Malzenstwo.pdf

Tytuł oryginału: Marriage: An Orthodox Perspective ,

Crestwood, New York 1975

c ° Copyright for the Polish translation by Krzysztof Le±niewski

Redaktor: Małgorzata Wróblewska

Na okładce:

„Go±cinno±¢ Abrahama i Sary”, Muzeum Bizantyjskie, Ateny

ISBN 83–901221–4–6

Publikacja ukazała si¦ dzi¦ki pomocy Prawosławnego Ko±cioła Grecji

Wydawca: Prawosławna Diecezja Lubelska i Chełmska

Wydrukowano w Grecji

±ci

1 Wacław Hryniewicz:John Meyendor — teo-

log i ekumenista

Z Ks. prof. Johnem Meyendorem (1926–1992) spotkałem si¦ po raz pierwszy 20 lat

temu, na pocz¡tku pa¹dziernika 1975 roku na Fordham University i w Prawosławnym

Seminarium Teologicznym ±w. Włodzimierza w Nowym Jorku. Do dzi± pozostał mi

w pami¦ci „Dzie« Prawosławnej Edukacji”(Orthodox Education Day), 4 pa¹dzier-

nika 1975 roku. Dzie« ten gromadzi wielu prawosławnych pasterzy z całego kraju

i z zagranicy. Kiedy prosiłem o spotkanie pod koniec mojego pobytu w Kanadzie

i Stanach Zjednoczonych, Profesor Meyendor zach¦cił mnie, abym przyjechał do

Seminarium w ten wła±nie dzie«. Rozpoczyna si¦ on ka»dego roku uroczyst¡ Li-

turgi¡, a potem wypełniony jest wykładami, spotkaniami i dyskusjami na aktualne

tematy. Dzi¦ki temu mogłem by¢ na spotkaniu z Profesorem i bra¢ udział w nie-

zwykle o»ywionej dyskusji, jaka wywi¡zała si¦ potem na temat sytuacji prawosławia

w ówczesnym ZSRR. Pami¦tam, »e ks. Meyendor łagodził zbyt surowe s¡dy, prze-

strzegał przed ch¦ci¡ pot¦piania hierarchii, zach¦cał do umiaru i wczucia si¦ w trudn¡

sytuacj¦ wierz¡cych. To było moje pierwsze spotkanie ze znanym ju» wówczas na

arenie mi¦dzynarodowej prawosławnym teologiem, historykiem i ekumenist¡.

Po raz drugi spotkali±my si¦ po latach we Florencji w 1989 r., podczas mi¦dzy-

narodowego sympozjum z okazji 550. rocznicy unijnego soboru ﬂorenckiego (1438–

1439). Była to niezwykła okazja do wielu dyskusji i szczerej wymiany pogl¡dów.

Wieloletni kontakt listowny nie zast¡pi nigdy bezpo±redniego kontaktu z człowie-

kiem, którego si¦ czyta, ceni i szanuje. Profesor Meyendor pozostał w mej pami¦ci

takim, jakim widziałem go po raz ostatni we Florencji — człowiekiem m¡drym,

otwartym, »yczliwym, uwa»nym, skromnym, wra»liwym i bezpo±rednim.

Urodził si¦ 17 lutego 1926 r. w podparyskiej miejscowo±ci Neuilly-sur-Seine, w

której na emigracji zamieszkali jego rodzice, wywodz¡cy si¦ z arystokratycznego rodu

nadbałtyckich Niemców. Po uko«czeniu gimnazjum kształcił si¦ w Instytucie Teolo-

gii Prawosławnej ±w. Sergiusza w Pary»u, Ecole Practique des Hautes- Etudes oraz

na Sorbonie, gdzie w 1958 r. zdobył doktorat na podstawie rozprawy o ±w. Grze-

gorzu Palamasie, arcybiskupie Tesaloniki (+1359). W nast¦pnym roku opublikował

jego tekst „Triad”w obronie hezychastów, wraz z przekładem francuskim ( Defense

des saints hesychastes t. 1–2, Louvain 1959, wyd. 2, 1973), a tak»e syntetyczne

dzieło słu»¡ce jako wprowadzenie do my±li tego bizantyjskiego teologa ( Introduc-

tion a l’etude de Gregoire Palamas , Paris 1959; skrócony przekład ang.: A Study

of Gregory Palamas , London 1964). Były to pionierskie dzieła, otwieraj¡ce nowe

perspektywy zrozumienia XIV-wiecznej duchowo±ci i teologii bizantyjskiej.

W 1959 r. młody naukowiec przyj¡ł ±wi¦cenia kapła«skie i przeniósł si¦ do Pra-

wosławnego Seminarium ±w. Włodzimierza w Crestwood koło Nowego Jorku, gdzie

został wykładowc¡ historii Ko±cioła i patrologii. Wykładał równie» w o±rodku bada«

bizantyjskich Uniwersytetu Harwardzkiego w Dumbarton Oaks (Washington D.C.)

i w Fordham University, a okazyjnie równie» w Columbia University oraz w Union

Theological Seminary. Ponadto był przewodnicz¡cym Prawosławnego Towarzystwa

Teologicznego w Ameryce (Orthodox Theological Society of America) oraz Amery-

ka«skiego Stowarzyszenia Patrologów (American Patristics Association).

Pasj¡ jego »ycia była praca badawcza i dydaktyczna. Swoim uczniom wpajał

przekonanie o doniosło±ci intelektualnego i duchowego ±wiadectwa prawosławia w ±wie-

cie współczesnym, zwłaszcza w Ameryce. Był jedn¡ z trzech znakomitych postaci,

obok G. Florovsky’ego i A. Schmemanna, które nadały nowy dynamizm ameryka«-

skiemu prawosławiu. Wszyscy trzej byli kolejno dziekanami (faktycznie rektorami)

Prawosławnego Seminarium ±w. Włodzimierza. To oni utrwalili kulturowe i akade-

mickie zwi¡zki pomi¦dzy Pary»em a Nowym Jorkiem, które przyczyniły si¦ do odro-

dzenia prawosławnego chrze±cija«stwa na kontynencie ameryka«skim. Wraz z nimi

przeniesione zostało duchowe i naukowe do±wiadczenie zgromadzone w paryskim

Instytucie ±w. Sergiusza przez takie osobisto±ci rosyjskiego prawosławia, jak S. Buł-

gakow, N. Afanasjew, A. Kartaszow, biskup Kasjan (Biezobrazow), V. Zienkovsky,

archimandryta Kiprian (Kern). Ci wybitni teologowie i historycy byli na emigracji

przedstawicielami i kontynuatorami rosyjskiej kultury chrze±cija«skiej.

Jedn¡ z głównych trosk Meyendora było zespolenie duchowych i intelektual-

nych sił Ko±cioła prawosławnego rozproszonych w diasporze. D¡»enie to przy±wie-

cało mu ju» wcze±niej. W 1952 r. był jednym ze współzało»ycieli i pierwszym se-

kretarzem generalnym mi¦dzynarodowej federacji ruchów młodzie»y prawosławnej

„Syndesmos”. W Stanach Zjednoczonych wytrwale d¡»ył, pomimo przeszkód, do

zjednoczenia ró»nych etnicznych jurysdykcji prawosławnych. Był jednym z głów-

nych inspiratorów projektu utworzenia Ko±cioła Prawosławnego w Ameryce (Or-

thodox Church in America — OCA), któremu w 1970 r. Patriarchat Moskiewski

nadał status Ko±cioła autokefalicznego (przedtem nosił on nazw¦ Rosyjskiego Ko-

±cioła Prawosławnego w Północnej Ameryce). Przez długi czas ks. Meyendor stał na

czele wydziału do spraw zewn¦trznych relacji tego Ko±cioła; reprezentował go w Ko-

mitecie Naczelnym wiatowej Rady Ko±ciołów oraz na zgromadzeniach ogólnych.

Przez osiem lat (1967–1975) był moderatorem Komisji „Wiara i ustrój”. Krytycz-

nie oceniał działalno±¢ wiatowej Rady Ko±ciołów, zarzucaj¡c jej przede wszystkim

zej±cie z drogi powa»nych debat teologicznych na rzecz zaanga»owania politycznego

w walce z rasizmem i niesprawiedliwo±ci¡ społeczn¡. Krytyczne stanowisko zajmował

równie» w stosunku do uczestnictwa prawosławnych w Narodowej Radzie Ko±cio-

łów Chrze±cija«skich (National Council of Christian Churches), wytykaj¡c jej brak

zainteresowania stanowiskiem prawosławia i spraw¡ jedno±ci wszystkich chrze±cijan.

Brał czynny udział w pracach narodowej komisji w Stanach Zjednoczonych, cho¢

ze wzgl¦du na swoje zaanga»owanie w Ko±ciele Prawosławnym w Ameryce nie zo-

stał członkiem Mi¦dzynarodowej Komisji Mieszanej do dialogu teologicznego mi¦dzy

Ko±ciołem prawosławnym i Ko±ciołem rzymskokatolickim.

Dla jako±ci prac tej Komisji była to niew¡tpliwa strata, cz¦sto odczuwana w ostat-

nich latach, tym bardziej, »e w swoich pracach profesor Meyendor dawał cz¦sto

wyraz swojej gł¦bokiej wizji katolicko±ci Ko±cioła. Był uwa»nym i krytycznym ob-

serwatorem Ko±cioła rzymskokatolickiego. Nie krył swojej sympatii dla katolików

i niektórych instytucji ko±cielnych, a zarazem potraﬁł z cał¡ szczero±ci¡ mówi¢ słowa

prawdy. Wykazywał, i» wielka Tradycja chrze±cija«ska uznaje pierwsze«stwo stolicy

rzymskiej, w w¡tpliwo±¢ poddaje jednak pó¹niejsze formy rozwoju prymatu biskupa

rzymskiego. Poszukiwa¢ nale»y zatem zdrowych zasad eklezjologicznych, które od-

słoniłyby na nowo istotn¡ tre±¢ wi¦tej Tradycji, przytłoczonej cz¦sto tradycjami

czysto ludzkimi. Tak wła±nie pojmował swoj¡ rol¦ jako teolog i historyk, widz¡c

w swych badaniach niezb¦dne narz¦dzie poszukiwania autentycznej teologii jedno±ci

Ko±cioła.

Za swoj¡ rozległ¡ działalno±¢ naukow¡ i ekumeniczn¡ ks. Meyendor otrzymał

trzy doktoraty honoris causa w ró»nych instytucjach wyznaniowych: na katolickim

uniwersytecie Notre Dame, w General Theological Seminary Ko±cioła Episkopal-

nego oraz w Akademii Duchownej w Sankt Petersburgu (ówczenym Leningradzie).

W 1977 r. wybrany został na członka korespondenta Akademii Brytyjskiej. Patriar-

cha Aleksy II odznaczył go w 1991 r. orderem ±w. Włodzimierza. W ostatnich la-

tach »ycia podró»ował kilkakrotnie do Rosji z odczytami i wykładami. Przemawiał

w cerkwiach, udzielał wywiadów telewizyjnych, spotykaj¡c si¦ z wielkim uznaniem

w kraju, gdzie w ci¡gu minionych dziesi¦cioleci oskar»ano go o wrog¡ propagand¦

wobec sowieckiego re»imu.

