IV W STRON� POZYTYWIZMU I HISTORYCYZMU. Druga po�owa XIX wieku 1.OG�LNE PODSTAWY SZTUKI - Wiosna ludow nie przunios�a Polsce wyzwolenia, a niewola polityczna wyciskala swe pietno na losach malarstwa. Przyswoi�o ono sobie wprost obsesyjne poczucie misji i chcia�o pelnic funkcje polityczn�. W tym stanie rzeczy tre�ci obrazowe musialy nieraz gorowac nad form�, co nie s przyjalo kreowaniu sie wartosci estetycznych. Wybitni artysci przezwyciezali wprawdzie pozorn� antymonie tresc � forma i malowali piekne obrazy, ale wielkie talenty, jak wszedzie, nalezaly do zadkosci. - Szerzacy sie w Polsce pozytywizm, powiazany z koncepcja pracy organicznej, sk�ania� do pragmatyzmu, do praktycznej dzialalnosci gospodarczej i pozytecznej tw�rczosci artystycznej. W rozumieniu filozoficznym nawi�zywal do Comte'a, w sensie historycznym � do czas�w oswiecenia i krolestwa polskiego. Racjonalistyczna filozofia pozytywizmu cenila fakty, a nie doceniala teorii. Szerzyla poglad, ze przedmiotem wiedzy moga byc zjawiska fizyczne, a nie psychiczne, co prowadzilo w dziedzinie sztuki do naturalizmu lub realizmu, nawet tzw. realizmu krytycznego. - Jak wszedzie, takze w Polsce istniala krytyka postepowa i reakcyjna, ktora oceniala dzielo sztuki nie tyle pod katem jego wartosci artystycznej, ile swoiscie rozumianej wartosci polityczno- ideowej. Siemie�ski pochwalal malarstwo historyczne, gloryfikujac zas�ugi "narodu szlacheckiego", a tepil malarstwo rodzajowe, poswiecone zyciu wsi i pospulstwa. Przeciwne poglady szerzyli: krakowski komediopisarz i krytyk Michal Ba�ucki oraz dzialajacy w Wawie inny krytyk, Zenon Fisz (Padalica), opowiadajac sie po stronie postepu spolecznego. - W przeciwienstwie do krytyki artystycznej estetyka "naukowa" powtarzala tezy filozofii niemieckiej i niewiele roznila sie od romantycznej teorii sztuki. Uznawala tradycyjn� hierarchi� gatunk�w, ktorej najwyzsza wartosc mialo malarstwo religijne, a najnizsza martwa natura. - Malarstwo bylo zaangazowane w sprawy swiata i dobrowolnie bralo na siebie obowiazki pozaartystyczne, zwiazane z pojeciem sluzby narodowej. Pozytywizm docenial bowiem wlasciwa sztuce funkcje ksztaltowania swiadomosci spolecznej. Duzy wplyw na losy malarstwa mialo szkolnictwo. W miejsce warszawskiej Szkoly Sztuk Pieknych powstala juz w roku 1864 Szko�a Rysunkowa. W Krakowie dzialala bez przerwy Szkola Malarstwa i Wyzszego Rysunku, przylaczona wowczas do Instytutu technicznego ( uczyli tam Stattler i �uszczkiewicz a ksztalcil sie w niej Matejko). Powolano takze instytucje spoleczne: krakowskie Towarzystwo Przyjaciol Sztuk Pieknych i warszawskie Towarzystwo Zachety Sztuk Pieknych. Zycie sztuki, wspierane nie tylko przez indywidualny, lecz takze spoleczny mecenat, zostalo przesuniete na wyzszy szczebel organizacyjny 2.HENRYK RADKOWSKI, MALARSTWO PORTRETOWE I HISTORYCZNE. - Hendyk Radkowski (1823-1894) � jego domen� bylo malarstwo portretowe, jeden z najwybitniejszych malarzy tego stulecia. Ksztalcil sie w Wiedniu a nastepnie w Paryzu.W 1850 namalowal pierwszy z wizerunkow rodzinnych, doskonaly 'Portret ojca" ktory ukazywal: spokojna i swobodna poze modeja, rownowaga miedzy ogolna struktur� sylwety a szczegolem, harmonijne zespolenie jakosci rysunkowych i malarskich, umiejetne uzyskanie swiatlocienia, co sprawia, ze widz odnbiera wrazenie obcowania z zywym myslacym czlowiekiem. Ten rodzaj portretu oznacza najwyzsze osiagniecie mieszczanskiej sztuki (ukazanie studium psychologicznego). Inne obrazy to: 'Portret Gen. H. Dembinskiego"; "Portret matki"; "Portret Babetty Singer". Namalowal takze kilka obrazow historycznych np. "Bitwa pod Chocimem" - J�zef Simmler (1825-1868) � portrecista, jego malarstwo laczy sie z nazare�skimi tradycjami. Jego sztuke cechowal eklektyzm.Obrazy: "Pozegnanie z Mari�", wedlug poematu antoniego Malczewskiego, liczne portrety kobiet zadziej mezczyzn, sceny historyczne � "Smierc Barbary Radziwi�owny" ( obraz bardzo efektowny, wrazenie warstwy wspanialych, lsniacych tkanin i ciezkich draperii). - Leon Kapli�ski (1826-1873) � wspolpracownik Hotelu Lambert, malarz emigrujacy, powrocil do polski. Obrazy: "Przed�wit" (widmowy korowod postaci symbolizujacy dawna feudaln� Polsk�); "Szlachta i lud" (oparta na Psalmach przeszlosci Krasi�skiego, zawiera tresc polityczno ideow�); tworzyl tez dziela historyczne np. "Obrona Czestochowy" a takze obrazy ilustrujace Pana Tadeucza, m.in. "Spowied� Jacka Soplicy". - Andrzej Grabowski (1833-1886) � krakowianin, wylacznie portrecista, odtwarzal rubaszne, sarmackie oblicza szlacheckie, fizjonomie smutnych, ale efektownych kobiet, oblicza dostojnych wloscian. Obrazy: "W�jt spod Krakowa"; Portret Antoniny Hoffmanowej". W latach piedziesiatych krzyzowaly sie wiec ze soba rozne stylistyki malarskie, albo tkwiace w przesz�osci, albo sygnalizujace nowe czasy. 3.JULIUSZ KOSSAK, MALARSTWO HISTORYCZNO-BATALISTYCZNE I RODZAJOWE - Juliusz Kossak (1824-1899) � jego styl malarski byl ilustracyjny, rysunek dokladny i drobiazgowy, informujacy nie tylko o calosci zjawiska ale takze o jego szczeg�ach. Jego malarstwo mozna okreslic mianem neosarmatyzmu, podejmowalo tematy historyczne, ale nie traktowalo ich w sposob konturowy. Lecz nie tylko wydarzenia dziejowe lecz takze sceny powszednie jak :polowania, jarmarki, przeprawy. Nad problematyka historiozoficzna gorowal temat batalistyczny. Obrazy: "Polowanie w Poturzycach"; "Stadnina na Podolu". - Leopold Loeffler (1828-1898) � zajmowal sie malarstwem historyczym, wykszta�cony we Lwowie. Obrazy: "Powr�t z Jasyru", "Powr�t spod Wiednia, Po napadzie Tatarow i Rudolfa Habsburga w bitwie nad Moraw�". Jego obrazy byly pochwa�� cn�t rycerskich i co�ego stanu szlacheckiego ( pod wzgledem ideowym zblizalo to go do Kossaka). - Wilhelm Leopolski (1830-1892) � lwowski malarz, tworzy� obrazy nie tyle historyczne, co historyzujace, jak "Zgon Acerna", nastrojowe p��tno z motywem ksie�ycowego �wiat�a. "Klucznik Gerwazy z Pana Tadeusza" � silnie skontrastowany swiat�ocien, typ romantyczno-sarmacki. 4.MALARSTWO RODZAJOWE I REALIZM KRYTYCZNY - Pozytywizm najbardziej odznacza� sie w malarstwie rodzajowym. Malarstwo to by�o bardzo jednostronne gdyz za g�owny przedmiot obserwacji obra�o sobie wies i zycie jej mieszka�c�w. Sceny obyczajowe, specyficzne dla srodowisk miejskich, stawa�y sie tematem ilustracyjnego rysunku , powielanego za pomoca techniki drzeworytniczej, w owczesnych czasopismach ("K�os", " Tygodnik Ilustrowany"). - Wies polska przedstawiana przez pejzazystow przybra�a jednak inna postac niz w okresie biedermeiru. By�a prawdziwsza i traktowana w spos�b bardziej realistyczny. Odslaniano nedze ludu, motyw smierci,pogrzebu, cmetarza. Nie odchodzono jednak przy tym od kategorii romantycznej poetycznosci. Ch�odne przestrzenie nieba, elementy pejzazu. G�ownym motywem obrazu bywa�y takze okaza�e, roz�ozyste drzewa (szermentowski). - Rzadziej przedmiotem dziel malarskich stawala sie praca, zwlaszcza robotnika miejskiego. Jednakze do rozpowszechnionych tematow nalezaly np. motyw piaskarzy. Zau�ki miejskie, zaniedbane domy i rudery pojawia sie dopiero w obrazach z lat poznego pozytywizmu. - Realizm krytyczny � termin powstaly po 1945 roku, malarze nie ograniczali problemu etyki tworczej do rzetelnego traktowania zdan formalnych, lecz odczowaj�c nedze warstw uposledzonych, przyk�adali duza uwag� do tre�ci. - Franciszek Kostrzewski (1826-1911) � podr�owa�, studiowa� pejza� i ludzi, szczeg�lnie typy w�oscia�skie. Obrazy: "Cyrk na Saskiej K�pie"; "Kamieniarze"; "Przed Burz�". - Wojciech Gerson (1831-1901) � ksztalcil sie w warszawskiej Szkole Sztuk Pieknych. Pozniej profesor Szko�y Rysunkowej. Obrazy: "Droga nad rzeczu�k�" (krajobraz); sceny rodzajowe -"Po�egnanie z koniem", "Pogrzeb wiejski", "G�ral w wedrowce za chlebem"; malarstwo historyczne � "�okietek w Ojcowie", "Kopernik w Rzymie". Czeste widoki podchala i Tatr. "Cmentarz w gorach". - J�zef Szermentowski (1833-1876) � studiowal w Warszawie potem wyjechal na stale do Paryza. G��wny kierunek jego tw�rczo�ci ustali� si� jednak ju� w kraju, kiedy malowa� wie� kieleck�, okolice �w. Krzyza, Pieniny i Tatry oraz brzegi Wis�y. Obrazy: "Odpoczynek oracza"; "Zw�zka drewna"; "Pogrzeb wiejski"; "Sieroty"; "Ubodzy"; 'Biednemu wiatr w oczy wieje"; "Dziadek pasujacy wnuka na rycerza"; "Pieniny". - W�adys�aw Aleksander Malecki (1836-1900) � uczen Breslauera. Artysta studiowal pejza� i komponowa� sceny z powstania z 1863 oraz rodzajowe. Tematow szukal w Krakowie i jego okolicy. Obrazy: "Sejm bociani" (mokra laka, miekko traktowane drzewa i biale plamki bocianow); "Miasteczko". - Aleksander Gryglewski (1833-1877) � studiowal w krakowskiej Szkole Sztuk Pieknych, malowal glownie weduty. Charakterystyczne dla jego malarstwa s� mroki, kontrasty swietlne, rozne zrodla swiatla. - Aleksander Kotsis (1836-1877) � prawie ca�e zycie spedzi� w Krakowie. Ukonczy� Szko�e Sztuk Pieknych. G��wnie pejzazysta i malarz scen rodzajowych. Interesowa�y artyste kontrasty swiatla i mroku, istotne np. dla wnetrz chalup wiejskich, z malenkimi oknami. Studiowal typy chlopskie, malowal drobne sceny rodzajowe i opracowywal tematy patriotyczno-symboliczne, owiane nastrojem mistycyzmu, przywodzace nieraz na mysl metafore Grottgera. Obrazy: "Kosiarz"; "Dwa Pokolenia"; obrazy o silnychakcentach uczuciowych i spolecznych: "Pozegnanie", "Bez dachu", "Matula umarli", "Dola sieroca". Motyw wsi: "Lato", "Pejzaz z chatami". 5.ARTUR GROTTGER I JAN MATEJKO, HISTORYZM I FISTORIOZOFIA - Elwiro Andriolli (1836-1893) � chociaz by� uczniem szk� rosyjskich zosta� w Warszawie ilustratorem zycia polskiego, w szczeg�lno�ci polskiej poezji i powie�ci. Wykona� np. rysunki do Pana Tadeusza, Konrada Wallenroda, Marii Malczewskiego, Starej Ba�ni Kraszewskiego. - Stanis�aw Chlebowski ( 1835-1884) � nadworny malarz su�tana Abdula Azisa. Malowa� s...
padma_steruje