Zawroty głowy
Zawroty głowy i zaburzenia równowagi należą do częstych dolegliwości. Zgłasza je około 5 – 10% pacjentów wizytujących lekarzy rodzinnych. W gabinetach laryngologicznych liczba chorych z zawrotami głowy sięga 20%.
Zawroty głowy mogą być skutkiem uszkodzenia obwodowej lub ośrodkowej części narządu przedsionkowego, a często są wynikiem uszkodzenia na wielu poziomach jednocześnie.
Zawrót głowy nigdy nie jest chorobą per se, jest objawem, a jako taki wymaga szczegółowego postępowania diagnostycznego, zmierzającego do ustalenia przyczyny zgłaszanych dolegliwości.
Wśród najczęstszych przyczyn uszkodzenia narządu przedsionkowego wymienia się szeroko rozumiane zaburzenia naczyniowego ucha wewnętrznego i ośrodkowego układu nerwowego, skutki przebytych urazów głowy ze złamaniem i bez złamania podstawy czaszki, powikłania ostrego i przewlekłego zapalenia ucha środkowego oraz tzw. łagodny położeniowy zawrót głowy. Tzw. sztandarowe jednostki otoneurologiczne, tj. choroba Meniere’a, neuronitis vestibularis oraz guz nerwu VIII i kąta mostowo-móżdżkowego stanowią odpowiednio 3%, 2.8% oraz 1.5% ogólnej populacji chorych z tym typem dolegliwości. W około 25-30% przypadków, pomimo prowadzenia szczegółowych badan diagnostycznych, nie udaje się ustalić rzeczywistej przyczyny zgłaszanych dolegliwości.
Diagnostyka różnicowa zawrotów głowy jest problemem interdyscyplinarnym, wymagającym ścisłej współpracy wielu specjalistów, w sposób szczególny zainteresowanych problemem. Wśród specjalistów zainteresowanych współpracą w tej dziedzinie winien zawsze znaleźć się laryngolog, neurolog i okulista, a biorąc pod uwagę najczęstsze przyczyny zaburzeń narządu przedsionkowego, często także internista lub kardiolog. Biorąc pod uwagę częstość występowania tzw. szyjnych zawrotów głowy, nierzadko wymagana jest także konsultacja ortopedy lub neurochirurga. Częste występowanie zawrotów głowy w okresie menopauzy sugeruje konieczność współpracy z ginekologiem endokrynologiem. Zawroty głowy o podłożu psychogennym winne być leczone przez lekarza psychiatrę, często z pomocą psychologa.
Większość przypadków zawrotów głowy kierowana jest do laryngologa, którego zadaniem jest potwierdzenie lub wykluczenie uszkodzenia w obrębie narządu przedsionkowego. Standard diagnostyki laryngologicznej obejmuje podstawowe i rozszerzone badania narządu słuchu (audiometria tonalna progowa i nadprogowa, audiometria impedancyjna, audiometria odpowiedzi wywołanych z pnia mózgu, rejestracja wywołanych otoemisji akustycznych) oraz badanie narządu równowagi (badanie elektro-nystagmograficzne, badanie posturograficzne). Dla oceny stanu obwodowej części narządu przedsionkowego wciąż największe znaczenie ma próba kaloryczna wg Fitzgeralda-Hallpike’a, polegająca na drażnieniu przedsionka zmienną temperaturą. Spośród wszystkich prób przedsionkowych, jedynie próba kaloryczna pozwala na ocenę stanu każdego błędnika z osobna, co ma zasadnicze znaczenie tak diagnostyczne, jak i orzecznicze, pomimo, że próba ta opiera się na stosowaniu bodźca niefizjologicznego dla błędnika, jakim jest zmienna temperatura, Wszystkie inne próby przedsionkowe, wykorzystujące bodźce fizjologiczne dla
błędnika, takie jak przyśpieszenia kątowe, pozwalają na ocenę innego ważnego zjawiska, jakim jest kompensacja przedsionkowa, warunkująca procesy naturalnego zdrowienia, nie dają jednak żadnej informacji o symetrii lub asymetrii pobudliwości obu narządów przedsionkowych i nie powinny być stosowane dla oceny pobudliwości błędników. Do badań uzupełniających diagnostykę laryngologiczną należą tomografia komputerowa kości skroniowych i mózgu lub MRI, zwłaszcza w przypadku podejrzenia patologii kąta mostowo-móżdżkowego, USG Doppler tt. szyi i rtg czynnościowe kręgosłupa szyjnego przy podejrzeniu szyjnopochodnych zawrotów głowy lub zaburzeń krążenia w tylnej jamie czaszki oraz EEG u pacjentów podejrzanych o padaczkę z zawrotami głowy. Podstawowe i rozszerzone badania laboratoryjne krwi należą do podstawowych badań, wykonywanych u każdego chorego.
Niezależnie od coraz doskonalszych technik obrazowania i coraz doskonalszych metod badania narządu słuchu i równowagi, najważniejszym elementem procesu diagnostycznego jest wywiad lekarski, który w przypadku chorego z zawrotami głowy ma znaczenie zasadnicze.
Leczenie farmakologiczne zawrotów głowy można podzielić na objawowe i przyczynowe, a wybór ordynowanych leków dyktowany jest okresem klinicznym choroby. W leczeniu ostrej fazy uszkodzenia przedsionka, nazywanej z uwagi na nasilenie objawów klinicznych okresem szoku przedsionkowego, stosuje się leki sedatywne (neuroleptyki, benzodwuazepiny, leki antyhistaminowe pierwszej generacji), które wykazują działanie przeciwzawrotowe, przeciwwymiotne i uspokajające. Warto jednak pamiętać, że wszystkie leki tej grupy wykazują niekorzystne działanie w zakresie procesów kompensacji ośrodkowej, stąd też stosujemy je tak długo, jak to konieczne i tak krótko, jak to możliwe. W przypadkach znanej etiologii ostrego uszkodzenia przedsionka, leczenie uzupełniamy o tzw. leki przyczynowe (antybiotykoterapia w przypadku ropnego zapalenia błędnika, leki przeciwwirusowe w przypadku półpaśca usznego i.t.p). W leczeniu przewlekłych zawrotów głowy stosuje się leki o działaniu tzw. naczyniowym, usprawniające krążenie w uchu wewnętrznym i ośrodkowym układzie nerwowym. Do leków o działaniu naczyniowym należą blokery kanału wapniowego, metyloksantyny, adrenolityki i pochodne histaminy.
Najważniejszym elementem leczenia zawrotów głowy jest kinezyterapia. Liczne badania na zwierzętach wykazały, że ruch powoduje wzbudzenie aktywności jąder przedsionkowych w pniu mózgu, które odpowiadają za pomyślny przebieg procesów kompensacji. Rehabilitacja przedsionkowa, opracowana w oparciu o fizjologię narządu przedsionkowego, wdrażana jeszcze w okresie ostrych objawów klinicznych znacznie przyspiesza proces powrotu chorego do stanu klinicznej równowagi i skraca czas hospitalizacji. Kinezyterapia powinna być prowadzona pod nadzorem lekarza lub wykwalifikowanego rehabilitanta.
siwyLKT