John Meyendor był jednym z grona najwybitniejszych współczesnych teologów

prawosławnych. Spo±ród jego głównych dzieł, obok ju» wspomnianych, wymieni¢

nale»y: The Orthodox Church: Yesterday and Today (1963), Christ in Eastern Chri-

stian Thought (1969), Byzantine Theology (1973), Marriage: An Orthodox Perspec-

tive (1970, 1975), Byzantium and the Rise of Russia (1981, 1989), Imperial Unity and

Christian Divisions: The Church 450–680 A.D. (1989). Przez wiele lat był wydawc¡

kwartalnika St. Vladimir’s Theological Quarterly oraz miesi¦cznika The Orthodox

Church . Publikowane w tych i innych pismach artykuły zostały wydane kilkakrot-

nie w formie ksi¡»kowej: Orthodoxy and Catholicity (1966), Byzantine Hesychasm:

Historical, Theological and Social Problems (1974), Living Tradition (1978), The By-

zantine Legacy in the Orthodox Church (1981), Catholicity and the Church (1983),

Witness to the World (1987), Vision of Unity (1987).

Pisma Meyendora zostały przeło»one na szereg j¦zyków. On sam pisał po fran-

cusku, angielsku i po rosyjsku. Czytelnikowi polskiemu jego twórczo±¢ jest nadal

mało znana. W przekładzie J. Prokopiuka ukazała si¦ przed 11 laty Teologia Bizan-

tyjska (Warszawa 1984). Z tym wi¦kszym uznaniem nale»y powita¢ szkice o mał-

»e«stwie, przeło»one przez dra Krzysztofa Le±niewskiego.

Ks. Profesor Meyendor nie był jedynie teoretykiem teologii mał»e«stwa. Jego

przemy±lenia poparte s¡ równie» konkretnymi do±wiadczeniami »yciowymi. Wraz

z mał»onk¡ Mari¡ wychowali czworo dzieci: dwóch synów (Paul i Serge) oraz dwie

córki (Elisabeth i Anna).

Reﬂeksje nad mał»e«stwem w perspektywie prawosławnej przybli»aj¡ szereg za-

gadnie« niezwykle aktualnych. Autor opowiada si¦ zdecydowanie za rozumieniem

mał»e«stwa w jego ±cisłych zwi¡zkach z Eucharysti¡, z tajemnic¡ Chrystusa i ta-

jemnic¡ człowieka stworzonego na obraz i podobie«stwo Boga. Czytelnik zapozna si¦

dzi¦ki temu studium z wielowiekow¡ m¡dro±ci¡ Ko±cioła prawosławnego w odniesie-

niu do tak trudnych spraw »yciowych, jak kolejne mał»e«stwa, mał»e«stwa mieszane,

rozwód, planowanie rodziny, mał»e«stwo duchownych i celibat. Prawosławie podkre-

±la warto±¢ i sakramentaln¡ godno±¢ trwałego mał»e«stwa chrze±cija«skiego. Kiedy

stwierdza jednak, »e nie da si¦ go utrzyma¢ przy pomocy rozporz¡dze« prawno-kano-

nicznych, okazuje miłosierdzie słabym ludziom ze wzgl¦du na ich zbawienie i dobro

duchowe.

Kiedy w marcu 1995 r. przez tydzie« spotykałem si¦ z profesorami i prowadziłem

wykłady w Seminarium ±w. Włodzimierza w Nowym Jorku, odczułem wyra¹ny brak

obecno±ci Johna Meyendora. Zmarł na raka trzustki, 22 lipca 1922 r. w Montre-

alu, podczas wakacji w Kanadzie, w wieku lat 66. Krótko przedtem zrezygnował z

pełnionych funkcji, zamierzaj¡c po±wi¦ci¢ si¦ bez reszty pracy badawczej. Opodal

seminaryjnej cerkwi, tu» przy ikonie Bogurodzicy–Hodigitrii (Wskazuj¡cej Drog¦

— Chrystusa), na tablicy z imionami i nazwiskami dziekanów Seminarium wid-

niej¡ daty pełnienia przez niego tej funkcji w latach 1984–1992. Składam hołd Jego

pami¦ci, »yczliwo±ci i przyja¹ni, które przekraczaj¡ granice wyznaniowe i narodowo-

±ciowe.

6 czerwca 1995

Wacław Hryniewicz OMI

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: