Boy-Żeleński – Jak skończyć z piekłem kobiet.pdf - BOY-ŻELEŃSKI TADEUSZ - hermes50

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

TADEUSZ BOY-ŻELEŃSKI

Jak skończyć z piekłem kobiet?

(„ś ń”)

   ś ń

Dnia  paźǳiernika r.  otwarto przy ulicy Leszno  w Warszawie pierwszą w Polsce

poai iaomeo maciezyństa . Data ta bęǳie miała z pewnością swoje znaczenie.

Ponieważ idea — u nas przynajmniej — jest nowa, pragnę w paru słowach objaśnić jej

istotę.

To jest… czy ja się dobrze wyraziłem, że idea jest nowa? Raczej jest dość stara. Czy

zauważył kto mianowicie, aby żona dyrektora fabryki czy banku, aby pani doktorowa lub

pani profesorowa miała tuzin, a nawet pół tuzina ǳieci, aby roǳiła piętnaście razy, jak

się to zdarza często w domu robotnika lub chłopa? — Nie. — Więc co? Czyżby ﬁzjologia

u tych pań była inna, czyżby natura odmieniła dla nich swoje prawa? — Też chyba nie.

Po prostu, te uprzywilejowane istoty posiadły od dawna sekret eaci oeń czyli

iaomeo maciezyństa ; mają przeważnie ǳieci kiedy chcą, ile chcą, nie przekraczają

cyy czasem aż nazbyt niskiej. Stąd, wiǳimy taki obraz: w obszernym mieszkaniu na

pierwszym piętrze bawi się dwoje zdrowych ǳieci; w suterenach, w jednej izbie, gniecie

się ich, choruje i często mrze¹ ośmioro…

,     ń…

Zatem, świadome macierzyństwo jest od dawna faktem w sferach tzw. wyższych.

— Co to jest regulacja uroǳeń? — pytała mnie jedna paniusia.

— o est łaskaa pai to co pai obi co ień

Choǳi o to, aby dobroǳiejstw iaomeo maciezyństa , będących dotąd monopo-

lem uprzywilejowanych, dostarczyć tym, którzy najbarǳiej ich potrzebują. Temu celowi

służy nowa poradnia. Ma ona uświadomić kobiety, że ustrzec się ciąży można i nieraz

trzeba; ma im dostarczyć taniej i dobrej rady lekarskiej oraz najlepszych środków zapo-

biegawczych po cenie kosztu. Nie jest to instytucja dobroczynna, ale instytucja społeczna.

— A jeżeli bezpłodna kobieta chce mieć ǳieci?

— W takim razie lekarz uǳieli jej wszelkiej rady po temu. Już obecnie przychoǳą

takie pacjentki. Nie choǳi o to, aby bezwzględnie ograniczać liczbę uroǳeń; choǳi

o to, aby mieli ǳieci ci, którzy je mogą wyżywić i wychować. To wyraża sama nazwa:

„świadome macierzyństwo”.

ś  

Oczywiście jednak, główną klientelą poradni będą kobiety pragnące ustrzec się ciąży. Nie

przerwać ją², ale ustrzec się jej.

O ile idea ta nie jest nowa w stosunku do praktyki klas uprzywilejowanych, nie jest

również nowa, jeżeli spojrzeć na to, co się ǳieje na szerokim świecie, nie zacieśniając

się do naszego podwórka. Takie poradnie istnieją i funkcjonują w wielu krajach Europy.

¹ mze — ǳiś: umiera.

² ł kiete poai b kobiety pace stzec si ciy ie pzeać ae stzec si e — Na

ścianach poradni widnieje napis: „Tu się ciąży nie przerywa, tylko się ciąży zapobiega”. [przypis autorski]

W Holandii są — bodaj od czterǳiestu lat — uznane za istytce yteczoci pbicze .

W Anglii popierane są przez rząd. Pełno ich w Skandynawii, coraz więcej w Niemczech.

Istnieje iatoa ia eaci oeń , która urząǳa doroczne kongresy i w której znaj-

dują się przedstawiciele wszystkich krajów, z wyjątkiem, jak dotąd, Polski.

  

Rzecz prosta, że nie obyło się to bez walki. Idea regulacji uroǳeń urażała zbyt wiele

zabobonów, zbyt wiele zastarzałych narowów³ myślenia, zbyt wiele interesów wreszcie,

aby mogła sobie tak łatwo utorować drogę. Długi czas nie wolno było o niej swobodnie

pisać, nie mówiąc już o ǳiałaniu. Najpoważniejsze publikacje w tym duchu konﬁskowa-

no np. w Niemczech pod zarzutem… pornograﬁi! Anglia, Ameryka, nie chciały słyszeć

o tym. Idea iaomeo maciezyństa miała swoich męczenników, którzy pokutowali

za nią po więzieniach. Ida Cradvoch, pierwsza pionierka regulacji uroǳeń ( bitcoto )

w Ameryce, skończyła samobójstwem, zaszczuta przez obłudę społeczną. Kilka ǳiesiąt-

ków lat trwało, zanim idea iaomeo maciezyństa odniosła pełne zwycięstwo. Nazy-

wam je pełym , ponieważ nastąpiło ono w najbarǳiej konserwatywnym kraju, w najbar-

ǳiej konserwatywnej instytucji. Dnia  kwietnia , angielska Izba Lordów wezwała

rząd do usunięcia zakazu, który wprzód zabraniał instytucjom społecznym uświadamia-

nia kobiet o metodach chronienia się od ciąży. Widocznie cyy rosnącego bezrobocia

wymowniejsze były dla angielskich mózgów niż wszystkie argumenty odwołujące się do

rozumu i luǳkości.

  

Dwa są jeszcze kraje, w których propaganda iaomeo maciezyństa oraz dostarczanie

środków zapobiegania ciąży karane są grzywnami i więzieniem: Francja i Włochy. Trzeba

wytłumaczyć czemu.

Francja jest, można powieǳieć, ojczyzną iaomeo maciezyństa ; jeżeli nie jego

teorii, to praktyki. Od dawna, bez haseł i programów, z instynktu — można powieǳieć

— zaczęto tam ograniczać przyrost roǳin. Złożyły się na to różne czynniki: ancuski

zdrowy rozum, i instynkt posiadania, pęd do wyższej stopy życia i wzniesienia się na

drabinie społecznej, i zmysł samoobrony kobiety, która nie chce rezygnować z kobieco-

ści i nie chce być tylko maszyną do roǳenia ǳieci. Nie żadne „wyczerpanie rasy”, ale

po prostu świadome ograniczenie było przyczyną zmniejszenia liczby uroǳeń. Od daw-

na utrwalił się tam słynny system oa ieci , który stworzył zamożność Francji. Po

przegranej wojnie r. , stagnacja przyrostu ludności zaniepokoiła rząd, przede wszyst-

kim z punktu militarnej przewagi szybciej mnożących się Niemiec. Rząd wywiera tedy

presje w duchu populacyjnym, właśnie dlatego, że kraj od dawna uprawia eac ; i lud-

ność uprawia ją wciąż, mimo wszelkich represji, tyle tylko, że stosuje ją zapewne gorzej

pod względem higieny niżby to było możliwe przy zupełnej swoboǳie. Akcja przeciw

iaomem maciezyńst trąci tu zresztą — jak wszęǳie — pocieszną obłudą: mini-

ster nagraǳa krzyżem Legii z trudem wynalezionego biedaka, który ma ośmioro ǳieci,

ale sam pan minister ma… jedno ǳiecko lub dwoje. Bądź co bądź, ǳięki ograniczeniu

uroǳeń, Francja jest krajem, który prawie nie ma bezrobotnych. I zamiast by Francja na-

dążyła płodności Niemiec, przeciwnie, ǳisiejsze Niemcy w droǳe eaci zniżyły swój

przyrost niemal do skali Francji.

We Włoszech panujący obecnie pzyms płooci jest w ścisłym związku z impe-

rializmem Mussoliniego. Dyktator chce mieć nadmiar ludności, niby przegrzany kocioł

parowy, potrzebny mu w jego dążeniach do ekspasi . Ale, mimo forsownej akcji w tym

duchu, mimo nadawania szlachectwa bohaterowi, który wyprodukuje sześcioro ǳieci,

przyrost ludności jest słaby. To, że nieograniczona rozrodczość jest na rękę imperializmo-

wi, to chyba nie bęǳie dla nas argumentem. A ǳisiejszemu stanowisku Mussoliniego

można przeciwstawić własne jego słowa, gdy, w odpowieǳi na ankietę turyńskiego pisma

ycoaie płcioe , oświadczył w r. , że zae eac oeń ako akt ozm

i opoieiaoci szystkic i ktzy oszcz sobie petese o miaa mycyc istot

³ a (daw.) — tu: szkodliwe przyzwyczajenie.

 -ń Jak skończyć z piekłem kobiet?



aa oaiczeie oeń za ity osobisty i społeczy oboizek i ie pzyzae som

ayc pa te kestii o ie ie ccemy cić o eioiecza

Barǳo rozsądnie powieǳiane. Brawo, Mussolini.

 …

Podczas gdy od ǳiesiątków lat walczono o te sprawy w starym i nowym świecie, Pol-

Polska, Naród

ska, można powieǳieć, przespała te walki. Ucisk problemów bytu narodowego, bierność

i niskie uświadomienie mas, supremacja kleru — wszystko składało się na to, że nawet

echa tych haseł nie barǳo dochoǳiły do nas. Brzmiałyby zresztą niepopularnie. Byliśmy

w fazie ciągłego liczenia się; pocieszano się, że, skoro nas jest tylu a tylu, a przybywa nas

jeszcze ciągle, wrogowie „nie strawią nas tak łatwo”. Bano by się, że gdyby nas było mniej,

wcisnęłyby się w miejsce tego ubytku obce yioły etc. Słowem, nie barǳo zastanawia-

no się nad zagadnieniem populacyjnym, na pozór mniej palącym w kraju o przewaǳe

ludności rolniczej a nie robotniczej. Emigranci ciągnęli za morze, na Saksy⁴…

Kiedy, w zaraniu naszego nowego bytu, nastręczyło się to zagadnienie, uczeni nasi

— ekonomiści, socjologowie — oświadczyli się stanowczo za ograniczeniem płodności,

wiǳąc w niej źródło pauperyzacji kraju, materialnej i duchowej. Ustawy nasze są w tej

mierze neutralne, tym samym nie ma żadnych przeszkód do akcji w duchu iaomeo

maciezyństa . Mimo to, brak odwagi mówienia głośno o pewnych sprawach, pruderia

obyczajowa, były powodem, że akcji tej nie podejmowano dotąd, podtrzymując bezmyślnie

w pojęciach ogółu fetysza płodności.

Wyrosła ona, siłą rzeczy, z okazji głośnej dyskusji o kaaoci pzeyaia ciy ⁵. Mi-

mo że w nowym projekcie kodeksu karnego nasza Komisja kodyﬁkacyjna, zrozumiawszy

wreszcie, ile krzywdy i ile niedoli kryło się w dotychczasowych paragrafach, posunęła się

barǳo daleko w ich złagoǳeniu, nie jest to jeszcze rozwiązaniem kwestii. Jedynie za

pobieaie ciy , tam gǳie ona jest niepożądana i gǳie mogłaby pchnąć do sztucznego

jej przerwania, może być radykalnym lekiem na plagę poronień. Powrócimy jeszcze do

tego. Dość, że jako konkluzja sprawy o spęǳenie płodu wyłoniła się akcja iaomeo

maciezyństa .

Teraz, kiedy akcja się rozpoczęła, trzeba być przygotowanym, że bęǳie z różnych

stron zwalczana. Pragniemy przeto, na użytek publiczności, która bęǳie aż do znuǳenia

karmiona pewnymi argumentami, przedstawić zawczasu nieco kontrargumentów.

 …

Jak wspomniałem, nieograniczona płodność jest smutnym przywilejem biedaków. Jakie

katastro niesie z sobą, nad tym nie potrzeba się długo rozwoǳić. Przede wszystkim

nęǳę, i wszystko, co się z nią łączy. Z ciemnoty powstaje i ciemnotę pogłębia. Niszczy

zdrowie kobiety, łącząc wysiłek ciąży, roǳenia i karmienia z narastającym wciąż wy-

siłkiem pracy, aby sprostać potrzebom tej wciąż pomnażającej się roǳiny. Udaremnia

wszelki duchowy rozwój, niszczy radość życia, sprowaǳa egzystencję człowieka do po-

ziomu bydląt. Popycha nieraz kobiety do rozpaczliwych czynów, do samobójstwa, do

ǳieciobójstw, z których tylko drobna cząstka dochoǳi do wiadomości. Zadaje ciężką

krzywdę ǳieciom, robiąc z nich niekochanych, zaniedbanych pariasów. ǲieci, w miarę

jak przychoǳą na świat, kradną tym, które już są w domu, powietrze do oddychania,

odejmują kawałek chleba od ust: to niemal walka o byt, w której jedne giną, a te, które

zostają przy życiu, rozwĳają się tym nęǳniej, im większa jest nęǳa tej nazbyt licznej

roǳiny.

Osobny rozǳiał stanowiłyby katastro, jakie nieumiejętność zapobieżenia ciąży po-

woduje u kobiet niezamężnych, oraz los, jaki oczekuje ich ǳieci, o ile ujrzą światło ǳien-

ne…

⁴ a aksy (pot.) — określenie emigracji zarobkowej, pochoǳące od nazwy Saksonii, częstego w XIX w.

celu tych wyjazdów za pracą.

⁵ ysksa o kaaoci pzeyaia ciy — zob. iekło kobiet . [przypis autorski]

 -ń Jak skończyć z piekłem kobiet?



„ ”…

Jeden z współtwórców poradni iaomeo maciezyństa , dr. Rubinraut, tak kreśli obraz

męczennic nieograniczonej płodności:

„Pacjentka, którą badam, jest kobietą z proletariatu. Wystarczy spoj-

rzeć na jej ciało, aby wieǳieć, że tak jest. „Kobieta — roǳicielka”, „kobieta

— dostarczycielka żołnierzy”, „kobieta — spłacająca dług świętym prawom

natury” zeszła z piedestału, na którym postawiła ją przestarzała azeologia,

i przyszła, drżąca ze strachu, do lekarza, aby dowieǳieć się, czy nie grozi jej

nowa ciąża.

Skóra na jej brzuchu — to stary zwiotczały pergamin, na którym prze-

czytać można historię jej nieszczęść. Powłoki brzuszne ścieniały tak, że ręką

można przez nie wyczuć kiszki. Narządy rodne wypadają — przy kaszlu,

kichnięciu wyǳiela się bezwolnie mocz. Potworny ten obraz tak zwanej

„zdrowej kobiety” można uzupełnić, opisując pęknięte, bliznami pokryte

krocze, pozostałości po wysiękach i zapaleniach. Na nogach wĳą się bolesne

sznury żylaków, a piersi są obwisłe i zwiotczałe.

Mając przed sobą taką kobietę, najbarǳiej doświadczony lekarz nie po-

Matka, Ciąża, Bieda

traﬁ określić jej wieku. Z przerażeniem dowiaduje się, że ma lat  albo .

Miała sześcioro ǳieci, z których żyje dwoje. Przeszła siedem poronień z nie-

odstępnymi w jej warunkach gorączkami i z ciężkimi komplikacjami. Gdy

przekonałem się, że jest w ciąży, zabrakło mi odwagi, żeby jej to powieǳieć.

Przerażenie w jej oczach wybitniej niż słowa mówi o nowych wydatkach,

nowych mękach, nowych chorobach, które ją czekają. Żaden chlebodawca

nie podwyższy kobiecie płacy za to, że wydajność jej pracy jest zmniejszona,

nikt nie da pracy bezrobotnemu, nie podwyższy pensji robotnikowi, dla-

tego tylko, że żona jest w ciąży. Umęczona troską wyżywienia roǳiny, źle

odżywiona, zapracowana, z chwilą zajścia w ciążę, zaczyna z soków własnych

utrzymywać głoǳącą się już w jej łonie nową istotę”…

 

Statystyka, jak wiadomo, to jest dobra ǳiewczyna, która pozwala z sobą robić, co się chce.

