CORPUS CAESARIANUM Wojna Hiszpa�ska Edycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl Mail: historian@z.pl T�umaczenie i opracowanie: - Eugeniusz Konik - Wanda Nowosielska Wst�p Afryka�ska kampania Cezara przeciw pompeja�czykom znalaz�a swoje zako�czenie w bitwie pod Tap-sus, ale sama wojna z nimi mia�a si� ci�gn�� dalej, jak to pokaza�a ju� najbli�sza przysz�o��. Wprawdzie trzon armii przeciwnik�w Cezara zosta� rozgromiony, podobnie jak i wojsko ich g��wnego sprzymierze�ca, numidyjskiego kr�la Juby, kt�ry � po stracie wszystkiego razem z kr�lestwem � pope�ni� samob�jstwo. �ycie straci�a b�d� na polu bitwy, b�d� przez samob�jstwo tak�e wi�kszo�� wodz�w pompeja�skich. Zabici zostali Afraniusz, Faustus Sulla i Konsydiusz, samob�jstwo pope�nili Katon, Scypion i Petrejusz. W�r�d ocala�ych znale�li si� Warus, Labienus oraz obaj synowie Gnejusza Pompe-jusza. Jedyn� szans� widzieli oni w ucieczce do Hiszpanii. Mogli bowiem dokona� tutaj przegrupowania si�, uzupe�ni� straty w ludziach i sprz�cie i przyst�pi� do dalszej walki z Cezarem. Nie mieli jednak dostatecznie du�o czasu na z�apanie oddechu, poniewa� w niespe�na dziewi�� miesi�cy po swym zwyci�stwie pod Tapsus Cezar zjawi� si� w Hiszpanii, by ostatecznie si� z nimi rozprawi�. Wcze�niej Cezar nie m�g� przyst�pi� do ostatecznej likwidacji pompeja�czyk�w, poniewa� musia� rozwi�za� i za�atwi� wiele spraw zar�wno natury militarnej, jak i politycznej. Pierwsze dwa miesi�ce po zwyci�stwie pod Tapsus musia� po�wi�ci� na likwidacj� resztek pompeja�skich punkt�w oporu w Afryce, nast�pnie zaj�� si� popraw� swoich finans�w przez �ci�ganie wysokich grzywien nak�adanych na te miasta i wsie afryka�skie, kt�re aktywnie sta�y po stronie pompeja�czyk�w, i wreszcie dokona� istotnych dla niego zmian organizacyjno-administracyjnych w prowincji Afryce i w s�siaduj�cych z ni� krajach. Kiedy w lipcu 46 r. p.n.e. powr�ci� do Rzymu, sytuacja spo�eczno-polityczna w stolicy uk�ada�a si� na poz�r znacznie korzystniej ni� za jego poprzedniego tutaj pobytu. Spada�y teraz na niego zaszczyty i urz�dy, jak dyktatura po raz trzeci i po raz czwarty, a tak�e konsulat na nast�pny rok, i jednocze�nie pe�nego rozmachu nabra�y przygotowania do przyznanych mu tryumf�w, stale dot�d odk�adanych. Z niespotykanym dotychczas przepychem �wi�ci� od 22 wrze�nia do 2 pa�dziernika 46 r. czterokrotny tryumf jednorazowo, mianowicie za zwyci�stwo nad Gali�, nad Egiptem, nad Pontem i nad Afryk�. Tymczasem jednak zacz�y nap�ywa� niepokoj�ce wie�ci z Hiszpanii Dalszej. Od czasu wspania�ego zwyci�stwa Cezara w 49 r. pod Ilerd�, znalaz�o si� wiele powod�w, by uleg�o ono przy�mieniu, a w pami�ci miejscowej ludno�ci od�y�y dawne sukcesy militarne Pompejusza na tym p�wyspie oraz ch�tnie przez niego okazywane dowody uznania i wdzi�czno�ci za pomoc, kt�r� otrzyma� podczas prowadzonych tu dzia�a� wojennych przeciw Sertoriuszowi. Jednym z powod�w rosn�cej niech�ci miejscowej ludno�ci do Cezara by�y niczym nieskr�powane zdzier-stwa jego namiestnika, Kwintusa Kassjusza Longinusa, kt�re do tego stopnia dokuczy�y tej ludno�ci, �e dwukrotnie dosz�o do zamachu na niego, a dwa legiony miejscowe zbuntowa�y si� i przesz�y na stron� przeciwnik�w Cezara; wyp�dzi�y one przys�anego na miejsce Kassjusza nowego namiestnika, Trebo-niusza, a na swoich dow�dc�w wybra�y Skapul� i Aponiusza. W tej sytuacji, gdy starszy syn Pompejusza Gnejusz Pompejusz wyl�dowa� jesieni� 46 r. w Hiszpanii Dalszej, owe zbuntowane legiony og�osi�y go swoim wodzem. Do Hiszpanii zbieg� po kl�sce pod Tapsus m�odszy syn Pompejusza Sekstus Pompejusz oraz Labienus i Warus z niedobitkami rozgromionych wojsk pompeja�skich. W Hiszpanii do��czy�y do nich oddzia�y nowo sformowane z tych �o�nierzy Afraniusza i Petrejusza, kt�rych Cezar po zwyci�stwie pod Ilerd� w 49 r. pu�ci� wolno do dom�w. W taki spos�b Gnejusz Pompejusz zdo�a� pod koniec 46 r. zgromadzi� pod swoimi rozkazami trzyna�cie legion�w, z kt�rych jednak tylko cztery przedstawia�y istotn� warto�� bojow�. Chocia� dotychczasowa dzia�alno�� wojskowa wyra�nie wskazywa�a, �e Gnejusz Pompejusz nie ma odpowiednich predyspozycji na naczelnego wodza, to jednak m�g� liczy� na rozg�os i przyci�gaj�c� si�� imienia swego ojca oraz na wojskowy talent i do�wiadczenie podleg�ego mu Labienusa. Ten ostatni, mimo usilnych stara�, nie m�g� przekroczy� jednak zbyt wysokiego dla niego progu dow�dc�w pierwszej rangi; by�o tak pod Cezarem w Galii i nic si� pod tym wzgl�dem nie zmieni�o po jego przej�ciu na stron� Gnejusza Pompejusza Wielkiego. Cezar bardzo dok�adnie i z niepokojem �ledzi� niepomy�lnie dla niego rozwijaj�c� si� sytuacj� w Hiszpanii. Dlatego wyprawi� do Hiszpanii Dalszej Dydiusza z flot�, Pediusza i Fabiusza zasili� pocz�tkowo oddzia�ami z Sardynii, a kiedy to okaza�o si� niewystarczaj�ce, wys�a� im nowe posi�ki. Nie m�g� jednak przeszkodzi� temu, by Betyka niemal w ca�o�ci przy��czy�a si� do pompeja�czyk�w; nieliczne miejscowo�ci, jak np. Ulia, kt�re dochowa�y mu wierno�ci, by�y zbyt s�abe i same niecierpliwie wyczekiwa�y pomocy. Z tych powod�w w pierwszych dniach listopada 46 r. Cezar opu�ci� Rzym i po�pieszy� do Hiszpanii Dalszej na czele o�miu legion�w i o�miu tysi�cy jezdnych. Przyst�powa� do ostatniej kampanii w tej wojnie, kampanii, kt�ra okaza�a si� o wiele ci�sza dla niego, ni� m�g� si� tego spodziewa�, i nie mniej krwawa od wszystkich dotychczasowych. Wprawdzie monografii nieznanego autora o wojnie hiszpa�skiej stawia si� wiele zarzut�w, gdy chodzi o stron� literack� i gramatyczn�, ale wszystkie pod tym wzgl�dem niedoci�gni�cia, tak ra��ce filolog�w, rekompensuje nieocenionej wprost warto�ci jej tre��, za kt�r� bardzo wdzi�czni jej autorowi s� historycy; bez tej monografii nasza wiedza historyczna o tym ostatnim etapie wojny domowej na terytorium Hiszpanii by�aby niezmiernie uboga. Szcz�liwym trafem dzie�ko to, mimo bardzo z�ego stanu zachowania, dotrwa�o do naszych czas�w, a tre�� jego przedstawia si� nast�puj�co: Gnejusz Pompejusz (m�odszy) w Hiszpanii (rozdz. 1) Cezar przybywa do Hiszpanii (rozdz. 2) Cezar rozpoczyna dzia�ania bojowe (rozdz. 3-5) Cezar udziela pomocy Ulii � rusza na Kordub� odci��aj�c w ten spos�b Uli� � przekracza Betys pontonowym mo�cie � nierozstrzygni�ta bitwa na po�udnie od Ulii. po Obl�enie Ategui (rozdz. 6-19) Gnejusz Pompejusz zak�ada ob�z na po�udnie od rzeki Salsum � opis jego si� zbrojnych i warunk�w terenowych � potyczka ko�o Castra Postumiana � odparty wypad ategue�czyk�w � propozycja pokojowa odrzucona � Gnejusz Pompejusz stacza pomy�ln� potyczk� na p�noc od Salsum � odwet spieszonej konnicy Cezara � barbarzy�skie zachowanie si� garnizonu Gnejusza Pompejusza � ponowny wypad z miasta odparty � Tulliusz i Katon proponuj� warunki, kt�re Cezar odrzuca � dalsza krwawa walka wok� Ategui � kapitulacja Ategui 19 lutego 45 r. Dzia�ania bojowe w rejonie Ukubis (rozdz. 20-26) Gnejusz Pompejusz nakazuje rze� zwolennik�w Cezara w Ukubis � tarcia polityczne w Ursao � wypad w pobli�e rzeki Salsum � brawura dw�ch centurion�w Cezara � bitwa na wynios�ym terenie w pobli�u Sorykarii � Gnejusz Pompejusz wyparty � pojedynek pomi�dzy Turpionem a Nigrem � oznaki niezadowolenia w wojsku Gnejusza Pompejusza. Dzia�ania bojowe ko�o Mundy (rozdz. 27-31) Obydwa wojska ruszaj� w kierunku po�udniowym � Cezar uderza na Wentypo � Gnejusz Pompejusz puszcza z dymem Karruk� � zajmuje pozycje przed murami Mundy � opis terenu � Gnejusz Pompejusz stosuje taktyk� obrony na wysoko po�o�onych pozycjach � Cezar przyst�puje do natarcia � za�arty b�j � X legion Cezara zaczyna wypiera� nieprzyjaciela � kl�ska pompeja�czyk�w � og�lna suma strat po obu stronach. Zako�czenie wojny domowej (rozdz. 32-42) Niedobitki pompeja�czyk�w zamkni�te przez Cezara w Mundzie � Gnejusz Pompejusz ucieka do Kartei � Cezar przybywa pod Kordub� � bunt w mie�cie przy�piesza jego zdobycie � Cezar rusza do Hispalis � Filon wznawia op�r i dokonuje ostatniego wypadu � Hispalis pada � Gnejusz Pompejusz ranny podczas bitwy pod Kartej� � Pompejusz ucieka morzem �cigany przez Dydiusza � flota Pompe-jusza zostaje zniszczona � Pompejusz dostaje si� do niewoli i zostaje zabity, a g�ow� jego przyniesiono do Hispalis � Dydiusz wpada w zasadzk� i zostaje zabity � Fabiusz zmusza Mund� do poddania si� � Ursao zostaje osaczone � Cezar powraca do Hispalis � Cezar zwo�uje zgromadzenie, na kt�rym oskar�a ludno�� o niewdzi�czno�� przez popieranie Gnejusza Pompejusza. Gnejusz Pompejusz (m�odszy) w Hiszpanii 1 Gdy Farnaces1 zosta� rozgromiony, a Afryka2 zdobyta, ci, kt�rzy wyszli ca�o z tych kl�sk3, zbiegli do m�odego Gnejusza Pompejusza, kt�ry wyl�dowa� na Balearach5, a nast�pnie zaw�adn�� Hiszpani� Dalsz�6. Podczas gdy Cezara zatrzymywa�y w Italii wyprawiane przez niego igrzyska7, pompeja�czycy zgromadzili wielkie si�y zbrojne8, natomiast wojsko Cezara nie rozrasta�o si�. W dodatku Pompejusz, aby �atwiej m�g� zgromadzi� przeciw niemu armi�, szuka� opieki9 u ka�dego poszczeg�lnego plemienia. Tak wi�c na czele do�� znacznego liczebnie wojska, zebranego cz�ciowo pro�bami, a cz�ciowo gro�bami, zacz�� pustoszy� prowincj�. W tej sytuacji niekt�re miasta dobrowolnie dostarcza�y mu posi�ki, a inne � przeciwnie � zamyka�y przed nim bramy. Je�li jakie� miasto spo�r�d nich wzi�� si��, a w tym mie�cie znalaz� si� obywatel, cho�by nawet bardzo zas�u�ony wobec Gnejusza Pompejusza10, to ze wzgl�du na wielko�� jego zasob�w pieni�nych wytaczano mu jak�kolwiek spraw�11, aby po sprz�tni�ciu go m�g� z tych pieni�dzy hojnie obdarowywa� swoich rozb�jnik�w12. Tak wi�c korzy�ci, kt�re uzyskano na nieprzyjacielu, tylko nielicznym przypad�y w udziale. Im bardziej prowincja by�a uciskana, tym poka�niej pomna�a�y si� ich bogactwa. Dlatego przeciwne Pompejuszowi miasta cz�sto wyprawia�y do Italii poselstwa domagajajs si� dla siebie posi�k�w. Cezar przybywa do Hiszpanii O Kiedy Gajusz Cezar, trzykrotny dyktator13, wyznaczony na dyktatora14 po raz czwarty, za�atwi� przed swoim wyjazdem15 wiele spraw i z b�yskawiczn� szybko�ci�16 zjawi� si� w Hiszpanii...
wojto_2222