Choroby odzwierzęce – choroby przenoszone przez kręgowce, transmisja może być bezpośrednia przez środowisko (woda, gleba), lub przez wektory (stawonogi).
Przykładowe choroby odzwierzęce
- Wąglik
- Brucelloza
- Borelioza
- Różyca
- Toksoplazmoza
- Leptospiroza
- Tularemia
- Ch. kociego pazura
- Dżuma
- Tasiemczyce
- Salmonellozy
- Gorączka Q
- Papuzica
- Wścieklizna
Bacillus anthracis, G (+) otoczkowa laseczka tlenowa, zarodnikująca. Za zjadliwość odpowiada otoczka i toksyna wąglikowa składająca się z antygenu adherentnego (PA), czynnika odpowiedzialnego za obrzęk (EF), czynnika wywołującego śmierć komórki (EF). Otoczka wąglika jest polipeptydowa (a nie polisacharydowa jak u innych bakterii), składowe podane osobno nie wywołują efektu. Szczepy bezotoczkowe są niezjadliwe. Otoczka chroni przed fagocytozą i niszczeniem sfagocytowanych już bakterii. Bakteria ma korzyść z szybkiego zabicia żywiciela, do sporulacji i wytworzenia zarodników konieczny jest tlen.
Źródłem zakażenia są produkty zwierzęce – skóra, sierść, wełna, mleko, mączka kostna. Dla zwierząt zakaźna moze być gleba. Węglik jest stosowany jako broń biologiczna. Zarodniki są bardzo odporne Drogi zakażenia to uszkodzona skóra, droga wziewna i pokarmowa. Najczęstsza jest skórna. Dorga wniknięcia bakterii warunkuje postać kliniczną wąglika.
Postaci kliniczne wąglika
Postać skórna (rokuje dobrze, choć nie leczona może doprowadzić do posocznicy)
- czarna krosta (ewolucja to czerwona plamka – grudka – pęcherzyk z surowiczą, lub krwistą treścią – owrzodzenie z przyschniętymi masami martwiczymi i niebolesnym twardym naciekiem i wianuszkiem drobnych pęcherzyków wokół), zarodniki po wniknięciu są fagocytowane przez makrofagi, tam kiełkują i prowadzą do rozpadu makrofaga.
- obrzęk złośliwy – naciek z szybko narastającym obrzękiem i zasinieniem skóry, najczęściej w obrębie twarzy i szyi, może być zejściem czarnej krosty
Postać piersiowo – płucna
- krwotoczne zapalenie śródpiersia (poszerzenie śródpiersia widoczne w rtg, nieproduktywny kaszel, duszność, sinica)
- krwotoczno – martwicze zapalenie płuc (rozległe zagęszczenia miąższowe, kaszel, dusznosć)
- choć bakteria jest wrażliwa na penicylinę i ciprofloksacynę to wyjałowienie organizmu nie daje efektów, bo działa toksyna, większość ginie mimo leczenia.
Postać jelitowa
- krwista biegunka, bóle brzucha, gorączka
- zapalenie otrzewnej, martwica węzłów chłonnych krezkowych i ściany jelita
- śmiertelność 90-100%, ale czasem są przypadki skąpoobjawowe ze śmiertelnością 50%
Zapalenie opon mózgowo – rdzenioweych i posocznica
- zejście postaci płucnej, jelitowej, a niekiedy skórnej
- gorączka, bóle głowy, objawy oponowe, zaburzenia świadomości
- śmiertelność 100%
Rozpoznanie
Zapobieganie
Leczenie
1. Izolacja bakterii
(wymaz spod strupa, krew, wydzielina oskrzelowa, kał, mocz), wynik posiewu po 24 h, co w wypadku postaci innych niż skórna nie daje nic bo pacjent już będzie sztywny.
2. Serologia
(odczyn termoprecypitacji, odczyn hemaglutynacja, ELISA), pacjent przeważnie nie dożywa momentu wytworzenia przeciwciał
3. Próba biologiczna
(świnki morskie)
4. PCR
- dekontaminacja odzierzy i pomieszczeń (autoklaw, pary formaldehydu)
- szczepienia (zabita szczepionka zawierająca antygen ochronny w schemacie 0-4-8 ryg –6 –12 –18 m-cy, potem dawka przypominająca co 12 m-cy)
- żywa atenuowana szczepionka (ZSRR)
- profilkatyka antybiotykowa (ciprofloksacyna 2 x 500 mg, doksycyklina 2 x 100 mg.)
- penicylina krystaliczna 8-12 mln/dobę i.v.
- ciprofloksacyna 2 x 0,5, 2x 0,75 p.o.
- doksycyklina 2 x 100 mg
Obecnie najczęstsza (poza salmonellozami) chroba odzwierzęca. Przyczyną jest krętek B.burgdorferi. Rezerwuarem są leśne gryzone, zwierzyna płowa i prawdopodobnie ptaki. Wektorami są kleszcze. Występują one w formie larwy, nimfy i imago, każda z tych postaci raz w życiu spożywa krew i każda może przenieść boreliozę. Chorobę wykrytow w czasie epidemii młodzieńczego zapalenia stawów w Lyme w stanie Connecticut.
I okres
II okres
III okres
Rumień wędrujący (faza wczesna miejscowa. Rumień jest niebolesny a u 80-90% jest jedynym objawem. U 1/3 nie ma rumienia. Czasem pojawia się pseudochłoniak boreliozowy. Leczenie jest w 100% skuteczne.
Faza wczesna rozsiana
a) zapalenie stawów
(dotyczy głównie dużych stawów, bez uszkodzenia chrząstki częściej w Ameryce, w Europie dominiuje neuroborelioza)
b) neuroborelioza
(limfocytarne zapalenie opon mózgowo – rdzeniowcyh, porażenie n. VII często obustronne, zespół korzeniowy)
c) pseudochłoniak boreliozowy
(występuje głównie na płatku ucha, sutku i mosznie, jest to niebolesny naciek)
d) uszkodzenie serca
(przede wszystkim bloki przedsionkowo – komorowe)
e) wtórne zmiany obrączkowe na skórze
a) acrodermatitis chronica atrophicans
(zmiany mogą pojawić się nawet 10 lat po zakażeniu, przypominają ograniczoną twardzinę)
b) przewlekłe zap. stawów
(duże i średnie stawy, zniszczenie powierzchni stawowych)
c) przewlekła neuroborelioza
(zmainy jak w II okresie, ale trwające ponad rok, zmiany demielinizacyjne w OUN, zapalenie nerwu wzrokowego, otępienie)
Rozpoznanie we wczesnym okresie to przede wszystkim klinika (rumień). Obliguje to do rozpoczęcia leczenia. W II okresie klinika + serologia. W neuroboreliozie należy wykonać NL i badanie płynu mózgowo – rdzeniowego. jeżeli stosunek IgG swoiste w płynie/IgG całkowitych w płynie > IgG swoistych w osoczu/IgG całkowitych w osoczu to mamy do czynienia z neuroboreliozą. W III okresie rozpoznanie w oparciu o klinikę, serologię i odpowiedź na leczenie.
- amoksycylina 3g/dobę
- doksycyklina 200 mg/dobę
leczenie przez 21 dni, tak długo bo bakteria wolno się dzieli
- neuroborelioza i sercowa
(leczenie dożylne)
a) ceftriaxon 2g/dobę
b) cefotaksym 6g/dobę
c) penicylina kryst. 20 mln
leczenie przez 21-30 dni
- postać stawowa
a) doksycyklina 200 mg/dobę
leczenie przez 30 dni
Jak w neuroboreliozie
Zachorowania po podrapaniu lub pokąsaniu przez koty. uszkodzenie skóry umożliwia wniknięcie zarazka (Bartonella hensele) pochodzącego z wydalin kocich pcheł.
- niebolesny naciek z owrodzeniem w miejscu pokąsania
- po 2-3 tygodniach powiększenie regionalnych węzłów chłonnych
- limfadenopatia utrzymuje się przez kilka tygodni
- węzły często ropieją
U dzieci jest to jedna z najczęstszych przyczyn limfadenopatii ograniczonej. W rozpoznaiu wykorzystuje się obraz kliniczny i serologię (IF). Część przypadków ustępuje samoistnie, jak nie to podajemy doksycyklinę 2 x 100 mg przez 14-28 dni, lub amikacynę 2,05 lub 2x 0,75 przez 14 dni lub rifampicynę 600 mg/dobę. Zapobieganie to przede wszystkim unikanie zapchlenia kotów i podrapań.
Cykl życiowey płciowy w jelicie u kotowatych. Z kałem kota wydalane są oocysty. U żywicieli pośrednich (większość ssaków) rozmnażają się przez podział bezpłciowy i są dwie formy – tachyzoity (w ostrej fazie zakażenia, szybki podział, zniszczenie komórki, uwolnienie zarazka) oraz bradyzoity (tworzą cysty tkankowe).
- pokarmowa (zjedzenie surowego mięsa z cystami tkankowymi, zjedzenie oocyst wydalonych przez koty (gleba, kał, brudne ręce)
- przezłożyskowa
- przeszczepy narządów, tkanek itp.
Zakażenie występuje powszechnie, w różnych opulacjach od 20-40% zakażonych. Po zakażeniu pierwotniak pozostaje w organizmie gospodarza przez całe życie.
a) węzłowa (limfadenopatia trwajaca od kilku tygodni do kilkunastu miesięcy, większość przypadków bez innych objawów, stany gorączkowe, osłabienie, objawy rzekomogrypowe, zajęte głównie węzły chłonne szyi)
b) wrodzona
c) oczna ( w większości wypadków wrodzona, ale w części pryzpadków nabyta, występuje długo po zakażeniu od kilkunastu miesięcy do kilku lat. świeże zmiany na tarczy nerwu wzrokowego to puszyste, białe ogniska, zmiany stare są wysycone barwnikiem, , choroba ma charakter nawracający i pozostawia trwałe zmiany w siatkówce).
d) u osób z obniżoną odpornością (toksoplazmozowe zapalenie mózgu, toksoplazmozowe ropnie mózgu, toksoplazmoza płucna i uogólniona)
- IF
- ELISA
- ISAGA
- awidność przeciwciał IgG
- wykrycie tachyzoitów
a) węzłowa – spiramycyna 6-9 mln jedn prze 10 dni, gdy są objawy ogólne
b) oczna
- Fansidar przez 21 dni + spiramycyna 6-9 mln jedn.
- po zastosowaniu w/w leczenia Fansidar 2 tabl/tydzień
Kaja714