Ludlum R., Manuskrypt Chancellora.pdf

ROBERT LUDLUM

Manuskrypt Chancellora

tytuł oryginału: "THE CHANCELLOR MANUSCRIPT"

Przełożył: JULIUSZ GORZTECKI

Prolog

3 czerwca 1968 r.

Ciemnowłosy mężczyzna wpatrywał się w ścianę. Fotel, w którym siedział, podobnie zresztą jak

całe umeblowanie pomieszczenia, był miły dla oka, ale niewygodny. Poczekalnia bowiem,

utrzymana w surowym, spartańskim stylu wczesnoamerykańskim, urządzona była w taki sposób, by

oczekujący na audiencję w skrytym za nią gabinecie uświadamiali sobie, jak niebywały zaszczyt ich

spotyka.

Czekający mężczyzna miał już blisko trzydziestkę. Jego kanciasta twarz o ostrych rysach

wyglądała, jakby wyrzeźbił ją rzemieślnik bardziej dbały o szczegóły niż harmonię całości.

Zdradzała przy tym, że jej właściciel przeżywa ostry konflikt wewnętrzny. W tej twarzy uwagę

zwracały przede wszystkim oczy, bardzo jasne, niebieskie, głęboko osadzone. Patrzyły badawczo i

ujmowały swą otwartością. Odnosiło się wrażenie, że ich właściciel jest błękitnookim zwierzęciem,

w każdej chwili gotowym do skoku, spiętym, pełnym obawy.

Młody człowiek nazywał się Peter Chancellor. Siedział w fotelu sztywno, z kamienną twarzą. Miał

złe i gniewne oczy.

W pokoju znajdowała się jeszcze jedna osoba: siedząca za biurkiem podstarzała sekretarka z mocno

zaciśniętymi, bezbarwnymi wargami i siwiejącymi włosami, starannie zaczesanymi i ściągniętymi

w węzeł na kształt hełmu koloru spłowiałej słomy Była jednoosobową gwardią pretoriańską, psem

bojowym strzegącym dębowych drzwi, za którymi mieściło się sanktuarium wielkiego męża.

Chancellor popatrzył na zegarek, sekretarka zaś rzuciła mu spojrzenie pełne dezaprobaty.

Najmniejszy objaw zniecierpliwienia w tym pomieszczeniu był wielkim nietaktem; sam fakt

udzielenia audiencji należał do wiekopomnych wydarzeń.

Była za kwadrans szósta, wszystkie inne biura już zamknięto. Jak zawsze późną wiosną Kampus

Uniwersytetu Park Forest na środkowym zachodzie Stanów Zjednoczonych przygotowywał się do

dyskretnej wieczornej zabawy, z powodu zbliżającego się terminu promocji absolwentów może

nieco żywszej niż zwykle.

Park Forest dokładał wszelkich starań, by pozostać poza zasięgiem niepokojów, przetaczających się

przez inne kampusy. W ówczesnym burzliwym oceanie życia uniwersyteckiego stanowił nie

skażoną żadnym wirem piaszczystą mieliznę. Izolowany, bogaty, zadowolony z siebie, działał

wprawdzie bez przerw, ale i bez blasku.

Uważano, że właśnie ten brak jakichkolwiek zewnętrznych zakłóceń stanowił przyczynę, która

przywiodła do Park Forest człowieka, siedzącego teraz za dębowymi drzwiami. A ponieważ nie

mógł pozostać anonimowy, starał się przynajmniej być niedostępny. Munro St. Claire był

podsekretarzem w Departamencie Stanu za Roosevelta i Trumana i ambasadorem nadzwyczajnym

Eisenhowera, Kennedy'ego i Johnsona. Krążył po świecie wyposażony w szerokie pełnomocnictwa,

wspierany autorytetem swych prezydentów i własnym głębokim doświadczeniem. W ten sposób

odwiedzał wszystkie punkty globu, w których wybuchały niepokoje. To, że zdecydował się spędzić

semestr wiosenny w Park Forest jako osobistość rządowa z gościnnymi wykładami, równocześnie

porządkując notatki do swych przyszłych pamiętników, stało się dla rady zarządzającej tym

zamożnym, lecz drugorzędnym uniwersytetem wręcz oszałamiającym wydarzeniem. Jej członkowie

uwierzyli wreszcie, że St. Claire nie żartuje i zapewnili mu w zamian możliwość pracy w takim

odosobnieniu, na jakie nigdy nie mógłby liczyć w Cambridge, New Haven czy Berkeley. Tak

przynajmniej opowiadano.

