1. sposoby klasyfikacji zasobów naturalnych
Niewyczerpalne: energia wiatru, energia słoneczna, energia prądów morskich- niezmienne nie wymagają ochrony; powietrze atmosferyczne, woda (morza i oceany), przestrzeń geograficzna- wymagają ochrony bo ulegają odkształceniu
Wyczerpane: lasy, kompleksy glebowe, wody powierzchniowe, siła spadku wód- mogą być zachowane; ropa naftowa, węgiel kamienny, węgiel brunatny, złoża mineralne- nie mogą być zachowane.
2. kryzys cywilizacji
Ekstensywny charakter działalności człowieka, stan nieopłaszczyznowego zagrożenia.
Składa się z: nadmierne tempo przyrostu naturalnego, podział świata na kraje biedne i bogate, degradacja środowiska naturalnego, kurczenie się zasobów, efekt cieplarniany, dziura ozonowa, niszczenie lasów, erozja i destrukcja gleb, eutrofizacja wód śródlądowych, hałas, skutki introdukcji nowych gatunków.
Przyczyny: koncentracja przemysłu i ludzi, maksymalna technicyzacja życia, produkcja żywności.
3. fazy obiegu wody i pierwiastków atmosferycznych
Węgiel (jako CO2, rozpuszczony w wodzie). Obieg: atmosfera: rośliny (fotosynteza, pochłonięty ulega przekształceniu w węglowodany), zwierzęta (oddychanie), szczątki (destrukcja, mineralizacja), ocean (równowaga, skorupiaki- tworzenie złóż wapienia, dolomitu)
Azot (stałość obiegu zapewnia powietrze atmosferyczne i mikroorganizmy): N2->NH3->NO2->NO3->aminokwasy->białka->N2
Woda (źródło, siłą napędowa to promieniowanie, wiatry, fale, prądy; podstawa życia na ziemi; doskonały rozpuszczalnik), Obieg: O (opady)= S (spływ) + E (ewaporacja- parowanie), po wyparowanie woda przebywa 11 dni w atmosferze.
Fosfor (cykl otwarty, krąży w ekosystemach na ziemi pierwotnie jego źródło to minerały a wtórnie to rozkładające się szczątki): PO43 (nawozy, erozja, minerały)àrośliny-> Porg->PO43 (mineralizacja)àosady głębinowe->plankton->guano
Tlen (podstawowa funkcja to podtrzymywanie ciągłości życia na ziemi, najistotniejszy proces to procesy przemiany materii różnokierunkowej-> metabolizm (rozkład materii organizmu na związki prostsze i nieorganiczne, procesy anaboliczne- tworzenie materii).
4. funkcje powierzchni biologicznie czynnych
produkcja i rozkład biomasy, zapobieganie erozji gleb, produkcja tlenu, magazynowanie odpadów atmosferycznych, wpływanie na parametry klimatyczne i stan sanitarny powietrza, asymilacja CO2
5. toksyczność:
działanie niepożądane biologiczne, szkodliwe, odwracalne jak i nie odwracalne, wywołane reakcjami chemicznymi lub fizykochemicznymi pomiędzy związkiem, który wchłonął do organizmu a układem biologicznym w tym organizmie napotkanym.
Testy toksyczności: ostrej (najwcześniejsza reakcja organizmu po podaniu pojedynczej lub małej liczby dawek w określonym czasie), subostrej (codzienne podawanie testowanej toksyny w dawce: max tolerowanej- MTD<LD10; nie obserwowalnego efektu szkodliwego; najniższego- efektu szkodliwego stwierdzenia działania rakotwórczego). Testy różnia się okresem obserwowania, wielkością i ilością dawek, sposobem i częstością podawania oraz zakresem badań szczegółowych.
przyczyny: budowa przestrzenna molekuł, rozpuszczalność, dawka, sorpcja i desorpcja, przemiany metaboliczne, czas ekspozycji (uderzeniowa, chroniczna), własności osobnicze organizmu (nadwrażliwość osobnicza), jakość środowiska.
rezultaty badań określają: wielkość dawki śmiertelnej, wielkość dawki leczniczej jednorazowej lub dobowej, wielkość dawki dopuszczonej w żywieniu przez całe życie, max dopuszczalne dawki w przedmiotach przeznaczonych do bezpośredniego kontaktu z żywnością i z człowiekiem, max dopuszczalne stężenie przy pracy 8 lub 1 godzinnej
czynniki wpływające na awarię związane z toksycznością (TSB)- rodzaj i ilość środka (jego własności fizykochemiczne i toksyczne), stan skupienia (najgroźniejsze substancje gazowe oraz ciecze niskowrzące o dużej toksyczności), lokalne warunki geofizyczne i demograficzne, warunki meteorologiczne, stan atmosfery, prędkość wiatru, i temp powietrza
6. skład jakościowy wód naturalnych
Zależy od środowiska z jakim styka się woda w procesie obiegu. Podział substancji zawartych w wodzie zależy od: pochodzenia związku (naturalnego, antropogenicznego), właściwości fizycznych (sub. Rozpuszczalne, zawiesiny, koloidalne), chemiczne (organiczne, nieorganiczne), charakterystyczne grupy związków, rozkład biochemiczny (związki całkowicie rozkładalne mikrobiologicznie (ścieki domowe i komunalne), zw. Refrakcyjne- czyli nierozkładalne, np. detergenty, fenole, pestycydy.
7. wskaźniki opisujące i określające jakość wody
Jakość wody opisywana jest przez własności fizyczne (smak, zapach, mętność, barwa, przejrzystość), przez własności chemiczne (twardość wody) i przez własności bakteriologiczne (ilość bakterii chorobotwórczych)
8. wody infiltracyjne
Wody podziemne wzbogacone wodami powierzchniowymi
9. wody
podziemne (kanały i strumienie)- podzielone ze względu na głębokość zalegania i stopień wykorzystania (zaskórne, gruntowe, wgłębne, głębinowe)
powierzchniowe: płynące (cieki, rzeki), stojące (jeziora i zbiorniki zaporowe), charakteryzują się zmiennym składem chemicznym.
Degradacja jakości wód obejmuje zmiany ich cech fizyko-chemicznych i biologicznych przez wprowadzenie do nich ogromnych ilości substancji organicznych i nieorganicznych, energii, czy substancji promieniotwórczych. Uniemożliwia to wykorzystanie zasobów wodnych do różnych celów związanych z działalnością i egzystencją człowieka. Czynniki wpływające na degradację wód można podzielić na: - naturalne, (np. zasolenie, zanieczyszczenie humusem, związkami żelaza) - sztuczne, pochodzące głównie z działalności człowieka (np. odpady) - lotne, ciekłe i stałe, - środki chemizacji rolnictwa, - odpady hodowlane - obornik, gnojowica
samooczyszczanie wód powierzchniowych jest zjawiskiem fizyczno-biochemicznym polegającym na samoistnym zmniejszaniu się stopnia zanieczyszczenia wód. Procesy te występują w wodach płynących i stojących, jednak z różną intensywnością. Samooczyszczanie obejmuje kilka procesów, takich jak: sedymentacja czy adsorpcja
10. wpływ rolnictwa na jakość wód
rolnictwo, a dokładnie sposób stosowania nawozów organicznych. W licznych gospodarstwach rolnych nawóz jest wywożony po zbiorze zbóż pod rośliny okopowe, a następnie przyorany. Gleba pozostaje więc do wiosny bez okrywy ścierniskowej, a rozpuszczalne związki azotowe i fosforowe przedostają się w głąb gleby, stanowiąc źródło zanieczyszczeń wód podziemnych. Znaczne ilości zanieczyszczeń wód pochodzą również z transportu wodnego i lądowego.
11. sposoby oczyszczania wód (IV kategorie)
I stopień- wstępne (fizyczne), może spełniać rolę samodzielną tylko przy dostatecznej dużej liczby ludności przy odbiornikach do samooczyszczania. Usuwa zanieczyszczenia stałe łącznie z zawiesinami opadającymi.
II stopień- biologiczne- usuwające zanieczyszczenia rozpuszczone.
III stopień- usuwanie resztkowych zawiesin i substancji bagiennych.
IV stopień- odnowa wody- usuwa się substancje refrakcyjne oraz duże zasolenie.
12. Gleba
Funkcje- uczestniczy w obiegu związków w środowisku; stanowi naturalny filtr (własności sorpcyjne gleby); uzdatnia wodę; magazynuje wodę; podtrzymanie życia na ziemi
przyczyny degradacji- Przez degradację gleb należy rozumieć pogorszenie się ich właściwości i spadek wartości, co przejawia się przede wszystkim obniżeniem żyzności. Głównymi przyczynami degradacji gleb są skażenia przemysłowe i komunikacyjne, chemizacja rolnictwa, chemiczne metody walki ze szkodnikami pól i liasów oraz niewłaściwe metody uprawy.
erozja- polega na mechanicznym niszczeniu powierzchni Ziemi przez różne czynniki zewnętrzne, połączonym z przenoszeniem produktów niszczenia. Rozróżnia się erozję wodną (spłukiwanie cząstki gleby przez wody deszczowe, zależy od nachylenia powierzchni, od stopnia rozwoju powierzchni biologicznie czynnej i od człowieka) , rzeczną ( płynące rzeki stale przenoszą duże ilości rozdrobnionego podłoża) i wietrznej (polega na przenoszeniu ziaren próchnicy i piasku przez wiatr przy dużym nasileniu- kurze pyłowe).
13. odpady
klasyfikacja- wg kryterium fizyczno- chemicznych: biologiczne, techniczne, ekonomiczne; źródło pochodzenia, kryterium surowcowe, stan skupienia, skład chemiczny, toksyczności, stopień zagrożenia dla człowieka (środowiska), stopień przydatności do dalszego przetwarzania; wg ustawy w zależności od źródeł powstawania, stopnia uciążliwości, stopnia zagrożenia dla ludzi i środowiska.
Rodzaje- komunalne i przemysłowe
Emisja- sposób wprowadzenia zanieczyszczeń do atmosfery. Emitory punktowe (ulice, kominy), powierzchniowe (wysypisko, oczyszczalnia ścieków)
imisja- Stężenie zanieczyszczeń, wielkość masy substancji zanieczyszczających zawarta w jednostce objętości powietrza atmosferycznego albo opadająca na jednostkę powierzchni. Wyraża rzeczywisty stan zanieczyszczenia atmosfery.
14. sposoby zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza
zapobieganie przekraczaniu w powietrzu atmosf. dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających i ograniczanie ilości (lub usuwanie) substancji wprowadzanych do powietrza atmosf. przez zakłady produkcyjne i usługowe, pojazdy mech., hałdy, wysypiska i inne źródła zanieczyszczeń.
15. monitoring
GMS- globalny system monitoringu środowiska, jedna z organizacji powstała po raporcie „Utanta” 1968r. na temat przyczyna kryzysu: brak etyki środowiska (degradacja środowiska)
16. Sposoby rozpowszechniania się zanieczyszczeń
Rozpraszane w atmosferze i w wodze, przechodzą z atmosfery do wody i gleb, z wody do osadów i organizmów żywych, migrują w glebach, przechodzą z gleby do roślin, ulegają tranzytowi w zwierzętach, podlegają transformacji w produktach rolnych.
17. ekotoksykologia
nauka badająca: toksyczny wpływ zanieczyszczeń chemicznych i fizycznych na populacje, drogi przenoszenia zanieczyszczeń, wzajemne oddziaływanie zanieczyszczeń między sobą i środowiskiem, przemiany zachodzące na skutek tych oddziaływań, szkodliwość produktów tych przemian, mechanizmy szkodliwego działania.
18. przyczyny degradacji wód podziemnych
Szczególnie niebezpieczne dla wód podziemnych są materiały pędne i inne produkty ropopochodne. Mogą one przedostawać się do gleby w wyniku nieszczelności instalacji pojazdów, nieszczelności zbiorników służących do przechowywania paliw lub niefrasobliwości ludzi przy przeładunku i tankowaniu paliw. Równie niebezpieczne dla wód podziemnych są niezorganizowane - "dzikie" myjnie pojazdów, prowizoryczne punkty obsługi pojazdów czy wręcz wylewanie wszelkich produktów ropopochodnych wprost do gleby przez ludzi ignorujących wszelkie zasady ochrony środowiska. Do wód podziemnych mogą też migrować wszelkie zanieczyszczenia pochodzenia przemysłowego, komunalnego lub z emisji atmosferycznych
19. środowisko naturalne
ogół elementów przyrodniczych (powierzchnia ziemi z glebą, kopaliny, wody powierzchniowe i podziemne, krajobraz naturalny i przekształcony przez człowieka)
20. Obieg zanieczyszczeń
21. Rodzaje ścieków
Bytowo-gospodarcze (komunalne) - pochodzą z bezpośredniego otoczenia człowieka. Opisywane ścieki zawierają dużą ilość zawiesin oraz związków organicznych i nieorganicznych, mogą również posiadać niebezpieczne wirusy i bakterie chorobotwórcze oraz jaja robaków pasożytniczych, np. tasiemców.
Przemysłowe - powstają w zakładach produkcyjnych i usługowych
22. Przyczyny zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego Powietrze zanieczyszczają wszystkie substancje gazowe, stałe lub ciekłe, znajdujące się w powietrzu w ilościach większych niż ich średnia zawartość. Ogólnie zanieczyszczenia powietrza dzieli się na pyłowe i gazowe. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje powietrze zanieczyszczone jako takie, którego skład chemiczny może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, roślin i zwierząt, a także na inne elementy środowiska (wodę, glebę). Zanieczyszczenia powietrza są najbardziej niebezpieczne ze wszystkich zanieczyszczeń, gdyż są mobilne i mogą skazić na dużych obszarach praktycznie wszystkie komponenty środowiska.
horcio