff i kilku innych niepokornych nie ustawali w po-

szukiwaniach. Poprzez kolejne fazy semantyki generatywnej, reguł

globalnych i ograniczeń transderywacyjnych, dokonali w końcu

degradacji wszelkiej gramatyki generatywnej do roli interesującego

może, ale marginalnego z punktu widzenia zainteresowań humanisty

przedsięwzięcia. Ostatecznie, z inspiracji psychologii, antropologii i po

części filozofii, wykluło się językoznawstwo kognitywne, a z nim

wzmożone zainteresowanie metaforą, którego produktem jest ta właśnie

książka.

Zanim zajmiemy się nieco obszerniej istotą językoznawstwa ko-

gnitywnego w opozycji do tradycji generatywnej, przyjrzyjmy się przez

chwilę, jak autorzy traktują metaforę, co wszak stanowi o oryginalności

książki. Lakoff i Johnson szczegółowo uzasadniają i rozwijają nienową

skądinąd myśl, że metafora nie jest jedynie ornamentem stylistycznym

czy retorycznym. Przeciwnie, jest ona centralnym składnikiem

codziennego posługiwania się językiem, a co więcej, wpływa na nasz

sposób postrzegania, myślenia i działania. Sam tytuł książki zawiera

naczelną jej tezę — oto metafory kierują naszym życiem.

Od czasu opublikowania książki, w roku 1980, ukazało się kilka

recenzyj, gdzie zarzuca się autorom, że niezbyt wyraźnie formułują

myśli i poglądy swoich poprzedników, i to zarówno te, które odrzucają,

jak i te. które akceptują. ' Sami autorzy przyznają we wstępie i w

tekście książki, że czerpali obficie z myśli i opraco-

powierzchniowa podlega interpretacji fonologicznej. Jest to istota t eor i i

s t an dar d owej , sformułowanej przez Noama Chomsky'ego między innymi

w książce Aspecls of the Theory ofSyntax, MIT Press 1965. Wydanie polskie w

przekładzie Ireneusza Jakubczaka: Zagadnienia teorii składni, Ossolineum 1982.

W następnych latach Chomsky poddał swoją leorię licz- * nym rewizjom.

2 Por. monografia Johna Lyonsa Chomsky, Wiedza Powszechna, War

szawa 1975.

3 Na przykład D. Geeraerts w Quaderni di Semantica Anno II, n. 2,

dicembre 1981.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: