Zagrożenia drewna w zabytkach powodowane przez grzyby.pdf

Konferencja Krajowa „Potrzeby Konserwatorskie Obiektów Sakralnych na przykładzie makroregionu łódzkiego”

Łód , 9-10 grudnia 2005r.

Zagro enia drewna w zabytkach powodowane przez grzyby

Piotr Witomski

Zakład Ochrony Drewna SGGW w Warszawie

Wymagania rodowiskowe

Elementy drewniane przebywaj ce w warunkach otoczenia, sprzyjaj cych ich zawilgoceniu,

ulegaj biodegradacji. Jest to szczególnie cz ste w naszej strefie klimatycznej, w obiektach

wystawionych na działanie czynników atmosferycznych. W Polsce, oprócz owadów i ognia,

najcz stszym i najgro niejszym czynnikiem niszcz cym drewno s grzyby.

Drewno w optymalnych warunkach - niskiej wilgotno ci (nienara one na działanie wody) lub

pozbawione dost pu powietrza (pod wod ), zachowuje du trwało przez setki, a nawet tysi ce

lat (np. sarkofagi egipskie, wraki statków, mazurskie kurhany, osada w Biskupinie). Wystawienie

drewna na bezpo rednie działanie czynników atmosferycznych (stałe zawilgacanie w poł czeniu

z dost pem powietrza) powoduje szybki jego rozkład, zachodz cy w ci gu kilku, kilkunastu lat.

Działania profilaktyczne polegaj na chronieniu drewna przed zawilgoceniem i zwi kszaniem jego

odporno ci przez stosowanie rodków chemicznych. Wykorzystanie naturalnej trwało ci drewna,

stworzenie odpowiednich warunków u ytkowania i prawidłowe stosowanie rodków

grzybobójczych pozwala na prawie nieograniczon w czasie eksploatacj drewna.

Obiekty drewniane najcz ciej s niszczone przez grzyby wła ciwe ( Fungi ), a w ród nich

nale ce do gromady podstawkowych ( Basidiomycota ). Zabytkowe obiekty drewniane najcz ciej

nara one s na działanie grupy grzybów nazywanych potocznie domowymi. Wytwarzaj one du e,

widoczne gołym okiem owocniki w postaci płasko przyro ni tych talerzowatych naro li (resupinat),

kapeluszy na trzonie, muszelek, wachlarzy lub kopyt przytwierdzonych bokiem. Grzyby te pora aj

i rozkładaj drewniane elementy budynków, drewniane budowle, konstrukcje in ynierskie (mosty,

wie e, dzwonnice), krzy e, słupy, ogrodzenia itp., ale równie drewno w kopalniach, obudowy

portów, podkłady kolejowe, słupy teletechniczne.

Drug grup grzybów pora aj cych drewno s grzyby mikroskopijne, zwane potocznie

ple niami, nale ce do gromady sprz niowych (Zygomycota), workowych (Ascomycota)

i grzybów mitosporowych (Deuteromycota). Mog one powodowa powierzchniowy rozkład

drewna w elementach wystawionych na działanie czynników atmosferycznych, jak równie jego

przebarwienia i powierzchniowe ple nienie.

Grzyby domowe s grup grzybów wyst puj cych w budynkach oraz konstrukcjach

drewnianych zbudowanych na otwartej przestrzeni. Rozkładaj drewno, materiały lignocelulozowe

i inne materiały organiczne, takie jak: tapety, papier, skóra. Grzyby domowe mog rozwija si

jedynie w odpowiednim rodowisku i w korzystnych warunkach. Aby takie, sprzyjaj ce zasiedleniu

i rozwojowi patogenów, warunki zaistniały, musz by spełnione okre lone wymagania

rodowiskowe . Grzyby domowe do rozwoju potrzebuj obecno ci wła ciwego substratu (drewna

lub innych materiałów organicznych), odpowiedniej wilgotno ci drewna i powietrza, temperatury,

dost pu powietrza, odpowiedniego na wietlenia i odczynu podło a. Ponadto grzyby le znosz

przewiew, bowiem osusza on rodowisko. Oczywi cie wymienionych warunków nie mo na

rozpatrywa oddzielnie, lecz ł cznie, gdy razem tworz rodowisko sprzyjaj ce lub niesprzyjaj ce

rozwojowi grzybów.

Obecno po ywienia - grzyby powoduj ce destrukcj drewna s bardzo ekspansywne

i wymagaj do swego rozwoju du ej ilo ci substancji od ywczych. ródłem po ywienia dla

grzybów domowych jest drewno lub inne materiały organiczne (tworzywa drzewne, papier, tapety,

skóra, trzcina, słoma, mech, płótno itp.). Drewno zawieraj ce w swym składzie celuloz , lignin ,

pewne ilo ci białka, cukrów prostych, skrobi oraz innych składników stanowi dobr po ywk dla

rozwoju grzybów. Grzyby domowe mog atakowa drewno gatunków iglastych i li ciastych.

Pocz tkowo grzybnia - zasiedlaj c komórki drewna, wykorzystuje łatwo dost pne substancje

od ywcze, znajduj ce si wewn trz komórek (białka, skrobie, tłuszcze, cukry, zwi zki mineralne).

Po ich wyczerpaniu rozpoczyna si rozkład ciany komórkowej drewna. Grzyby mog przyswaja

wył cznie substancje niskocz steczkowe (głównie cukry proste), a drewno w swej głównej masie

składa si z substancji wielkocz steczkowych: celulozy (jasnej i włóknistej) oraz ligniny (brunatnej

i amorficznej). Aby te substancje stały si dost pne dla grzybów, musz ulec rozkładowi. Strz pki

grzybów - rozrastaj c si w drewnie w wiatłach komórek, wydzielaj na zewn trz enzymy

wnikaj ce w ciany komórkowe. W zale no ci od gatunku grzyba, wydzielane s enzymy

celulolityczne i ligninolityczne, powoduj ce destrukcj podstawowych składników drewna. Lekko

kwa ne rodowisko przyspiesza działanie enzymów. Rozło ona tkanka drzewna jest przyswajana

na drodze osmozy przez strz pki grzyba, za ciany komórkowe drewna wykazuj ubytki grubo ci

i mi szo ci oraz tzw. w ery. W wyniku działalno ci grzybów ulegaj zmianom wszystkie

wła ciwo ci drewna, a wi c budowa anatomiczna i morfologiczna, skład chemiczny, wła ciwo ci

fizyczne i mechaniczne. Nale y wyra nie zaznaczy , e materiały budowlane nieorganiczne (jak

cegła, beton, zaprawy) nie stanowi ródła pokarmu dla grzybów domowych, chocia mog by

przez nieniszczone w sposób mechaniczny i chemiczny.

Odpowiednia wilgotno - grzyby potrzebuj dla swojego rozwoju podwy szonej wilgotno ci

drewna i powietrza. Najch tniej rozwijaj si w drewnie o wilgotno ci 20-80% (optimum dla

wi kszo ci gatunków przypada na 36–40%). Ponadto, wi kszo grzybów domowych preferuje

du wilgotno powietrza, powy ej 90% (blisk parze nasyconej).

Powietrze - do swych czynno ci yciowych (oddychania) grzyby potrzebuj pewnych ilo ci

powietrza (tlenu). Nale y jednak zaznaczy , e grzyby preferuj obszary o stoj cym powietrzu,

a silna cyrkulacja powietrza i przewiew działaj na nie niekorzystnie, a nawet inhibuj co

(hamuj co). Zatem istota walki z grzybami sprowadza si , mi dzy innymi, do doboru odpowiednich

rozwi za technicznych, zapewniaj cych poprawn wentylacj obiektów (cyrkulacja powietrza

oraz unikanie tworzenia „martwych przestrzeni”).

Obecno w drewnie powietrza i wody s ze sob ci le zwi zane, gdy zamiennie wypełniaj

one pory drewna. Do rozwoju grzybów niezb dne s oba te składniki w odpowiednich proporcjach.

Jak ju zauwa ono, grzyby domowe rozwijaj si w drewnie o wilgotno ci 20% - 80%.

Gdy wilgotno drewna wynosi powy ej 80%, w porach drewna znajduje si tak du a ilo wody,

e pozostaje ju w nich bardzo mało miejsca na powietrze, automatycznie pozbawiaj c grzyby

tego niezb dnego składnika (jest to tzw. mokry stan ochronny). Z odmienn sytuacj mamy do

czynienia, gdy wilgotno drewna spada poni ej 20%, wtedy ilo wody zawarta w drewnie jest

niewystarczaj ca do rozwoju grzybów (tzw. suchy stan ochronny). W obiektach i przedmiotach

drewnianych ten niski poziom wilgotno ci drewna (poni ej 20%) osi ga si przez suszenie,

a nast pnie utrzymuje si go przez cały okres u ytkowania obiektu.

Utrzymywanie drewna w stanie suchym jest podstawowym wymogiem i jedyn gwarancj

długiej trwało ci budynków drewnianych. St d waga, jak si przywi zuje do tego problemu

podczas wykonywania i u ytkowania obiektów drewnianych.

Drewniane elementy s podło em dla rozwoju grzybów, a temperatura wewn trz budynków

jest zwykle zbli ona do optymalnej dla ich rozwoju. Powietrze ma za zawsze łatwy dost p do

drewna, wi c jedynym parametrem, na jaki mo emy wpływa to nie dopuszcza do zawilgacania

drewna. Wystarczy jednak okresowe zwi kszenie wilgotno ci drewna w budynku, aby powstało

niebezpiecze stwo zagrzybienia.

Istota walki z grzybami domowymi polega na ochronie budynku i drewna przed wilgoci .

Zabieg impregnacji ma zabezpiecza drewno na okres przej ciowego zawilgacania, natomiast

rozwi zanie elementów konstrukcyjnych powinno umo liwia szybkie ich przesuszanie w czasie

budowy lub w wypadku pó niejszego zawilgocenia.

Temperatura - grzyby najlepiej rozwijaj si w temperaturze 5–35 o C (optimum 18-27 o C).

W tym miejscu nale y zauwa y , e temperatura poni ej i powy ej podanego zakresu działa

zwykle hamuj co na rozwój grzybów, ale nie musi na nie działa zabójczo.

Odpowiedni odczyn rodowiska – powinien by lekko kwa ny, w granicach pH 4-6,

co w przybli eniu pokrywa si z naturalnym odczynem drewna. Ponadto grzyby wydzielaj do

podło a pewne ilo ci metabolitów, na przykład w postaci kwasów organicznych, dzi ki czemu maj

zdolno do zakwaszania rodowiska (same buforuj optymalny odczyn).

Na wietlenie - wi kszo gatunków grzybów do swojego rozwoju nie potrzebuje wiatła, a dla

niektórych gatunków wiatło jest wr cz szkodliwe. Natomiast do prawidłowego wykształcania

owocników niezb dne s pewne ilo ci wiatła, dla jednych gatunków małe ilo ci wiatła

rozproszonego, dla innych silne nasłonecznienie. Owocniki wykształcone w ciemno ci zwykle s

zniekształcone, a bardzo cz sto płonne (niepłodne).

Biologiczn przyczyn zagrzybiania i pora enia budynków przez grzyby mo e by :

• przeniesienie zarodników grzyba na skutek ruchów powietrza,

• wbudowanie drewna pora onego przez grzyby podczas wadliwego składowania,

• zawleczenie do budynku utworów grzyba przez ludzi i zwierz ta,

• powtórne wykorzystanie drewna z rozbiórki,

• składowanie w pomieszczeniach zaka onego drewna opałowego,

• stosowanie do budowy zagrzybionej cegły, gruzu lub podsypki,

• zbudowanie obiektu na zagrzybionym, nie odka onym podło u,

• przerastanie grzybni przez mur z zagrzybionego obiektu.

Budowa grzybów

Grzybnia składa si z cienkich, nitkowatych utworów zwanych strz pkami. Wymiary strz pek

s przewa nie bardzo małe, mieszcz ce si w granicach kilku mikrometrów, zatem pojedyncze

strz pki s niewidoczne okiem nieuzbrojonym. Do zaka enia obiektu mo e doj za

po rednictwem zarodników, fragmentów grzybni lub pora onego drewna. Grzybnia zaczyna swój

rozwój przez kiełkowanie zarodnika, a nast pnie si rozrasta i rozgał zia, tworz c wi ksze

skupienie zwane grzybni . Czasem strz pki grzybni ł cz si ze sob , tworz c zwart

pseudotkank , obserwowan w postaci płatów i sznurów grzybniowych.

W procesie rozkładu drewna najwi ksze znaczenie ma grzybnia substratowa , rozwijaj ca si

wewn trz tkanki drzewnej i słu ca do od ywiania grzyba. Po zaka eniu drewna grzybnia rozwija

si w wiatłach komórek drewna, tworz c w nich sploty i skupienia. Pocz tkowo strz pki rozwijaj

si w bogatych w substancje zapasowe komórkach mi kiszowych promieni rdzeniowych,

a nast pnie preferuj cienko cienne komórki drewna wczesnego. Grzyb wydziela na zewn trz

ze swych komórek enzymy, które dyfunduj w gł b ciany komórkowej drewna i tam rozkładaj

składniki tkanki drzewnej (celuloz , hemicelulozy i ewentualnie lignin ). Substancje te, rozło one

do cukrów prostych, pobierane s przez grzyba i wykorzystywane s jako substancje od ywcze

oraz budulec strz pek. Grzybnia rozgał zia si i rozrasta, opanowuj c coraz rozleglejsze obszary

drewna. Do swojego rozprzestrzeniania strz pki wykorzystuj naturalne otwory w elementach

budowy anatomicznej drewna. Najszybciej strz pki rosn w wiatłach naczy lub cewek, czyli

wzdłu pnia. Do s siednich komórek grzybnia najcz ciej przedostaje si przez jamki, ale tak e

ma zdolno do chemicznej i mechanicznej perforacji ciany komórkowej drewna.

Ze wzgl du na bardzo małe wymiary strz pek s one niewidoczne gołym okiem, a jedynym

dostrzegalnym objawem obecno ci grzyba w drewnie jest obraz rozło onego drewna. Niemniej

jednak bardzo cz sto si zdarza, e grzyb wytwarza powierzchniowe twory pozwalaj ce nam

stwierdzi jego obecno w drewnie jeszcze we wczesnym stadium rozwojowym, a tak e

ułatwiaj ce okre lenie gatunku grzyba i szybkie podj cie odpowiednich metod zwalczania.

Z makroskopowo dostrzegalnych form grzyba nale y wymieni : grzybni powierzchniow , sznury

grzybniowe oraz owocniki. Wygl d, kształt, kolor i rozmiary tych utworów znacznie ułatwiaj

rozpoznawanie gatunku grzyba wyst puj cego w drewnie.

Na powierzchni drewna grzyb wytwarza skupienia grzybni powierzchniowej (powietrznej).

Słu y ona do pobierania z powietrza tlenu, niezb dnego do procesów yciowych, oraz do

wydalania dwutlenku w gla i wody. Grzybnia powierzchniowa porasta elementy drewniane

i s siaduj ce z nimi mury, tworz c zbite z licznych strz pek płaty, dostrzegane gołym okiem na

powierzchni elementów. W zale no ci od gatunku grzyba grzybnia mo e mie form bardzo

puszyst i watowat , o grubo ci od kilku do kilkunastu centymetrów, silnie zbit i mi sist ,

przypominaj c pergamin lub zamsz, lub bardzo nikł , przypominaj c paj czyn . Grubo tej

grzybni i wytwarzane przez ni wzory, jak równie kolor i siła przyro ni cia do podło a (łatwo

oddzielania si od podło a) s cechami charakterystycznymi dla danego gatunku grzyba i przez to

ułatwiaj cymi rozpoznawanie.

Cz sto w zaawansowanym stadium rozkładu drewna niektóre gatunki grzybów zaczynaj

wytwarza sznury grzybniowe (ryzomorfy). Mog one mie ró n budow , grubo , rednic ,

barw i konsystencj , wytwarzany wzór oraz elastyczno . Sznury grzybniowe wyrastaj z grzybni

w postaci wst g i zbudowane s z silnie spl tanych strz pek o ró nej budowie anatomicznej. Maj

one zdolno rozrastania si na powierzchni materiałów niedrzewnych, a nawet przerastania przez

mury i beton. Słu zwykle do rozprzestrzeniania si grzyba wewn trz budynku i przenoszenia

z jednego siedliska na drugie oraz transportowania substancji organicznych z rozło onego drewna,

wody i powietrza. Sznury mog składa si ze strz pek normalnych, strz pek naczyniowych

o du ej rednicy i cienkich cianach, przewodz cych ró ne substancje, oraz cienkich strz pek

wzmacniaj cych o grubych cianach, nadaj cych cało ci sznura wytrzymało . Grubo sznurów

grzybowych, w zale no ci od gatunku, wynosi od jednego do kilkunastu milimetrów, ich długo

za mo e si ga do kilku lub kilkunastu metrów. W przekroju sznury mog by okr głe, owalne lub

płaskie. rednica sznurów, ich przekrój poprzeczny, a tak e kolor oraz elastyczno lub krucho

s cechami rozpoznawczymi gatunku grzyba. Obecno sznurów wskazuje na daleko

zaawansowany proces rozkładu drewna, a ich wytwarzanie jest stymulowane pogorszeniem si

warunków rodowiskowych.

Najbardziej charakterystycznym elementem, pozwalaj cym okre li gatunek grzyba jest

owocnik . O ile grzybnia i sznury rozwijaj si cz sto w miejscach trudnodost pnych i s widoczne

dopiero po pewnym czasie, o tyle owocniki tworz si na powierzchniach zewn trznych. S one

ró norodne pod wzgl dem budowy, koloru i wielko ci. Owocniki grzybów przybieraj ró ne kształty

– od form ogólnie znanych, jak kapelusz na trzonie (twardziak łuskowaty) i kopytowata konsola

(huby), do form mniej znanych, przypominaj cych przyro ni te bokiem listwy, muszelki

i wachlarze, lub płaskie talerzowate naro la na powierzchni drewna, zwane resupinatami. Istotnym

elementem budowy owocnika jest tzw. warstwa hymenialna wytwarzaj ca zarodniki oraz

hymenofor - element owocnika usytuowany od dołu, a u forma resupinata na powierzchni

owocnika. Budowa hymenoforu jest jednym z elementów słu cych do okre lenia gatunku grzyba.

Mo e by on blaszkowy (jak u twardziaka łuskowatego), rurkowy (jak u wro niaka

ró nobarwnego), ale tak e pofałdowany, labiryntowaty (jak u gmatwka d bowgo), kolczasty lub

gładki (jak u powłocznika). Cechami owocników, na które nale y zwróci uwag , s ich kształt,

mi sisto , kolor, typ hymenoforu i łatwo oddzielania si od podło a.

Typy rozkładu drewna

Rozkład drewna powodowany przez grzyby mo na podzieli na trzy typy:

• brunatny rozkład drewna,

• biały rozkład drewna (z odmianami),

• szary (lub tzw. ple niowy) rozkład drewna.

Podział taki oparty jest na makroskopowym wygl dzie zniszczonego drewna, co wi e si

z typem chemicznego rozkładu substancji wchodz cych w skład budowy drewna. Ka dy z tych

typów rozkładu jest powodowany przez inne gatunki grzybów, a rozkład substancji drzewnej ma

inny przebieg. Ponadto nale y wspomnie o wadach drewna, które s wywoływane przez grzyby,

nie powoduj c (lub w małym stopniu) rozkładu cian komórkowych. Do wad tych mo na zaliczy

barwice i ple nienie.

W uproszczeniu, drewno zbudowane jest z białej i włóknistej celulozy (ok. 50%), brunatnej,

bezpostaciowej ligniny (ok. 30%) oraz hemicelulozy (ok. 20%) i innych substancji w niewielkich lub

ladowych ilo ciach. Drewno jest kompozytem, którego budow mo na przyrówna do budowy

elbetu (lub laminatu poliestrowo-szklanego), zło onego ze stalowego zbrojenia, przenosz cego

obci enia na rozci ganie, oraz wypełnienia betonowego, przenosz cego obci enia na ciskanie.

Funkcj zbrojenia w drewnie spełniaj ła cuchy celulozowe, nadaj ce drewnu wytrzymało na

rozci ganie, a wypełnieniem jest bezpostaciowa lignina, nadaj ca wytrzymało na ciskanie.

Aby drewno mogło spełnia swoje funkcje konstrukcyjne i wytrzymało ciowe, musi zachowywa

oba te istotne składniki swej budowy we wła ciwej, charakterystycznej dla danego gatunku

proporcji.

Brunatny rozkład drewna . Rozkładem najcz ciej wyst puj cym w drewnie wyrobionym

(w budownictwie oraz konstrukcjach i elementach u ytkowanych na otwartej przestrzeni)

i stanowi cym najwi ksze zagro enie jest brunatny rozkład drewna. Grzyby rozkładu brunatnego,

dzi ki wytwarzanym przez siebie enzymom celulolitycznym, rozkładaj jasn , włóknist celuloz

na cukry proste, wykorzystywane jako substancje pokarmowe. Rozkład celulozy odbywa si

pocz tkowo przez przerywanie jej długich ła cuchów, a w ostatecznej fazie prowadzi do

całkowitego rozkładu celulozy na monocukry. W ten sposób drewno traci swój celulozowy szkielet,

a konsekwencj jest utrata wytrzymało ci na rozci ganie oraz spoisto ci drewna. W drewnie

pozostaje nierozło ona, bezpostaciowa, brunatna lignina, nadaj ca drewnu brunatny kolor (st d

nazwa typu rozkładu). Drewno p ka na pryzmatyczne kostki, a w ostatnim stadium rozkładu

rozsypuje si w proszek, co potocznie zwykło si nazywa zgnilizn drewna. Niebezpiecze stwo,

jakie niesie ten typ rozkładu, jest bardzo wysokie, gdy przy silnie zaawansowanej degradacji

drewno ma obni on (w skrajnych wypadkach nawet blisk zeru) wytrzymało . Obiekt dotkni ty

tym typem rozkładu mo e grozi katastrof budowlan . Szybko rozkładu mo e by zadziwiaj co

du a. Znane s przypadki, e w ci gu roku dwóch lat grzyby powodowały w drewnie

70-procentowe ubytki masy, a wytrzymało spadała do zera. Po tym okresie konstrukcje

(np. stropy) ulegały zawaleniu. Rozkład brunatny spotykany jest głównie na drewnie wbudowanym

do budynku lub nieodpowiednio składowanym oraz na elementach drewnianych, pracuj cych na

otwartej przestrzeni (słupy, płoty itp.).

Biały rozkład drewna Jest on rzadziej spotykany w drewnie wyrobionym, wyst puj c głównie

na składowiskach drewna, a przede wszystkim w lesie na ywych i zamarłych drzewach,

obłamanych gał ziach i le aninie. Grzyby, powoduj ce ten typ rozkładu, wydzielaj do drewna

zarówno enzymy lignolityczne, jak i celulolityczne, powoduj c w ten sposób jednoczesny rozkład

ligniny i celulozy. Poniewa drewno zawiera znacznie wi cej jasnej włóknistej celulozy ni

brunatnej ligniny, wi c podczas jednoczesnego rozkładu obu tych składników udział ligniny

w drewnie maleje, celulozy za (pomimo ubytków) relatywnie wzrasta. W ostatnim stadium

rozkładu dochodzi do sytuacji, e cała lignina jest rozło ona, a pozostaje jeszcze cz białej

celulozy. Drewno, zachowuj c swe wymiary, przybiera biały kolor (st d nazwa typu rozkładu) i daje

si rozwłóknia na podłu ne płaty i fragmenty czystej celulozy (powszechnie zwane próchnem).

Drewno podległe temu rozkładowi nie jest tak silnie osłabione, jak w przypadku rozkładu

brunatnego, ale daleko posuni ty rozkład mo e by równie gro ny. Ze wzgl du na wolniejszy

charakter przebiegu procesów rozkładu i mniejsze nasilenie wyst powania w budynkach, nie

niesie on za sob wielkich strat. Jego wyst powanie wi e si zwykle z zastosowaniem do budowy

drewna pora onego ju grzybami w lesie lub na składzie. Po wbudowaniu takiego drewna,

w warunkach silnego zawilgocenia, grzyby mog kontynuowa swój rozwój i dalej niszczy

drewno. Walka z tymi grzybami polega na starannym doborze drewna do budowy. Wyró nia si

rozkład biały jednolity i rozkład biały niejednolity (pstry).

Szary rozkład drewna Najmniej niebezpieczny jest szary rozkład drewna. Rozło one drewno

przybiera kolor szary i p ka na drobne pryzmatyczne kosteczki, które zwykło si nazywa

drewnem zwietrzałym. Destrukcji ulegaj wszystkie składniki strukturalne znajduj ce si

w obszarze działania grzybów, cho rozkładana jest głównie celuloza. Grzyby do swojego rozwoju

wymagaj bardzo wysokiego poziomu wilgotno ci drewna (optimum 80–100%). Degradacja

przebiega do wolno i ogranicza si do powierzchniowych warstw drewna, si gaj c na gł boko

do 2–4 mm, a z chwil przeschni cia, zniszczone i zszarzałe warstwy drewna odpadaj . Procesy

destrukcyjne, w przypadku rozkładu ple niowego, mog trwa latami. Rozkład szary wyst puje

w drewnie u ytkowanym na otwartej przestrzeni i nara onym na ci głe zawilgocenie. Mo na go

spotka na drewnianych elementach niezabezpieczonych przed działaniem wody, takich jak: płoty,

pale (szczególnie w kontakcie z gruntem i wod , w strefie przy ziemi lub w mostach na granicy

z lustrem wody), gonty, dranice, oblicówki, wiaty, nie pomalowane ławki, okna. Jak zaznaczono,

rozkład substancji drzewnej w rozkładzie szarym odbywa si na niewielkiej gł boko ci,

ale podczas wieloletniego oddziaływania mo e przybra szersze rozmiary.

Wpływ rozkładu drewna na jego wytrzymało

Najcz ciej stosowan miar okre laj c rozmiar rozkładu drewna jest podawanie ubytku jego

masy. Dane te jednak, w aden sposób nie daj pogl du na najwa niejsz z praktycznego punktu

widzenia cech , mianowicie jego wytrzymało . Badania nad zale no ci rozkładu drewna

i spadkiem jego wytrzymało ci wskazuj , e ju nieznaczne ubytki masy drewna w zakresie 3-5%

mog powodowa istotne spadki wytrzymało ci drewna. W warunkach laboratoryjnych gdzie

rozkład drewna zachodzi bardzo szybko pierwsze zmiany wytrzymało ci drewna s obserwowane

ju po 2 tygodniach.

Longyear (1926, za Cartwrightem i Findlayem 1951) jako pierwszy, po serii bardzo starannie

opracowanych bada nad własno ciami mechanicznymi drewna zaatakowanego przez grzyby,

zaobserwował e spadek wytrzymało ci wyst pował ju przed uchwytnym spadkiem g sto ci.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: