Terapia manualna
1. Terapia manualna zajmuje się fizjologią i patafizjologią odwracalnych zaburzeń postawy ciała i czynności układu ruchu oraz zapobieganiem im. Obejmuje ona wszystkie techniki badania i leczenia kręgosłupa i stawów kończyn służące wykrywaniu i usuwaniu tych zaburzeń. Zaburzenia czynności występują w stawach z ograniczoną lub nadmierną ruchomością. W terminologii między narodowej określa się je dysfunkcje segmentu ruchowego (jest to połączenie międzykręgowe) lub stawu obwodowego inaczej zablokowanie.
2. Zablokowanie oznacza:
ü stan odwracalnego zaburzenia czynności stawu o charakterze ograniczenia ruchomości, ograniczenie to może wystąpić w każdym punkcie fizjologicznego toru ruchu od ustawienia neutralnego zerowego do skrajnego. Ruchomość nie jest całkowicie zniesiona lecz ograniczona w jednym lub kilku kierunkach, z reguły upośledzona jest gra stawowa,
ü na drodze neurofizjologicznego odruchu dochodzi do wzmożenia napięcia mięsni w okolicy zablokowanego stawu,
ü można stwierdzić zaburzenia funkcji tkanek miękkich i narządów wewnętrznych połączonych segmentarnie z danym stawem,
Zablokowanie jest jedynym wskazaniem do stosowania terapii manualnej.
3. Prawdopodobne przyczyny zablokowań:
ü podwichnięcia stawów,
ü ucisk na nerwy,
ü przesunięcia całego krążka międzykręgowego,
ü zaburzenia zdolności ślizgowych powierzchni stawowych.
4. Zakres czynności mechanicznej stawu – staw międzykręgowy jest częścią segmentu ruchowego najmniejszej jednostki czynnościowej kręgosłupa. Składa się on z części ruchowej czyli z tarczy międzykręgowej i stawów międzykręgowych (międzywyrostkowych) oraz z układu stabilizującego torebek stawowych, więzadeł i mięsni. Oba te układy tworzą czynnościową jedność. Ciśnienie wewnątrz krążka międzykręgowego, znajduje się w stanie równowagi napięcia krążkowo- więzadłowego z elastycznością aparatu więzadłowego z napięciem mięśni i obciążeniem statycznym.
Ponadto mechaniczne funkcje segmentu ruchowego znajdują się w ścisłym związku przyczynowym z postawą ciała, tak więc na przykład zablokowanie stawu międzykręgowego może być spowodowane różnicą długości kończyn dolnych, ograniczeniem ruchomości dużych stawów (kończyny dolne), niesymetrycznym ustawieniem miednicy, zmianami napięcia mięśni tułowia, zaburzeniami równowagi mięśniowej, przeciążeniem zawodowym.
5. Zakres czynności nerwowo- odruchowej stawów.
Trzeba sobie zdawać sprawę że istnieją nerwowo- odruchowe powiązania stawu międzykręgowego z dermatonem (obszar skóry) miotonem (obszar mięśni), ośrodkowym układem nerwowym, układem naczyniowym i narządami wewnętrznymi.
Staw międzykręgowy jak każdy inny staw zawiera w swojej torebce stawowej, więzadłach i związanych z nim czynnościowo mięśniach liczne zakończenia nerwowe czyli receptory czucia głębokiego. Wyróżnia się dwie duże grupy: proprioceptory i nocyceptory.
Proprioceptory przekazują czucie postawy i ułożenia ciała, regulują one na zmianę napięcie w torebkach stawowych, więzadłach, ścięgnach i mięśniach.
Nocyceptory – receptory bólu, mają wyższy próg pobudzenia i zostają podrażnione przy większych obciążeniach torebki stawowej tak jak uraz, podrażnienie, stany zapalne, podwichnięcie, zaburzenia ślizgu w stawie.
Proprioceptory i nocyceptory są połączone przez gałąź grzbietową nerwów rdzeniowych z rogami tylnymi rdzenia kręgowego. Każda zmiana napięcia lub uszkodzenia torebki stawowej zostaje zarejestrowana w istocie szarej rdzenia , oceniana i modulowana, sumowana i przy przekroczeniu określonego progu pobudzenia zostaje ponownie odesłana na obwód jako impuls ruchowy zstępujący, w ten sposób każde zablokowanie stawu międzykręgowego ma wyraźny wpływ na mięśnie danego segmentu kręgosłupa na dermaton, układ naczyniowy, narządy wewnętrzne. Dlatego wychodzimy z założenia że po leczeniu manualnym zostaje przywrócona nie tylko prawidłowa czynność mechaniczna stawu ale również usunięta zostaje przyczyna podrażnienia proprioceptorów i nocyceptorów wraz z ich oddziaływaniem odruchowym.
6. Przyczyny mechaniczne zablokowań – zablokowanie może być spowodowane:
ü bezpośrednio – może być następstwem jednorazowego niewłaściwego ruchu (np. cofanie samochodem do tył, gwałtowne kichnięcie, przeoczenie stopnia, uraz sportowy) dalej może ono być spowodowane nadwyrężeniem bez asekuracji mięśniowej np. podczas podnoszenia jakiegoś ciężaru wysiłkiem grzbietu z równoczesnym skręcaniem kręgosłupa albo też po zwyczajnym zależeniu się,
ü pośrednio – jest często następstwem niewłaściwego obciążania statycznego w przypadku asymetrii kręgu, zmian zwyrodnieniowych (asymetrii miednicy, różnicą długości kończyn dolnych, deformacją stóp) i ograniczeniem ruchomości dużych stawów.
7. Rodzaje ruchów w stawach kręgosłupa – istnieją 3 rodzaje ruchów kątowych
a) zginanie prostowanie,
b) zginanie boczne w lewo, w prawo, ruchy fizjologiczne
c) skręt w lewo, w prawo,
oraz istnieją również 3 ruchy przemieszczania (styczne do powierzchni stawowych), w kierunkach
a) przednio- tylnym,
b) boczno- bocznym, ruchy parafizjologiczne
c) góra- dół.
8. Fizjologiczna, anatomiczna i patologiczna granica ruchu
ok.5*
0*
granica anatomiczna
150*
granica fizjologiczna
Jeżeli pojawi się taka granica, granica ruchu patologiczna to niemożliwe będzie wykonanie tej granicy tak zwanego sprężynowania. Jeżeli wyczuje tak zwany twardy opór końcowy mam do czynienia z zablokowaniem.
9. Gra stawowa:
w stawach wyróżniamy następujące ruchy wzajemnie oddziaływujących powierzchni stawowych:
ü ruch ślizgowy,
ü toczenie,
ü kombinacja toczenia i ślizgu (toczenie z poślizgiem).
Dla każdego ruchu dwóch ciał stałych względem siebie, niezbędna jest „pewna przestrzeń” („swoboda ruchu”), oś wagonu kolejowego lub szuflada mogą się poruszać tylko wtedy kiedy nie są zbyt silnie dociśnięte do swego łożyska czy podłoża i istnieje możliwość nieznacznego ruchu także w innych kierunkach niż zasadniczy , czynnościowych kierunkach ruchu.
10. Reguły Frayette’a:
Na całej długości kręgosłupa jedynie zginanie i prostowanie są możliwe jako ruchy niezależne.
Zgięcie boczne i rotacja przebiegają zawsze tylko na małym odcinku w jednym kierunku a dalej już dochodzi do wzajemnej kombinacji tych ruchów, nie istnieje więc wydajniejszy ruch zgięcia bocznego kręgosłupa bez równoczesnej rotacji lub rotacji bez jednoczesnego zgięcia bocznego. Zgięcie boczne i rotacja mogą mieć ten sam lub przeciwny kierunek. Kierunek współruchu zależy od różnej budowy stawów między kręgowych i przede wszystkim od stopnia przodo lub tyło zgięcia kręgosłupa. Reguła pierwsza:
W ustawieniu neutralnym zgięcie boczne kręgu ma zawsze kierunek przeciwny niż rotacja tego kręgu.
Reguła druga:
Jeżeli jakakolwiek część kręgosłupa nie znajduje się w ustawieniu neutralnym lecz w pozycji zgięciowej lub wyprostnej, w tedy krąg rotuje się i zgina w tym samym kierunku, to znaczy do strony wklęsłej zgięcia.
Wymieniane reguły maja ogromne znaczenie w codziennej praktyce terapii manualnej, z tych reguł wywodzą się techniki ryglowania (ustawienia na granicy patologicznej ruchu) w formie przygotowawczej każdego zabiegu na kręgosłupie.
Zaryglowanie poszczególnych odcinków kręgosłupa następuje dlatego że terapeuta wykonuje ruchy przeciwne do fizjologicznych współruchów np. kręgosłup szyjny zostanie zgięty w prawo i skręcony w lewo, wtedy powierzchnie stawów międzykręgowych po stronie prawej zostają wzajemnie dociśnięte a torebki stawowe i więzadła po stronie lewej zostaną napięte, Od strony wklęsłej dochodzi do wyczerpania możliwości dalszego dociskania powierzchni stawowych, a od strony wypukłej, brak możliwości rozciągania więzadeł.
11. Leczenie manualne:
a) techniki leczenia części miękkich mięśni unerwione przez zablokowany segment można rozluźnić powolnym przesuwaniem poprzecznym lub podłużnym w trakcie cały czas trwającego ucisku. Są przypadki w których tylko po takim przygotowaniu możliwe jest wykonanie mobilizacji lub manipulacji.
Efekty mobilizacji, manipulacji należy koniecznie utrwalać gimnastyką leczniczą.
Birdosz