Peter Chancellor zaś, aby nie myśleć o własnej sprawie, próbował sobie przypominać najważniejsze

wydarzenia z życia St. Claire'a. Ostatnie wydarzenia z jego własnego życia były bowiem tak

zniechęcające, że trudno sobie wyobrazić. Dwadzieścia cztery miesiące stracone, rzucone w otchłań

uniwersyteckiego zapomnienia. Dwa lata życia!

Rada naukowa Uniwersytetu Park Forest odrzuciła jego dysertację doktorską ośmioma głosami

przeciw jednemu. Jedyny głos "za" należał oczywiście do jego promotora i dlatego nie miał

najmniejszego wpływu na ocenę pozostałych. Chancellora oskarżono o lekkomyślność, o złośliwe

lekceważenie faktów historycznych, niechlujne badania źródłowe i na koniec o nieodpowiedzialne

wprowadzenie do tekstu fikcji literackiej zamiast sprawdzalnych danych. Ocena była jednoznaczna.

Chancellor poniósł porażkę i to nieodwołalną.

Z wyżyn euforii spadł w otchłań depresji. Sześć tygodni wcześniej wydawany przez Uniwersytet

Georgetown Foreign Service Journal zgodził się opublikować czternaście fragmentów pracy, w

sumie jakieś trzydzieści stron. Załatwił to jego promotor, przesyłając egzemplarz opracowania

swym uniwersyteckim kolegom w Georgetown. Uznali oni, że praca jest równie nowatorska, jak

przerażająca. Journal był pismem o takim samym znaczeniu jak Foreign Afairs, czytywanym przez

najbardziej wpływowe osobistości kraju. Z takiej publikacji coś musiało wyniknąć, ktoś powinien

przedstawić autorowi jakąś ciekawą propozycję.

Ale wydawcy Journala postawili jeden warunek: biorąc pod uwagę temat dysertacji, zanim zostanie

ona opublikowana przez ich pismo, musi zostać przyjęta jako praca doktorska. Bez tego nie

wydrukują. Rzecz prosta w obecnej sytuacji opublikowanie jakiejkolwiek części nie wchodziło w

rachubę.

Tytuł pracy brzmiał: "Geneza konfliktu globalnego", konfliktem była druga wojna światowa,

geneza zaś wynikała z oryginalnej interpretacji osób i sił, które starły się w nieszczęsnych latach

1926-1939. Tłumaczenie, że koncepcją pracy jest analiza interpretacyjna, a nie tworzenie

dokumentu prawnego, nie zdało się na nic. Zdaniem komisji historycznej działającej przy radzie

naukowej Chancellor popełnił śmiertelny grzech: historycznym osobistościom przypisał wymyślone

dialogi. Tego rodzaju nonsensy były nie do przyjęcia w gaju Akademosa Park Forest.

Ponadto Chancellor wiedział, że w ocenie rady jego praca miała jeszcze jedną, o wiele większą

skazę. Pisał swą dysertację w świętym oburzeniu. A święte oburzenie jest niedopuszczalne w pracy

doktorskiej. Założenie, że giganci świata finansowego biernie przyglądali się temu, jak banda

psychopatów przemodelowuje poweimarskie Niemcy, było absurdalne. Równie nonsensowne, jak

fałszywe. Wielonarodowe korporacje nie były w stanie dostatecznie szybko dokarmiać

nazistowskiej watahy wilków; im silniejsza wataha, tym większa była zachłanność rynku. Cele i

metody niemieckiego stada wilków zostały z wyrachowaniem ukryte w celu ekspansji

gospodarczej. Diabła tam ukryte! Były tolerowane, wreszcie akceptowane w miarę tego, jak w

bilansach rosła strona dochodów. Finansiści wystawili chorym nazistowskim Niemcom świadectwo

całkowitego zdrowia. A wśród kolosów międzynarodowej finansjery, karmiącej wermachtowskiego

orła, znajdowały się najbardziej szanowane nazwiska Ameryki.