Prawda

Jakimi cyami operują najczęściej ci, którzy się puszą z naszego „ spaiałeo ” przyrostu

ludności? Cyami oeń .

Tymczasem, nie to stanowi przyrost ludności, co się uroǳi, ale to, co się wychowa i ak

si ycoa . Otóż, stwierǳoną jest rzeczą, że w ślad za wysoką liczbą uroǳin iǳie wysoka

śmiertelność ǳieci. Z nęǳy, z opłakanych warunków matki w czasie ciąży i karmienia,

z braku powietrza, z braku opieki, ze złego żywienia. Natomiast z ograniczeniem uroǳin

zmniejsza się śmiertelność; roǳice mają mniej ǳieci, ale mogą je wychować. W Holandii,

w okresie, w którym liczba uroǳin obniżyła się z  (na ) do , śmiertelność spadła

z  do niespełna .

W Polsce, na  mieszkańców liczba uroǳin wynosi ,. Imponujące, co? Ale

liczba zgonów wynosi — ,. Czyli przyrost ludności — ,. Holandia osiąga mało co

mniejszą cyę przy liczbie uroǳin ,.

A teraz, inne zestawienie. Włochy, gǳie eaca oeń jest zabroniona, mają przy-

rost bodaj mniejszy niż Holandia, gǳie jest zalecana…

Czyli, nadmierny przyrost ludności iǳie w znacznej mierze na powiększenie śmiertel-

ności, reszta dopiero na istotne zwiększenie ludności, przy równoczesnym upośleǳeniu

jej akoci , ﬁzycznie i moralnie.

  

Doniesiono mi z miasteczka w Poznańskiem o takim wypadku. ptat ⁶ dostał „z łaski

miasta” mieszkanie w chlewie; chlew się spalił wraz z częścią dobytku; chłop ze zgryzoty

⁶ optat (z . a. z łac. optat : zwolennik jednej z opcji) — tu: człowiek, który na terenach niejednolitych

etnicznie opowieǳiał się za jedną z narodowości; często taki wybór łączył się z koniecznością przesiedlenia.

 -ń Jak skończyć z piekłem kobiet?



pochorował się i skończył w szpitalu. Żona jego mieszka gǳieś z łaski na strychu; miała

ogółem pitacioo ieci , z czego troje żyje…

Oto obrazek… Zapewne, nie każda roǳina mieszka w chlewie i nie każdy chlew się

pali; ale cya pitacioa ieci , z których uchowa się toe , nie jest czymś wyjątkowym;

w takiej czy innej proporcji, ta masowa produkcja ǳieci po to, aby wychować ich nie-

wielką cząstkę, jest zwykłą rzeczą w chacie chłopa czy w suterenie robotnika. Mimo woli

Interes, Pieniąǳ, ǲiecko,

Roǳina

wziąłem ołówek i zacząłem liczyć. Piętnaścioro ǳieci na troje żywych. Co to znaczy? To

znaczy sto trzyǳieści pięć miesięcy ciąży; może drugie tyle karmienia; piętnaście połogów

i porodów, trochę chorób przy tej okazji, piętnaście pĳaństw na chrzcinach, dwanaście

śmierci. Piętnaście taks za chrzciny, dwanaście za pogrzeby; metryki uroǳin i zejścia;

czy nie miałem kiedyś racji nazwać tego „podatkiem obrotowym”? I to wszystko po to,

aby wyprodukować toe ieci , o ile tych troje się wychowa; bo i to jest barǳo wątpli-

we w tych warunkach… A wtedy proporcje jeszcze odpowiednio się zmienią. Diabelnie

droga produkcja. Fabryka, która by produkowała tym kosztem, musiałaby zbankrutować.

A teraz, weźmy tę samą roǳinę wzrosłą w zasadach regulacji uroǳeń, iaomeo

maciezyństa . Miałaby, dajmy na to, tych samych troje ǳieci, ale te ǳieci wychowałyby

się zdrowo; cały zaś zaoszczęǳony poatek obotoy poszedłby na zaspokojenie luǳkich

potrzeb życia.

Straciłaby jedynie — statystyka, w której ta roǳina nęǳarzy zajmuje — wspaniałe

miejsce piętnastu uroǳeń…

   

I oto położyliśmy palec na bolączce naszego całego życia. Rzecz jasna, że w tych ciążach,

Ciąża, Bieda, Poród,

Pozycja społeczna

porodach i pogrzebach — no, i poronieniach! — że w tej otchłani musi utonąć wszyst-

ko, co jest ponad prymitywną obronę od głodu; że w niej tonie i elementarz dla ǳieci,

i użytek mydła, i oświata, i miłość, i wǳięk życia, i większość luǳkich uczuć i potrzeb

duchowych. Bo i tam, gǳie nie choǳi o ostatni szczebel nęǳy, w skromnej na przykład

roǳinie urzędniczej, i tam chroniczna ciąża musi pochłonąć wszystko, co się wiąże z ja-

kimiś umysłowymi zainteresowaniami. W miarę jak rosną trudności egzystencji, odpada

stopniowo i książka, i teatr, i podróż, i odpoczynek, zostaje tylko poród z przyległo-

ściami. Horyzont zacieśnia się, zaciemnia. Pauperyzacji materialnej towarzyszy duchowa.

A ciągły strach przed nową ciążą zmienia się w obsesję, w psychozę.

 

Tylko ten, kto miał sposobność czytać poufne listy kobiet, może mieć pojęcie, czym jest

dla kobiety — czym jest dla roǳiny — nieustający lęk przed ciążą, przed jej katastrofą.

Powyżej pewnej ilości ǳieci, mało która kobieta zresztą goǳi się z faktem ciąży; wie, że

musi ją przerwać. Zaczyna się uporzająca wędrówka po lekarzach, po klinikach, żebranie

o świadectwa lekarskie, które najczęściej — dla biednych! — nie wystarczają; drwinki,

dowcipy i nauki moralne lekarzy, którzy odmawiają jej pomocy. Wreszcie, biedna kobieta

iǳie do akuszerki, która ją bodaj rozumie i która ją uwolni od ciąży; ale zedrze z niej skórę

i wpęǳi zwykle w chorobę wymagającą interwencji lekarza. Tak czy owak, ruina zdrowia,

ruina dla domu. To widmo ciąży jest czymś tak gnębiącym, że niszczy wszelką radość

życia, paraliżuje stosunki małżeńskie, miłość czyni klęską; często męża kochającego żonę

wypęǳa — za jej zgodą — do prostytutek. Kiełkujące życie, które powinno być radością,

staje się złośliwym nowotworem, który się jak nowotwór operuje.

Kiedy pisałem iekło kobiet , dostawałem sporo takich listów, które sprawiły na mnie

niezatarte wrażenie. Jeden czy dwa ogłosiłem nawet. Niestruǳona ǳiałaczka iaomeo

maciezyństa , Margareta Sanger, dostała takich listów setki tysięcy; ogłosiła z nich ;

warto, aby je przeczytali ci, którzy zwalczają iaome maciezyństo w imię dobra roǳiny!

Oto np. kobieta trzyǳiestopięcioletnia — ośmioro ǳieci, trzy poronienia, o szóstej rano

wydoiła sześć krów, o ǳiewiątej uroǳiła ǳiecko; najmłodsze ma ǳiewięć miesięcy:

drży na myśl, że mogłaby jeszcze jedno uroǳić. „Gdybym mogła — pisze ta wspaniała

amerykańska ǳiałaczka, Margareta Sanger — weszłabym na dach, aby krzyczeć kobietom,

co mają robić”!

 -ń Jak skończyć z piekłem kobiet?



Boy-Żeleński – Jak skończyć z piekłem kobiet.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: