Sanskryt-Lekcja-15.pdf

Lekcja 15: Odmiana rzeczowników na –u i dezideratiwum

sūnu (m) syn

madhu (n) miód

dhenu (f) krowa

sūnu ḥ

madhu

dhenu ḥ

Acc

sūnu m

madhu

dhenu m

sūnu nā

madhu nā

dhen vā

sūn ave

madhu ne

dhen vai , dhen ave

Abl

sūn oḥ

madhu naḥ

dhen vāḥ , dhen oḥ

sūn oḥ

madhu naḥ

dhen vāḥ , dhen oḥ

sūn au

madhu ni

dhen vām , dhen au

sūn o

madh o

dhen o

sūn ū

madhu nī

dhen ū

Acc

sūn ū

madhu nī

dhen ū

sūnu bhyām

madhu bhyām

dhenu bhyām

sūnu bhyām

madhu bhyām

dhenu bhyām

Abl

sūnu bhyām

madhu bhyām

dhenu bhyām

sūn voḥ

madhu noḥ

dhen voḥ

sūn voḥ

madhu noḥ

dhen voḥ

sūn ū

madhu nī

dhen ū

sūn avaḥ

madh ūni

dhen avaḥ

Acc

sūn ūn

madh ūni

dhen ūḥ

sūnu bhiḥ

madhu bhiḥ

dhenu bhiḥ

sūnu bhyaḥ

madhu bhyaḥ

dhenu bhyaḥ

Abl

sūnu bhyaḥ

madhu bhyaḥ

dhenu bhyaḥ

sūn ūnām

madh ūnām

dhen ūnām

sūnu ṣu

madhu ṣu

dhenu ṣu

sūn avaḥ

madh ūni

dhen avaḥ

Koniugacja pochodna: desiderativum (wyraża chęć dokonania czynności)

Temat: reduplikacja przez i + cecha sa (setowe iṣa ):

√ pā (pić) – pipāsa (mieć pragnienie)

√ gam (iść) – jigamiṣa (chcieć iść)

Odmiana: w czasie teraźniejszym wg. pierwszej klasy, w futurum zawsze -iṣya:

jigamiṣati – pragnie iść (3sg.ind.P); ajigamiṣat – pragnął iść (3sg.impf.P); jigamiṣiṣyati – zapragnie iść

(3sg.fut.P)

Lekcja 15: Odmiana rzeczowników na –u i dezideratiwum

Zasady reduplikacji przy tworzeniu tematu dezyderatywnego:

Jeśli w rdzeniu jest u, ū , lub r ̥ z wargową, reduplikacja

przez u :

√ mr̥ (umrzeć) – mumūrṣa (pragnąć śmierci)

Wygłosowe r ̥ przed sa zamienia się w īr lub ūr :

√ kr̥ (robić) – cikīrṣa (chcieć robić)

√ tr ̄ ̥ (przekraczać) – titīrṣa (pragnąć przekroczyć)

√ bhū (być) – bubhūṣa (pragnąć istnienia)

√ mr̥ (umierać) – mumūrṣa (pragnąć śmierci)

√ muc (uwalniać) – mumukṣa (pragnąć wyzwolenia)

Wygłosowe i, u przed sa zawsze wydłużone:

√ ji (zwyciężać) – jigīṣa (pragnąć zwycięstwa)

Przed iṣa wygłosowe i, u, r ̥ , czasem także

śródgłosowe, przybierają guṇa:

√ vr̥ḍh (wzrastać) – vivardhiṣa (pragnąć wzrostu)

Wygłosowe –an, -am może się wydłużyć:

√ man (myśleć) – mīmāṃsa (pragnąć rozważania)

Niektóre nagłosowe podniebienne i h zamieniają się w

gardłowe:

√ han(zabić) - jighāṃsa

√ han (zabić) – jighāṃsa (pragnąć zabijania)

√ ji (zwyciężać) jigīṣa

ale : √ jñā (znać) jijñāsa (pragnąć poznać)

Kilka rdzeni skraca się (traci samogłoskę):

√ āp (osiągać) – īpsa (pragnąć osiągnąć)

√ dā (dawać) – ditsa (pragnąć dawać)

√ dhā (kłaść) – dhitsa (pragnąć umieścić)

Formy nominalne pochodne od dezideratiwum :

- nomen agentis (mfn) na –u (które wchodzi na miejsce końcowego –a tematu dezyderatywnego): osoba/ rzecz

pragnąca wykonać czynność/ wejść w stan, opisywany przez rdzeń:

cikīrṣu – pragnący zrobić

mumūkṣu – pragnący wyzwolenia

yuyutsu ( √ yudh) – pragnący walczyć

jijñāsu – pragnący wiedzieć, ciekawy

bubhukṣu - głodny

pipāsu -- spragniony

vivakṣu ( √ vac) – pragnący mówić

- nomen actionis (f) na –ā : pragnienie wykonania czynności/ wejścia w stan, opisywany przez rdzeń:

jijñāsā – pragnienie wiedzy, ciekawość

cikīrṣā – pragnienie czynu

Niektóre z tych rzeczowników posiadają szczególne znaczenie:

√ man – mīmāṃsā – dociekanie; dokładne rozważanie; nazwa szkoły filoz.

√ āp – īpsā – pragnienie, chęć, życzenie (sobie czegoś)

√ śru – śuśrūṣā – posłuszeństwo

√ bādh (1Ā, odpychać, powstrzymywać, opierać się) - bibhatsā – niechęć, wstręt

√ bhuj (jeść) – bubhukṣā – głód

√ pā – pipāsā – pragnienie

Lekcja 15: Odmiana rzeczowników na –u i dezideratiwum

Ćwiczenia:

1. kākāstarau asīdan | te cañcubhiḥ phalānyakhādan | dhenvāścañcurna bhavati ||

2. eṣa bālakaḥ punarvivakṣurāgacchati sabhāyai | guruṇā saha bhāṣṭumicchati ||

3. yadi janakaḥ śiśuṃ tudettarhi sa śiśustaṃ janakaṃ paśuṃ cintayet ||

4. phalānām rāśau reṇavaḥ patanti | tāni phalāni yūyaṃ mā khādeta ||

5. vīraḥ śatrūṇāṁ rājyaṁ vijigīṣati | ugrāṁ senāṁ gurubhirasibhiryutāṁ samānayet ||

6. arīṇāṃ rākṣasānāṃ tanūḥ śastreṇa kṛntatu | teṣāṃ hṛdayāni dhanoriṣubhiḥ nitudatu ||

7. yo naro mama dhanamacorayat tamahaṃ rātrau rajjvā atudam ||

8. daruṇo gṛhamanalo dahatīti matvā daruṇo gṛhe na vasāmi ||

9. munirmr̥ tyorjīvaṁ mumukṣati | ājāneśca | tasmāt saṁnyasyati ||

10. yasya narasya bhāryā cārurbhavati sa bahūni mitrāṇi labhate ||

11. yadā devo lokaṁ sisr ̥ kṣati tadā sa vedasya śabdānbhāṣate ||

12. yānyāñchabdān sa bhāṣate tāni tāni vastūni prādurbhavanti ||

13. satyaṁ cikīrṣurnaro nāsatyaṁ cikīrṣet | eṣā cikīrṣā taṁ jīvane nayati ||

14. guruḥ kathaṃ gururbhavati | yato gurorjñānaṃ guru bhavati tataḥ sa gururbhavatīti guravo vadanti ||

15. keṣāñcid gurūṇāṃ tanavo’pi guravo bhavanti | keṣāñcittu tanava eva guravo bhavanti ||

16. yatasteṣāṃ jñānaṃ laghu bhavati tataste gurava eva na vartante | iti sarve kuśalāḥ śiṣyāḥ manyante ||

Zaimek wskazujący idam -„ten”,”ten tutaj” (bliżej mówcy) (opozycja do adas , „tamten, dalszy”)

अयम्

इयम्

इमे

इदम्

इमौ

इमे

इमािन इमा

इमम्

इमाम्

इमान्

Acc

अनेन

अनया

एिभः

आिभः

अमै

अयै

आयाम्

एयः

आयः

अमात ्

Abl

अयाः

अय

एषाम ्

आसाम ्

अनयोः

अिमन्

अयाम्

एष ु

आस ु

Słowniczek:

kāka (m) - kruk

kuśala (mfn) - zręczny, sprytny, mądry

√kṛt (6P) kṛntati - ciąć, odcinać, rozcinać

guru (mfn) - ciężki

guru (m) - guru, mistrz

cañcu (f) – dziób

cāru (mfn) – piękny, uroczy

jīva (m, n) - dusza

anu √ sthā (1P) anutiṣṭhati - podejmować, działać,

praktykować

anyādr ̥ śa (mfn) - innego rodzaju, inny

ājāni (f) - narodziny

iṣu (m) - strzała

ud √ sr̥ j 1PĀ utsr̥ jati, -te - wypuścić, wyemitować,

wydać (z siebie)

Lekcja 15: Odmiana rzeczowników na –u i dezideratiwum

tanu (f) - ciało

taru (m) - drzewo

daru (n) - drzewo, drewno

divya (mfn) - niebiański, boski

draṣṭavya (mfn) - należy widzieć/ rozumieć

(necessitativum - imiesłów przyszły bierny)

dhanu (m. lub n.) - łuk

ni +√tud (6P) nitudati - przebijać

nidhana (n) - konkluzja, koniec, zniszczenie

paśu (m) – zwierzę

pravartana (n) - rozpoczęcie, utworzenie, użycie,

tworzenie się, dzianie się, ciągłość, etc.

pra √ vr̥ t (1Ā) pravartate - toczyć się, dziać się,

procedować, kontynuować, zdarzyć się, zaistnieć,

powstać, etc.

prādur √ bhū (1P) – przejawiać się

pr̥ thak - oddzielnie, osobno, jedno po drugim,

niezależnie

bahu (mfn) - wiele, liczny

manas (n) - umysł (L.sg: manasi )

mr̥ tyu (m) - śmierć

rajju (f) - sznur

rāśi (m) - stos

reṇu (f) - pył, kurz

laghu (mfn) – lekki

vastu (n) – rzecz, przedmiot

vāc (f) - mowa

vācaka (mfn) - wyrażający, nazywający, znaczący;

werbalny, słowny, etc.

vedamaya (mf (-ī)n) - zawierający Wedę, związany

z Wedą (sufiks - maya : zawierający, składający się

z, powiązany z)

vaidika (mfn) - wedyjski

vyā √ hr ̥ (1PĀ) vyāharati, -te - wypowiedzieć,

wygłosić, odezwać się, nazwać

śatru (m) - wróg

śiśu (m) – dziecko

sam ā √ nī (1PĀ) samānayati, -te – zebrać,

zjednoczyć, zgromadzić

sam ni √ as (4P) saṁnyasyati – wyrzekać się,

odrzucać (świat, w ascezie)

sampradāya (m) - przekaz, tradycja ciągła (mistrz-

uczeń)

sambhava (m) - powstanie, przyczyna, istnienie

samsthā (f) - porządek, reguła, zasada

svayambhu (m) - „samoistny”, brahman

Śankara, Śārīrakamīmāṃsābhāṣya , 1.3.28. (fragment)

smṛtirapi - „anādinidhanā nityā vāgutsṛṣṭā svayaṃbhuvā /

ādau vedamayī divyā yataḥ sarvā pravṛttayaḥ” /iti /

utsargo 'pyayaṃ vācaḥ saṃpradāyapravartanātmako draṣṭavyaḥ, anādinidhanāyā

anyādṛśasyotsargasyāsaṃbhavāt /

tathā „nāma rūpaṃ ca bhūtānāṃ karmaṇāṃ ca pravartanam /

vedaśabdebhya evādau nirmame* sa maheśvaraḥ”/ iti /

„sarveṣāṃ tu sa nāmāni karmāṇi ca pṛthakpṛthak /

vedaśabdebhya evādau pṛthaksaṃsthāśca nirmame” /iti ca /

apica cikīrṣitamarthamanutiṣṭhaṃstasya vācakaṃ śabdaṃ pūrvaṃ smṛtvā paścāttamarthamanuṣṭhatīti sarveṣāṃ

naḥ pratyakṣametat /

tathā prajāpaterapi sraṣṭuḥ sṛṣṭeḥ pūrvaṃ vaidikāḥ śabdā manasi prādurbabhūvuḥ,*

paścāttadanugatānarthānsasarja* iti gamyate* /

tathāca śrutiḥ - „sa bhūriti vyāhāratsa bhūmimasṛjata” ityevamādikā bhūrādiśabdebhya eva manasi

prādurbhūtebhyo bhūrādilokānsṛṣṭāndarśayati /

* nirmame - 3sg. pf.(=perfectum, czas przeszły) od nir √ mā „wymierzyć, utworzyć, zbudować”

* prādurbabhūvuḥ - 3pl. pf. od prādur √ bhū „pojawić się, zamanifestować się, ujawnić się, etc.”

* sasarja - 3sg.pf. od √ sr̥ j

*gamyate - pass. (str.bierna), tu w znaczeniu: „uznaje się, rozumie się, przyjmuje się”

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: