CZAS WOLNY UCZNIÓW W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM.doc

CZAS WOLNY UCZNIÓW W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM

K. Czajkowski podaje definicję czasu wolnego jako : „ to ten okres dnia, który pozostaje do wyłącznej dyspozycji człowieka, po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na zajęcia stanowiące źródło środków utrzymania oraz zajęcia przeznaczone na zaspokojenie życiowych potrzeb ( jedzenie, spanie, higiena osobista), uzupełnianie wykształcenia zawodowego oraz niezbędne zajęcia domowe, rodzinne.” Definicja ta dotyczy głównie osób dorosłych.
W przypadku uczniów sprawa czasu wolnego jest dosyć istotna. T.Wujek stwierdza: „Za czas wolny ucznia należy uważać taki czas, który pozostaje mu po zaspokojeniu potrzeb organizmu, wypełnieniu obowiązków szkolnych i domowych, w których może on wykonywać czynności według własnego upodobania, związane z wypoczynkiem, rozrywką i zaspokajaniem własnych zainteresowań.”
Uczniowie klas I-III dysponują dosyć dużym zasobem czasu, który pozostaje im do własnej dyspozycji. Nauka szkolna to przeciętnie 5 godzin w ciągu dnia, sen to około 12 godzin, czynności związane z samoobsługą ( mycie, jedzenie) 1-2 godzin - pozostaje, więc 4-5 godzin czasu, który jest indywidualnie zagospodarowywany przez dziecko lub przez rodziców.
W Polsce problematyka czasu wolnego dzieci była przedmiotem badań już od pierwszej połowy XX wieku. W. Szczerba, M.Rudolf-Skokowska, J.Ciosek, T.Wujek, B. Wilgocka-Okoń stwierdzili na podstawie badań, że młodzież szkolna jest nadmiernie przeciążona nauką szkolną, nieprzestrzeganie zasad higieny nie podniesie wyników nauczania, przeciwnie, prowadzi nieuchronnie do dalszego zmniejszenia wydajności dziecka w nauce.
Jak wygląda to zagospodarowanie czasu wolnego? Zagłębiając się w literaturę pedagogiczną, psychologiczną można spotkać informacje, które prowokują nas do zastanowienia się nad tym tematem.
Okazuje się , że czas wolny dzieci w młodszym wieku szkolnym spędzany jest głównie w domach, przed telewizorami, lub komputerami. Z badań tzw. oglądalności prowadzonych przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej TVP wynika, że polskie dziecko w wieku szkolnym ogląda programy telewizyjne przez 4 godziny dziennie, a w dzień świąteczny przez 6-7 godzin.
Dane te budzą głęboki niepokój. Dzieci coraz mniej czasu spędzają na świeżym powietrzu, coraz mniej czasu poświęcają na zabawy z rówieśnikami. Wszechobecny brak pieniędzy powoduje, że w zagospodarowaniu czasu wolnego dla dzieci -rodzice nie mogą liczyć ani na szkołę ( brak funduszy na zajęcia pozalekcyjne, brak pomieszczeń),ani na innych organizatorów.
W latach siedemdziesiątych prężnie działały organizacje zapewniające dzieciom dodatkowe zajęcia ( harcerstwo, kółka zainteresowań przy Gminnym Ośrodku Kultury, zespoły folklorystyczne), a w tej chwili rodzice mogą jedynie zapisać dziecko na
pełnopłatne zajęcia organizowane w miastach. W szkołach organizowane są zajęcia dla uczniów, jednak są to zajęcia społecznie prowadzone przez nauczycieli i dotyczą one głównie
pogłębiania wiedzy z danych przedmiotów.
W związku z tą sytuacją rośnie pokolenie dzieci „ telewizyjnych”, dzieci, które
zupełnie inaczej pojmują otaczający je świat. Oglądanie telewizji zastępuje im zdobywanie doświadczeń w sposób naturalny . U dzieci tych niedorozwinięte są takie cechy jak :
• ciekawość,
• zdolność dziwienia się
• wyobraźnia,
• twórczość,
• bystrość,
• otwartość,
• wesołość czy radość.
Dzieci spędzające przed telewizorem dużo czasu cierpią na niedobór ruchu i doświadczeń cielesnych. Nie potrafią biegać, chodzić do tyłu, balansować na równoważni, wspinać się na drzewa, rzucać i łapać piłki. Brakuje im przeżytych samodzielnie wrażeń zmysłowych, a to właśnie decyduje o rozwoju motoryki i mózgu.
Dzisiaj dla wielu dzieci zabawa w chowanego, a także gra w piłkę nożną, tenis, hokej, biegi, pływanie i wiele innych dyscyplin sportowych odbywa się wyłącznie na ekranie telewizora.
Taki sposób spędzania czasu wytwarza u dzieci specyficzny sposób zachowania. Dzieci te w ciszy i spokoju siedzą przed telewizorem wpatrzone w ekran telewizora, całkowicie odizolowane od otaczającego je świata. Słowem kluczem staje się dla nich : „ ja się nudzę , ale nudno” , bo jak otaczająca je rzeczywistość może dostarczać tylu wrażeń , co pełna akcji kreskówka.
. Świat dziecięcych bajek, kreskówek na ekranie nie jest światem pogodnym , pełnym samych pozytywnych wzorców do naśladowania. W filmach panuje wynaturzenie i przemoc.
Jak ma postrzegać rzeczywistość dziecko, które na ekranie widzi , że samochód przejechał zajączka, a za chwilę zajączek podnosi się i biega dalej. Jak do rzeczywistości mają się postacie bajek , czy też reklam- dzieci krowę nie kojarzą już z mlekiem, tylko z czekoladą Milką.
Gry komputerowe, coraz bardziej popularne wśród dzieci zamiast uczyć, dowodzą , że jesteś najlepszy, wygrasz, gdy pozabijasz wszystkich przeciwników. Potem dziwimy się skąd tyle agresji w naszych dzieciach. Dzieci wzorce swoich zachowań biorą z tego co im najbliższe, niestety nie z mamy, czy taty, tylko z telewizji.
W pogoni za pieniędzmi włączenie telewizora staje się najlepszym sposobem na zajęcie dziecka czymś. Pamiętać jednak należy, aby dziecko z telewizji korzystało w sposób dla niego najlepszy. Niech ogląda te programy które pokażą mu piękno świata, nauczą go dobra.
Dla w pełni harmonijnego rozwoju dziecka potrzebne jest zrównoważone dawkowanie ruchu, nauki, odpoczynku. Istnieje potrzeba zagospodarowywania dzieciom czasu wolnego.
Telewizja – tak , ale programy odpowiednie, wybrane przez rodziców.
Duża dawka zabawy na świeżym powietrzu, częste kontakty z rówieśnikami to powinno pomóc dzieciom prawidłowo się rozwijać.
Człowiek jest istotą społeczną , żyje w grupie rodzinnej lub rówieśniczej. Czas wolny spędzany w grupie rówieśniczej powoduje, że dziecko uczy się współdziałania, pełnienia ról. Dziecko przejawia ochotę organizowania wspólnej zabawy czy wypoczynku. W zespole rówieśniczym często musi postawę egocentryczną ( nastawienie tylko na siebie, na swoje potrzeby ) zamienić na wspólne działanie, poświęcenie, wspólną radość i wspólne zainteresowania. W grupie dziecko ma możliwość porównywać swoje zachowanie z zachowaniem innych.
Czas wolny dzieci stanowi dla rozwoju psychicznego źródło nowych przeżyć, wywołujących reakcje psychofizyczne. Spontanicznie ujawniają się uzdolnienia i zdolności dzieci, można wpływać na temperament dziecka.
Dzieci oznaczające się takimi cechami, jak bojaźliwość, lenistwo, niezaradność mogą wyzbyć się tych cech poprzez udział w zbiorowej zabawie. Różnorodne zajęcia w czasie wolnym sprzyjają wytwarzaniu się pozytywnych cech charakteru jak koleżeńskość, uprzejmość, oddanie innym, serdeczny stosunek do otoczenia.
Odpowiednie organizowanie czasu wolnego dziecka staje się sprawą bardzo ważną.
Dziecko nauczone jak ma właściwie wykorzystać swój wolny czas nie będzie w przyszłości zasiadać z pilotem w ręce przed telewizorem, tylko w sposób aktywny, w grupie przyjaciół, będzie spędzać czas. Tak jak wychowamy dzieci, jak je nauczymy ,takich ludzi dorosłych będziemy w przyszłości mieć. Wartościowe spędzanie czasu wolnego dziecka , to wartościowy dorosły człowiek w przyszłości.

mgr A Ł

LITERATURA:
1. A.Kamiński : Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza. Warszawa 1965.
2. T.Wujek: Z badań nad budżetem czasu wolnego młodzieży szkolnej w środowisku wielkomiejskim. „Kwartalnik Pedagogiczny” nr 3/1960