I w tym był cały problem. Chancellor nie mógł otwarcie, po imieniu, wyliczyć owych korporacji

finansowych, ponieważ nie dysponował niepodważalnymi dokumentami. Ludzie, którzy udzielili

mu tych informacji i wskazali dalsze źródła, nie zgadzali się na ujawnienie swych nazwisk. Byli to

przerażeni, zmęczeni starcy, żyjący z emerytur wypłacanych przez rząd lub spółki akcyjne. Co się

zdarzyło w przeszłości, odeszło w przeszłość, a informatorzy nie mogli ryzykować nagłego odcięcia

się od hojnych dobroczyńców. Zagrozili, że jeśli Chancellor poda do publicznej wiadomości

prywatne z nimi rozmowy, to wyprą się ich. Po prostu. Ale sprawa nie była taka prosta. To

wszystko wydarzyło się naprawdę. Nigdy tego nie mówiono, a Peter bardzo pragnął o tym

opowiedzieć. Z pewnością nie zamierzał niszczyć tych starych ludzi, zaledwie wykonawców

polityki, której sami wówczas nie rozumieli; polityki zaprogramowanej przez innych, stojących tak

wysoko na drabinie interesów finansowych, że wykonawcy rzadko się z nimi stykali. Ale

Chancellor był przekonany, że zamykanie oczu na nie ujawnione fakty historyczne byłoby

równoznaczne z czynieniem zła.

Wybrał więc jedyne dostępne mu rozwiązanie: pozmieniał nazwy gigantycznych korporacji, ale w

taki sposób, że nie było najmniejszych wątpliwości, o które chodzi. Każdy, kto czytywał gazety,

wiedziałby, o kim mowa.

To był niewybaczalny błąd. Peter postawił prowokacyjne pytania, a nieliczni tylko uznaliby je za

uzasadnione. Uniwersytet Park Forest był dobrze widziany przez wielkie korporacje i korporacyjne

fundacje, które udzielały mu finansowego wsparcia; tutejszy kampus był dość spokojnym

miejscem. Czy ten status miałby w najmniejszym choćby stopniu zostać zagrożony przez

opracowanie jednego jedynego doktoranta?

Chryste! Dwa lata! Oczywiście istniała alternatywa. Mógłby na przykład przenieść się na inny

uniwersytet i tam przedstawić swą "Genezę". I co wtedy? Czy to warto? Warto narażać się na

ponowne odrzucenie pracy, tyle że z innych względów? Takich, które potwierdzałyby dręczące go

wątpliwości. Bo Peter był uczciwy wobec samego siebie: dysertacja nie była ani pracą wybitną, ani

szczególnie błyskotliwą. Po prostu natrafił na okres w historii najnowszej, który swoim

podobieństwem do współczesności doprowadził go do szału. Nic się nie zmieniło, kłamstwa sprzed

czterdziestu lat nadal uważano za prawdy. Pomimo więc wszelkich wątpliwości nie chciał zamknąć

sprawy. Nie c h c e jej zamykać. Musi o niej opowiedzieć. W jakikolwiek sposób.

Jednak prawdę powiedziawszy oburzenie nie mogło zastępować solidnych badań. Korzystanie z

ustnych relacji o faktach nie mogło być alternatywą zbierania obiektywnej dokumentacji. Choć

niechętnie, Peter musiał jednak uznać racje komisji historycznej. Naukowiec był z niego żaden;

spisywał po części fakty, po części fantazje.

Dwa lata! Zmarnowane!

Telefon sekretarki nie zadzwonił, ledwie zabrzęczał. Dźwięk ten przypomniał Chancellorowi

pogłoskę, że aby Waszyngton mógł osiągać Munro St. Claire'a o każdej porze dnia i nocy,

zainstalowano specjalną linię. I ta linia, mówiono, była jedynym odstępstwem od narzuconej przez

St. Claire'a zasady absolutnej jego niedostępności. Tak, panie ambasadorze - powiedziała

sekretarka - zaraz go przyślę... Ależ w porządku, jeśli pan mnie potrzebuje, mogę zostać.

Najwidoczniej nie była już potrzebna, a Peter odniósł wrażenie, że jej to wcale nie cieszy. Gwardia

pretoriańska została odesłana do koszar. Na szóstą trzydzieści - kontynuowała - była przewidywana

pana obecność na przyjęciu u dziekana. - Nastąpiła chwila milczenia, po czym kobieta odrzekła: -

Tak jest, sir, zatelefonuję, że z żalem nie może pan przyjąć zaproszenia. Dobranoc, panie St. Claire.

Spojrzała na Chancellora.

- Może pan wejść - powiedziała z niemym pytaniem w oczach. - Dziękuję - odrzekł, wstając z

niewygodnego krzesła. - Ja także nie wiem, dlaczego się tu znalazłem.

Gabinet z dębową boazerią miał ogromne, ostrołukowe okna. Munro St. Claire wstał, wyciągając

prawicę przez antyczny stół, służący mu za biurko. - "Jaki to stary człowiek" - pomyślał zbliżając

się Chancellor. O wiele starszy, niż wydawał się z daleka, gdy pewnym krokiem przemierzał tereny

kampusu. Tutaj, w jego własnym gabinecie, zdawało się, że jego szczupła i wysoka postać, o orlej

głowie i wyblakłych blond włosach dokonuje wielkiego wysiłku, by pozostać wyprostowana. Ale

St. Claire stał prosto, jakby odmawiał jakichkolwiek ustępstw wobec niemocy, właściwej jego

wiekowi. Miał wielkie oczy nieokreślonego koloru, spojrzenie żywe i pełne powagi, choć nie

pozbawione iskierki humoru. Jego wąskie wargi pod białym, wypielęgnowanym wąsem rozchylił

miły uśmiech. - Proszę wejść, proszę wejść, panie Chancellor. Miło mi spotkać pana ponownie.

- Nie sądzę, byśmy się kiedykolwiek spotkali.

- Brawo! Nie pozwalaj nikomu żartować z siebie w taki sposób. St. Claire roześmiał się i wskazał

Chancellorowi krzesło przy stole. - Nie miałem zamiaru z panem się sprzeczać, ja tylko... - Peter

zamilkł zdawszy sobie sprawę, że cokolwiek powie, zabrzmi to głupio. Usiadł. - A czemu nie? -

spytał St. Claire. - Kłótnia ze mną byłaby niczym w porównaniu z tym, co zrobił pan z całym

legionem współczesnych naukowców.

- Co proszę?

- Pańska dysertacja. Przeczytałem ją.

- Pan mi pochlebia.

- Zrobiła na mnie wielkie wrażenie.

- Dziękuję, sir. Na innych nie.

- Tak, rozumiem. Powiedziano mi, że rada naukowa ją odrzuciła. - Tak.

- Zupełny skandal. Włożył pan w to wiele trudu. I bardzo oryginalnie ujął pan temat.

Co z ciebie za człowiek, Peterze Chancellor? Czy w ogóle masz pojęcie, czego narobiłeś?

Zapomniani ludzie odkopali zapomniane wspomnienia w pełni lęku zaczęli ci je szeptać.

Georgetown trzęsie się od plotek. Z trzeciorzędnego uniwersytetu na środkowym zachodzie Stanów

nadszedł wybuchowy dokument. Nic nie znaczący, ledwie promowany student przypomniał nam to,

o czym nikt nie chciał pamiętać. Panie Chancellor, Inver Brass nie może pozwolić, by pan to

kontynuował.

Peter zauważył, że starszy pan patrzy na niego zachęcająco, równocześnie zachowując dystans. Nie

mógł już nic stracić, stawiając sprawę otwarcie. - Czy chce pan przez to powiedzieć, że mógłby

pan...? - Ależ nie - przerwał mu ostro St. Claire podnosząc prawą dłoń. Naprawdę nie. Nie

ośmieliłbym się kwestionować takiej decyzji, to by było nie na miejscu. I podejrzewam, że była ona

całkowicie umotywowana. Ale chciałbym zadać panu parę pytań, a być może także udzielić kilku

rad. Chancellor pochylił się w stronę rozmówcy.

- Jakich pytań?

St. Claire rozsiadł się wygodnie.

- Po pierwsze, co do pana. Jestem po prostu ciekaw. Rozmawiałem z pana promotorem, ale to

informacje z drugiej ręki. Pana ojciec jest dziennikarzem?

Chancellor uśmiechnął się.

- On by raczej powiedział, że był dziennikarzem. W styczniu odchodzi na emeryturę.

- Pana matka też jest pisarką, prawda?

- Swego rodzaju. Artykuły do magazynów, felietony na kolumnę kobiecą. A przed laty nowele.

- A więc słowo pisane pana nie przeraża?

- Co chce pan przez to powiedzieć?

- Syn mechanika z mniejszym drżeniem bierze się do zepsutego gaźnika niż potomek choreografa.

Ogólnie rzecz biorąc, oczywiście. - Ogólnie rzecz biorąc, zgodziłbym się z tym.

- O, właśnie - St. Claire skinął głową.

- Czy chce pan przez to powiedzieć, że moja dysertacja to zepsuty gaźnik?

St. Claire roześmiał się.

- Powoli. Magisterium zrobił pan z dziennikarstwa, co wskazuje, że zamierzał pan podjąć pracę w

prasie.

- W każdym razie w którymś ze środków masowego przekazu. Nie byłem zdecydowany w którym.

- A przecież skłonił pan ten uniwersytet, by przyjęto pana jako doktoranta historii. Czyli zmienił

pan zdanie.

- Niezupełnie. Nie byłem zdecydowany do końca. - Peter znów się uśmiechnął, tym razem z

zakłopotaniem. - Moi rodzice uważają, że jestem zawodowym studentem. O co nie mają tak

naprawdę pretensji. Studiowałem aż do magisterium jako stypendysta. Walczyłem w Wietnamie,

więc płacił za mnie rząd. Udzielam trochę lekcji. Prawdę powiedziawszy zbliżam się do

trzydziestki i nie bardzo wiem, co chciałbym robić. Ale nie sądzę, bym w obecnych czasach był

jakimś wyjątkiem.

- Pana praca dyplomowa wydawała się wskazywać na skłonność do kariery naukowej.

- Jeśli nawet ją miałem, to już przeszłość.

St. Claire spojrzał na niego.

- Niech mi pan opowie o samej dysertacji. To, co pan sugeruje, jest wstrząsające, oceny wręcz

przeraźliwe. Oskarża pan wielu przywódców wolnego świata i kierowane przez nich instytucje o to,

że czterdzieści lat temu albo przymykali oczy na groźbę, jaką stanowił Hitler, albo - co gorsza -

bezpośrednio i pośrednio finansowali Trzecią Rzeszę. - Nie z przyczyn ideologicznych. Dla zysku.

- Scylla i Charybda?

- Z tym bym się zgodził. A dziś, wprost na naszych oczach, powtarza się...

- Pomimo oceny wystawionej przez radę naukową - przerwał mu spokojnie St. Claire - musiał pan

wykonać niemało badań. Jak wiele? Co cię pchnęło do działania? Tego musimy się dowiedzieć, bo

wiemy, że kiedy zaczniesz, nie popuścisz. Czy zostałeś zaprogramowany przez ludzi szukających

zemsty po latach? Czy też - co byłoby znacznie gorsze zapłonem twego oburzenia był przypadek?

Nie jesteśmy w stanie kontrolować źródeł. Ale możemy je unieważniać, wykazywać, że są

fałszywe. Nie jesteśmy natomiast w stanie kontrolować przypadków. Ani oburzenia, które z

przypadku wyrosło. Ale pan, panie Chancellor, nie może kontynuować tego, co pan zaczął. Musimy

znaleźć sposób, by pana powstrzymać. Chancellor zamilkł na chwilę; pytanie starego dyplomaty

zaskoczyło go. - Badania? O wiele obszerniejsze, niż sądzi rada naukowa i o wiele za szczupłe,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: