morza i oceany.pdf

Wybrane aspekty oceanografii

1. Morza i oceany

Wody oceanu Światowego pokrywają 71% powierzchni Ziemi - 361 mln km 2 .

Ocean Światowy dzielimy na:

Ocean Spokojny

Atlantycki

Indyjski

Lodowaty Północny

Fot. www.balticuniv.uu.se

Morze jest to wyodrębniona część oceanu zwykle przylegającą do kontynentu ,

oddzieloną od otwartego oceanu wyspami, półwyspami lub podwodnymi

progami utrudniającymi wymianę wód głębinowych. Morza zajmują 11%

powierzchni Oceanu Światowego.

Ze względu na stopień kontaktu z wodami Oceanu Światowego morza moŜna

podzielić na::

- otwarte (np. M. Północne)

- półzamknięte (np. M. Bałtyckie, Śródziemne, Czarne)

- zamknięte (np. M. Kaspijskie)

Morze Śródziemne – najwiĘksze morze półzamkniĘte. W dolnej czĘŚci zdjĘcia

widoczna jest CieŚnina Gibraltar (Fot.www.balticuniv.uu.se )

Pod względem bilansu wodnego morza półzamknięte dzielimy na:

- morza o bilansie wodnym dodatnim – w przypadku gdy dopływ wód

(rzecznych, opadowych) jest wyŜszy od parowania (morza stref klimatycznych

wilgotnych np. Morze Bałtyckie)

- morza o bilansie ujemnym – w sytuacji odwrotnej (morza w strefie gorącej

suchej)

Bilans wodny kształtuje m.in. stopień zasolenia wód morskich i wymianę wody

z oceanem. Morza o bilansie dodatnim mają wody mniej zasolone (ze względu

na duŜe zasilanie wodami rzecznymi i opadem), wody okolic zwrotnikowych są

bardziej zasolone (niskie zasilanie woda słodką i silne parowanie, co zwiększa

stęŜenie soli).

Wymiana wody pomiędzy oceanem a morzem półzamkniętym jest uzaleŜniona

od róŜnic w poziomie wody oraz sytuacji pogodowej (sztormy, dominujące

wiatry itp.). W morzach o bilansie dodatnim przewaŜa odpływ nadmiaru wody

do oceanu, ale następują teŜ wlewy wód oceanicznych w okresach sztormów. Ze

względu na to, Ŝe wody oceaniczne są bardziej zasolone (są cięŜsze) napływ

tych wód następuje zazwyczaj przy dnie.

W morzach o bilansie ujemnym wlew wód oceanicznych jest głównym

sposobem wyrównywania ubytku wody w takich morzach. Ze względu na to Ŝe

wody oceaniczne są w tym przypadku mniej słone (lŜejsze) od wód zasilanego

morza ich napływ następuje zazwyczaj w warstwie powierzchniowej.

Ryc.: Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999 – Hydrologia ogólna – PWN, Warszawa (kolorem

ciemnym zaznaczono wody bardziej zasolone).

Morze Bałtyckie

Bałtyk jest morzem półzamkniętym o bilansie dodatnim. Wymiana wody z

oceanem jest utrudniona. Wlewy słonych wód z Morza Północnego

poprzez cieśniny duńskie są sporadyczne, ze względu na to ich specyficzny

układ i małą głębokość (w niektórych miejscach tylko 18 m): utrudnia to

przepływ cięŜszych słonych wód oceanicznych przy dnie. Fakt ten oraz to,

Ŝe Bałtyk jest zasilany duŜą ilością rzek powoduje, Ŝe wody są w tym

akwenie słabo zasolone (78 % o ).

Ryc. disc.gsfc.nasa.gov

2. WłaŚciwoŚci wody morskiej.

Zasolenie

Woda morska jest roztworem w skład którego wchodzą wszystkie znane

pierwiastki chemiczne, ale aŜ 99% masy soli rozpuszczonych stanowią sole

tylko 6 pierwiastków:

Chlor – Sód – Siarka – Magnez – Wapń - Potas

Ryc.: Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999 – Hydrologia ogólna – PWN, Warszawa

Dlaczego woda morska jest słona?

Jest to efekt długotrwałego cyklu geochemicznego (trwającego

setki a nawet miliony lat), a więc wymiany materii pomiędzy

litosferą, biosferą, atmosferą i hydrosferą. W skład tego cyklu

wchodzą m.in. : wydobywanie się magmy zastygającej w bazaltowe

skały, niszczenie skał w cyklu hydrologicznym, niesienie materiału

rzecznego, opady atmosferyczne. Niektóre elementy tego cyklu

trwają miliony lat np. szacuje się Ŝe aktualne stęŜenie sodu w

wodzie morskiej kształtowało się 600 milionów lat.

Ilość rozpuszczonych substancji stałych w określonej objętości określa jej

zasolenie.

Zasolenie = masa w gramach substancji nieorganicznych rozpuszczonych w 1

kg wody morskiej. WyraŜa się ją w promilach [% o ].

Za zasolenie wody morskiej odpowiadają chlorki (chlorek sodu 78 %

wszystkich soli) - stąd słony smak. Smak gorzkawy wynika z zawartości soli

magnezowych.

Ryc.: Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999 – Hydrologia ogólna – PWN, Warszawa

Średnie zasolenie wód powierzchniowych oceanu wynosi średnio 35 % o (33-

37% o ).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: