Veritatis splendor.pdf

Jan Paweł II

ENCYKLIKA VERITATIS SPLENDOR

Do wszystkich biskupów Kościoła katolickiego o niektórych podstawowych problemach nauczania

moralnego Kościoła

Spis rozdziałów

• Wprowadzenie

• Rozdział I. „Nauczycielu, co dobrego mam czynić?” (Mt 19, 16). Chrystus i odpowiedź na

pytanie moralne.

• Rozdział II. „Nie bierzcie więc wzoru z tego świata” (Rz 12, 2). Kościół wobec niektórych

tendencji współczesnej teologii moralnej.

• Rozdział III. „By nie zniweczyć Chrystusowego Krzyża” (1Kor 1, 17). Dobro moralne w

życiu Kościoła i świata

• Zakończenie

Czcigodni Bracia w Biskupstwie,

pozdrowienie i Apostolskie Błogosławieństwo!

BLASK PRAWDY jaśnieje we wszystkich dziełach Stwórcy, w szczególny zaś sposób w człowieku,

stworzonym na obraz i podobieństwo Boga (por. Rdz 1, 26 ): prawda oświeca rozum i kształtuje wolność

człowieka, który w ten sposób prowadzony jest ku poznaniu i umiłowaniu Pana. Dlatego psalmista woła:

„Wznieś ponad nami, o Panie, światłość Twojego oblicza!” ( Ps 4, 7 ).

Wprowadzenie

Jezus Chrystus, prawdziwe światło, które oświeca każdego człowieka

1. Powołani do zbawienia poprzez wiarę w Jezusa Chrystusa, „światłość prawdziwą, która oświeca każdego

człowieka” ( J 1, 9 ), ludzie stają się „światłością w Panu” i „dziećmi światłości” (por. Ef 5, 8 ) i uświęcają się

przez „posłuszeństwo prawdzie” (por. 1 P 1, 22 ).

To posłuszeństwo nie zawsze jest łatwe. W następstwie tajemniczego grzechu pierworodnego, popełnionego

za poduszczeniem Szatana, który jest „kłamcą i ojcem kłamstwa” ( J 8, 44 ), człowiek ustawicznie doznaje

pokusy, by odwrócić wzrok od Boga żywego i prawdziwego i skierować go ku bożkom (por. 1 Tes 1, 9 ),

przemieniając „prawdę Bożą w kłamstwo” (por. Rz 1, 25 ); przytępia to również jego zdolność poznawania

prawdy i osłabia wolę poddania się jej. W konsekwencji człowiek, ulegając relatywizmowi i sceptycyzmowi

(por. J 18, 38 ), zaczyna szukać złudnej wolności poza samą prawdą.

Ciemności błędu i grzechu nigdy jednak nie zdołają do końca zgasić w człowieku światła Boga Stwórcy. W

głębi serca stale tęskni on za absolutną prawdą i pragnie w pełni ją poznać, czego wymownym dowodem są

niestrudzone poszukiwania, jakie człowiek prowadzi na każdym polu i w każdej dziedzinie. Jeszcze dobitniej

tego dowodzi jego poszukiwanie sensu życia . Rozwój nauki i techniki bowiem, choć stanowi wspaniałe

świadectwo inteligencji i wytrwałości człowieka, nie odpowiada jeszcze na ostateczne pytania religijne

ludzkości, ale raczej jest dla niej bodźcem, by podjąć najboleśniejsze i rozstrzygające zmagania, które toczą

się w sercu i sumieniu.

2. Żaden człowiek nie może się uchylić od podstawowych pytań: Co powinienem czynić? Jak odróżniać

dobro od zła? Odpowiedź można znaleźć tylko w blasku prawdy, która jaśnieje w głębi ludzkiego ducha, jak

zaświadcza psalmista: „«Któż nam ukaże dobro?» Wznieś ponad nami, o Panie, światłość Twojego oblicza!”

(por. Ps 4, 7 ).

Światłość Bożego oblicza jaśnieje pełnią swego piękna w obliczu Jezusa Chrystusa, w tym „obrazie Boga

niewidzialnego” (por. Kol 1, 15 ) i „odblasku Jego chwały” (por. Hbr 1, 3 ), „pełnym łaski i prawdy” (por. J 1,

14 ): On jest „drogą i prawdą i życiem” ( J 14, 6 ). Dlatego ostatecznej odpowiedzi na każde pytanie

człowieka, zwłaszcza na jego pytania religijne i moralne, udziela jedynie Jezus Chrystus. Więcej: sam Jezus

Chrystus jest odpowiedzią, jak przypomina Sobór Watykański II: „ Tajemnica człowieka wyjaśnia się

naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego. Albowiem Adam, pierwszy człowiek, był figurą

przyszłego, mianowicie Chrystusa Pana. Chrystus, nowy Adam, już w samym objawieniu tajemnicy Ojca i

Jego miłości objawia w pełni człowieka samemu człowiekowi i okazuje mu najwyższe jego powołanie ” 1 .

Jezus Chrystus, „światłość narodów”, rozjaśnia oblicze swojego Kościoła, posłanego przezeń na cały świat,

aby głosić Ewangelię wszelkiemu stworzeniu (por. Mk 16, 15 ) 2 . Dzięki temu Kościół, Lud Boży pośród

narodów 3 , świadom nowych wyzwań historii i ludzkich wysiłków w poszukiwaniu sensu życia, przynosi

wszystkim odpowiedź, której źródłem jest prawda Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii. Zawsze żywa

pozostaje w Kościele świadomość, że ma on „obowiązek badać znaki czasów i wyjaśniać je w świetle

Ewangelii, tak aby mógł w sposób dostosowany do mentalności każdego pokolenia odpowiadać ludziom na

ich odwieczne pytania dotyczące sensu życia obecnego i przyszłego oraz wzajemnego ich stosunku do

siebie” 4 .

3. Pasterze Kościoła, w jedności z Następcą św. Piotra, podejmują ten trud wraz z wiernymi, wspomagają ich

i prowadzą swoim nauczaniem, znajdując wciąż nowe słowa miłości i miłosierdzia, by przemawiać nie tylko

do wierzących, ale do wszystkich ludzi dobrej woli. Sobór Watykański II pozostaje niezwykłym

świadectwem tej postawy Kościoła, który jako „znawca spraw ludzkich” 5 pragnie służyć każdemu

człowiekowi i całemu światu 6 .

Kościół wie, że zagadnienia moralne nurtują każdego człowieka i angażują wszystkich, także tych, którzy

nie znają Chrystusa i Jego Ewangelii, a nawet nie znają samego Boga. Wie, że właśnie poprzez życie

moralne otwiera się przed wszystkimi droga zbawienia , o czym jasno przypomina Sobór Watykański II, gdy

pisze: „Ci (...) którzy bez własnej winy, nie znając Ewangelii Chrystusowej i Kościoła Chrystusowego,

szczerym sercem jednak szukają Boga i wolę Jego przez nakaz sumienia poznaną starają się pod wpływem

łaski pełnić czynem, mogą osiągnąć wieczne zbawienie”. I dodaje Sobór: „Nie odmawia też Opatrzność

Boża koniecznej do zbawienia pomocy takim, którzy bez własnej winy w ogóle nie doszli jeszcze do

wyraźnego poznania Boga, a usiłują, nie bez łaski Bożej, wieść uczciwe życie. Cokolwiek bowiem znajduje

się w nich z dobra i prawdy, Kościół traktuje jako przygotowanie do Ewangelii i jako dane im przez Tego,

który każdego człowieka oświeca, aby ostatecznie posiadł życie” 7 .

Przedmiot niniejszej encykliki

4. Zawsze, ale zwłaszcza w ciągu ostatnich dwóch stuleci, Papieże starali się osobiście lub w łączności z

Kolegium Biskupów rozwijać i głosić naukę moralną dotyczącą licznych i różnorakich dziedzin ludzkiego

życia. W imię Jezusa Chrystusa i mocą Jego autorytetu ujawniali zło, udzielali wskazań i wyjaśnień; wierni

swojej misji walczyli o dobro człowieka, umacniając go, wspomagając i pocieszając; dzięki niezawodnej

pomocy Ducha prawdy przyczyniali się do lepszego zrozumienia wymagań moralnych w dziedzinie ludzkiej

płciowości, w zakresie rodziny, życia społecznego, gospodarczego i politycznego. W tradycji Kościoła i w

historii ludzkości ich nauczanie przyczynia się do nieustannego pogłębiania wiedzy moralnej 8 .

Dziś jednak wydaje się konieczna refleksja nad całością nauczania moralnego Kościoła , której konkretnym

celem jest przypomnienie niektórych fundamentalnych prawd doktryny katolickiej w kontekście

współczesnych prób ich podważenia lub zniekształcenia. Wewnątrz samej społeczności chrześcijańskiej

ukształtowała się bowiem nowa sytuacja , w której wobec nauczania moralnego Kościoła rozpowszechniane

są coraz liczniejsze wątpliwości i zastrzeżenia natury humanitarnej i psychologicznej, społecznej i

kulturowej, religijnej, a także w ścisłym sensie teologicznej. Nie jest to już krytyka częściowa i doraźna, ale

próba globalnego i systematycznego zakwestionowania dziedzictwa doktryny moralnej opartej na

określonych koncepcjach antropologicznych i etycznych. U źródeł tej krytyki można dostrzec mniej lub

bardziej ukryty wpływ nurtów myślowych, które prowadzą do rozerwania istotnej i konstytutywnej więzi

pomiędzy ludzką wolnością a prawdą. W ten sposób odrzuca się tradycyjną doktrynę o prawie naturalnym, o

powszechności i niezmiennej ważności jej nakazów; uważa się, że niektóre elementy nauczania moralnego

Kościoła są po prostu nie do przyjęcia; że Magisterium może się wypowiadać w kwestiach moralnych tylko

po to, by „zachęcać sumienia” i „proponować wartości”, z których każdy będzie sam czerpał inspirację dla

autonomicznych decyzji i wyborów życiowych.

W szczególności należy zwrócić uwagę na rozdźwięk między tradycyjnym nauczaniem Kościoła a pewnymi

poglądami teologicznymi , rozpowszechnianymi także w Seminariach i na Wydziałach Teologicznych, na

temat zagadnień o ogromnym znaczeniu dla Kościoła i dla zgodnego z wiarą życia chrześcijan, a także dla

relacji międzyludzkich. Podnosi się pytania takie, jak: czy Boże przykazania, wpisane w serce człowieka i

stanowiące element Przymierza, mogą rzeczywiście być światłem dla codziennych decyzji podejmowanych

przez poszczególnych ludzi i całe społeczności? Czy można być posłusznym Bogu, a więc miłować Boga i

bliźniego, nie przestrzegając tych przykazań w każdej sytuacji? Rozpowszechniona jest także opinia, która

poddaje w wątpliwość istnienie wewnętrznego i nierozerwalnego związku pomiędzy wiarą a moralnością,

tak jakoby tylko wiara miała decydować o przynależności do Kościoła i o jego wewnętrznej jedności,

natomiast byłby do przyjęcia pluralizm opinii i sposobów postępowania, uzależnionych od indywidualnego

osądu subiektywnego sumienia lub od złożoności uwarunkowań społeczno-kulturowych.

5. W takim kontekście, aktualnym do dziś, dojrzała we mnie decyzja napisania - co zapowiedziałem już w

Liście Apostolskim Spiritus Domini , opublikowanym 1 sierpnia 1987 r. z okazji dwusetnej rocznicy śmierci

św. Alfonsa Marii Liguori - Encykliki poświęconej „szerszemu i głębszemu omówieniu problemów

dotyczących samych fundamentów teologii moralnej” 9 , podważanych przez niektóre nurty myśli

współczesnej.

Zwracam się do Was, Czcigodni Bracia w Biskupstwie, dzielący ze mną odpowiedzialność za zachowanie

„zdrowej nauki” ( 2 Tm 4, 3 ), z zamiarem uściślenia niektórych aspektów doktrynalnych, istotnych dla

przezwyciężenia sytuacji, którą bez wątpienia uznać trzeba za prawdziwy kryzys , gdyż stwarza ona

niezwykle poważne trudności, tak dla moralnego życia wiernych i dla komunii Kościoła, jak również dla

sprawiedliwego i solidarnego życia społecznego.

Jeśli niniejsza Encyklika, od tak dawna oczekiwana, zostaje opublikowana dopiero teraz, to między innymi

dlatego, że wydało się wskazane, by poprzedziło ją ogłoszenie Katechizmu Kościoła Katolickiego , który

zawiera kompletny i systematyczny wykład chrześcijańskiej doktryny moralnej. Katechizm ukazuje życie

moralne wierzących, jego fundamenty i jego wieloraką treść, jako życie „dzieci Bożych”: „Uznając w wierze

swoją nową godność, chrześcijanie są powołani, by postępować teraz «w sposób godny Ewangelii» ( Flp 1,

27 ). Poprzez sakramenty i modlitwę otrzymują łaskę Chrystusa i dary Ducha Świętego, które ich uzdalniają

do takiego nowego życia” 10 . Odsyłając zatem do tekstu Katechizmu, traktowanego jako „pewny i

autentyczny punkt odniesienia w nauczaniu doktryny katolickiej ” 11 , Encyklika ograniczy się do omówienia

niektórych podstawowych kwestii nauczania moralnego Kościoła , czyniąc to w formie niezbędnego

rozeznania problemów, stanowiących przedmiot kontrowersji między specjalistami w dziedzinie etyki i

teologii moralnej. To właśnie jest szczególnym przedmiotem niniejszej Encykliki, która na tle omawianych

problemów zamierza ukazać racje nauczania moralnego opartego na Piśmie Świętym i na żywej Tradycji

apostolskiej 12 , ujawniając zarazem przesłanki i konsekwencje krytyki wymierzonej przeciw temu nauczaniu.

Rozdział I

„Nauczycielu, co dobrego mam czynić?” ( Mt 19, 16 )

Chrystus i odpowiedź na pytanie moralne

„A oto podszedł do niego pewien człowiek” ( Mt 19, 16 )

6. Rozmowa Jezusa z bogatym młodzieńcem przytoczona w 19. rozdziale Ewangelii św. Mateusza, daje nam

sposobność do ponownego wysłuchania Jego nauczania moralnego , ujętego w żywej i wyrazistej formie: „A

oto przyszedł do Niego pewien człowiek i zapytał: «Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać

życie wieczne?» Odpowiedział mu: «Dlaczego Mnie pytasz o dobro? Jeden jest tylko Dobry. A jeśli chcesz

osiągnąć życie, zachowaj przykazania». Zapytał Go: «Które?» Jezus odpowiedział: «Oto te: Nie zabijaj, nie

cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, czcij ojca i matkę oraz miłuj swego bliźniego jak siebie

samego!» Odrzekł Mu młodzieniec: «Przestrzegałem tego wszystkiego, czego mi jeszcze brakuje?» Jezus

mu odpowiedział: «Jeśli chcesz być doskonały, idź, sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał

skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną!»” ( Mt 19, 16-21 ) 13 .

7. „ A oto podszedł pewien człowiek”. W młodzieńcu, którego Ewangelia Mateusza nie podaje, możemy

rozpoznać każdego człowieka, zbliżającego się świadomie lub nieświadomie do Chrystusa, Odkupiciela

człowieka, i stawiającego Mu pytanie moralne . Młodzieniec pyta nie tyle o to, jakich zasad należy

przestrzegać, ale jak osiągnąć pełny sens życia . To dążenie bowiem stanowi rzeczywiste podłoże każdej

ludzkiej decyzji i działania, to ukryte poszukiwanie i wewnętrzny impuls porusza ludzką wolność. Pytanie

młodzieńca odwołuje się ostatecznie do Dobra absolutnego, które nas pociąga i wzywa, jest echem Bożego

powołania, źródła i celu życia człowieka. Właśnie w tej perspektywie Sobór Watykański II zachęcał do

takiego doskonalenia teologii moralnej, by jej prezentacja rzucała światło na najwyższe powołanie, jakie

wierni otrzymali w Chrystusie 14 - jedynej odpowiedzi, która zaspokaja pragnienie serca człowieka.

Aby umożliwić ludziom to „spotkanie” z Chrystusem, Bóg dał im swój Kościół. Istotnie, „Kościół temu

jednemu pragnie służyć, ażeby każdy człowiek mógł odnaleźć Chrystusa, aby Chrystus mógł z każdym iść

przez życie” 15 .

„Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne?” ( Mt 19, 16 )

8. Z głębi serca wypływa pytanie bogatego młodzieńca skierowane do Jezusa z Nazaretu. Pytanie, które ma

kluczowe znaczenie w życiu każdego człowieka i nikt nie może się od niego uchylić : ono bowiem dotyczy

dobra moralnego, które należy czynić oraz życia wiecznego. Rozmówca Jezusa wyczuwa, że istnieje

związek między dobrem moralnym a wypełnieniem własnego przeznaczenia. Jest pobożnym Izraelitą,

wyrosłym - by tak rzec - w cieniu Bożego prawa. Możemy się więc domyślać, że jeśli pyta Jezusa, to nie

dlatego, że nie zna odpowiedzi zawartej w Prawie. Jest bardziej prawdopodobne, iż to fascynacja osobą

Jezusa rozbudziła w nim nowe pytania o dobro moralne. Młodzieniec odczuwa potrzebę konfrontacji z Tym,

który rozpoczął swą działalność, głosząc nowe i radykalne orędzie: „Czas się wypełnił i bliskie jest

królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” ( Mk 1, 15 ).

Również człowiek współczesny winien zwrócić się na nowo do Chrystusa, aby uzyskać od Niego odpowiedź

na pytanie, co jest dobrem, a co złem. To Chrystus jest Nauczycielem, Zmartwychwstałym, który ma życie w

sobie i pozostaje zawsze obecny w Kościele i w świecie. To On otwiera wiernym księgę Pisma i objawiając

w pełni wolę Ojca, naucza prawdy o postępowaniu moralnym. Jako źródło i szczyt ekonomii zbawienia, Alfa

i Omega ludzkich dziejów (por. Ap 1, 8; 21, 6; 22, 13 ), Chrystus objawia kondycję człowieka i pełnię jego

powołania. Dlatego „człowiek, który chce zrozumieć siebie do końca - nie wedle jakichś tylko doraźnych,

częściowych, czasem powierzchownych, a nawet pozornych kryteriów i miar swojej własnej istoty - musi ze

swoim niepokojem, niepewnością, a także słabością i grzesznością, ze swoim życiem i śmiercią, przybliżyć

się do Chrystusa. Musi niejako w Niego wejść z sobą samym, musi sobie «przyswoić», zasymilować całą

rzeczywistość Wcielenia i Odkupienia, aby siebie odnaleźć. Jeśli dokona się w człowieku ów dogłębny

proces, wówczas owocuje on nie tylko uwielbieniem Boga, ale także głębokim zdumieniem nad sobą

samym” 16 .

Jeśli chcemy zatem dotrzeć do sedna ewangelicznej moralności i pojąć jej głęboką i niezmienną treść,

musimy się uważnie zastanowić nad sensem pytania zadanego przez bogatego młodzieńca z Ewangelii, a

bardziej jeszcze nad sensem odpowiedzi Jezusa, pozwalając, by On nas prowadził. Jezus bowiem odpowiada

na pytanie młodzieńca z delikatnością wychowawcy, wiodąc go jakby za rękę, krok za krokiem, ku pełni

prawdy.

„Jeden tylko jest dobry” ( Mt 19, 17 )

9. Mówi Jezus: „Dlaczego Mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry. A jeśli chcesz osiągnąć życie,

zachowaj przykazania” ( Mt 19, 17 ). W relacji ewangelistów Marka i Łukasza pytanie sformułowane jest

następująco: „Czemu nazywasz Mnie dobrym? Nikt nie jest dobry, tylko sam Bóg” ( Mk 10, 18 ; por. Łk 18,

19 ).

Zanim odpowie na pytanie, Jezus pragnie, aby młodzieniec sam dobrze zrozumiał, dlaczego je zadał.

„Nauczyciel dobry” wskazuje swemu rozmówcy - i nam wszystkim - że odpowiedzi na pytanie: „co dobrego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: