ARYSTOTELES O POWSTAWANIU I NISZCZENIU.pdf

Bez tytułu 1

Strona 1 z 8

DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

do końca staroŜytności │ średniowiecze i odrodzenie │ barok i oświecenie │ 1815-1914 │ 1914-1989

jak i z czego studiować filozofię │ moje wykłady │ Wittgenstein │ filozofowie i socjologowie nauki

ARYSTOTELES

O POWSTAWANIU I NISZCZENIU

przełoŜył Leopold Regner

Księga druga

1. Tworzywo ciał

Gdy więc idzie o zespolenie i zetknięcie się, i o działanie, i doznawanie, była mowa o

tym, w jaki sposób one przysługują bytom, które się przeobraŜają w sposób naturalny, a

ponadto, gdy idzie o powstawanie i niszczenie w znaczeniu właściwym, a mianowicie, jak

ono jest moŜliwe, co jest podmiotem' powstawania i niszczenia i dzięki jakiej przyczynie.

Podobnie pytamy się równieŜ o przemianę, czym mianowicie jest przemiana i czym się

ona róŜni od tamtych. Pozostaje zbadać zagadnienie tak zwanych pierwiastków ciał.

Powstawanie bowiem i niszczenie przysługuje wszystkim substancjom wytworzonym

przez przyrodę, nie wyłączając ciał wyróŜnionych przez jakości zmysłowe. Co do

tworzywa zaś będącego ich podłoŜem jedni utrzymują, Ŝe jest jedno, a więc na przykład

zakładają, Ŝe jest nim powietrze lub ogień, lub coś pośredniego między nimi, będącego

wszakŜe ciałem i to oddzielnym", inni natomiast utrzymują, Ŝe jest więcej niŜ jedno

tworzywo, a więc jedni [wymieniają] ogień i ziemię, inni zaś te same i powietrze jako

trzecie; [jeszcze] inni, jak Empedokles, wodę jako czwarte wśród nich. Powstawanie i

niszczenie rzeczy ma być wynikiem łączenia się i roztaczania lub przeobraŜania się tych

[Ŝywiołów].

Przyznajmy, Ŝe te tworzywa, z których przeobraŜeń, czy to przez łączenie się, czy to

przez rozdzielanie, czy to przez inne przeobraŜenie wynika powstawanie i niszczenie,

zostały dobrze nazwane zasadami i pierwiastkami. Lecz mylą się ci, którzy oprócz

wymienionych przyjmują jedno tworzywo, i to cielesne a jednocześnie oddzielone. Nie

moŜe bowiem istnieć ciało, które by było wolne od przeciwieństwa dostrzegalnego

zmysłami, gdyŜ owo nieokreślone, które niektórzy nazywają zasadą, musi być albo

lekkie, albo cięŜkie, albo zimne, albo gorące. Jak zaś napisano w Timajosie , [zasada] nie

ma Ŝadnego określenia. [Platon] bowiem nie powiedział jasno, czy zasada

wszechprzyjmująca istnieje oddzielnie i niezaleŜnie od pierwiastków. [Platon] teŜ nie

potrzebuje Ŝadnego [pierwiastka], stwierdziwszy uprzednio, Ŝe pewne podłoŜe jest

wcześniejsze względem tak zwanych pierwiastków, tak jak złoto względem wyrobów

złotych. W taki wszakŜe sposób utworzony przymiotnik nie [zawsze] jest poprawny, lecz

w wypadku bytów, które ulegają przemianie, jest wprawdzie moŜliwy, natomiast w

wypadku bytów, które powstają i niszczeją, powstające nie moŜe otrzymać nazwy od

tego, z czego powstało. W kaŜdym razie wszakŜe powiada, Ŝe najbardziej prawdziwe jest

mówić, Ŝe kaŜdy [przedmiot zrobiony ze złota] jest złotem. Lecz mimo to, Ŝe pierwiastki

są bryłami, Platon rad by doprowadzić ich rozkład aŜ do płaszczyzn. Macierz zaś, czyli

tworzywo pierwsze, nie moŜe się sprowadzać do płaszczyzn. My natomiast mówimy

wprawdzie, Ŝe jest pewne tworzywo ciał mających jakości zmysłowe, ale ono nie istnieje

oddzielnie, lecz zawsze w łączności z przeciwieństwem, od którego pochodzą tak zwane

pierwiastki. O nich zaś mówiło się dokładniej na innym miejscu. Skoro jednakŜe

pierwiastki w taki sposób pochodzą od tworzywa, przeto co do nich równieŜ mamy to

określić, przyjmując, Ŝe zasadą i tworzywem pierwszym jest tworzywo, które nie istnieje

wprawdzie oddzielnie, jest jednak podłoŜem dla jakości przeciwstawnych. Albowiem ani

gorące nie jest tworzywem dla zimnego, ani to [nie jest tworzywem] dla gorącego, lecz to,

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 2 z 8

co jest podłoŜem obojga. Dlatego początkiem jest po pierwsze byt, który jest w moŜności

ciałem wyposaŜonym w jakości zmysłowe; po wtóre - przeciwieństwa, mam zaś na myśli

na przykład gorąco i zimno; po trzecie zaś właśnie ogień, woda i tym podobne. One

bowiem odmieniają się jedne w drugie, i nie tak, jak utrzymują Empedokles i inni

(przemiana bowiem byłaby niemoŜliwa), natomiast przeciwieństwa nie odmieniają się.

Niemniej jednak trzeba równieŜ powiedzieć, jakie i ilorakie są początki ciała. Inni bowiem

poprzestają na poczynionych załoŜeniach i nie wyjaśniają w ogóle, dlaczego takie

właśnie są ciała i w takiej ilości.

2. Jakości ciał podstawowe i przypadłościowe

Skoro więc szukamy początków ciała wyposaŜonego w jakości zmysłowe, czyli ciała

dotykalnego, dotykalne zaś jest to, co sprawia wraŜenie dotknięcia, przeto jest oczywiste,

Ŝe nie wszystkie przeciwieństwa stanowią o formach istotowych i o zaczątkach ciała, lecz

jedynie te przeciwieństwa, które są związane z dotykiem. [Pierwiastki] bowiem róŜnią się

ze względu na przeciwieństwa, a mianowicie ze względu na przeciwieństwo jakości

dotykowych. Dlatego ani białość i czerń, ani słodycz i gorycz, ani podobnie Ŝadne z

pozostałych przeciwieństw w zakresie jakości zmysłowych nie kształtują pierwiastka.

Widzenie wszakŜe jest wcześniejsze niŜ dotyk, wobec tego równieŜ to, co jest jego

przedmiotem, powinno być wcześniejsze. Lecz ono nie jest właściwością ciała

dotykalnego jako dotykalnego, ale czegoś innego, i to - być moŜe - z natury

wcześniejszego.

Najpierw zaś naleŜy określić, jakie są podstawowe róŜnice i przeciwieństwa tychŜe ciał

dotykalnych. Przeciwieństwa zaś w zakresie dotyku są te oto: gorące - zimne, suche -

wilgotne, cięŜkie - lekkie, twarde - miękkie, ciągliwe-kruche, szorstkie-gładkie, grube-

miałkie. Z nich zaś cięŜkie i lekkie nie są sposobne ani do oddziaływania, ani do

doznawania. Ich bowiem nazwy nie pochodzą od sprawiania czegoś lub doznawania od

czegoś. Pierwiastki zaś powinny być sposobne do wzajemnych oddziaływań jednych na

drugie i do doznawania jednych od drugich. One bowiem łączą się ze sobą wzajemnie i

odmieniają się jedne w drugie. Gorące zaś i zimne, wilgotne i suche otrzymały nazwy

jedne ze względu na to, Ŝe są zdolne do działań, drugie zaś ze względu na to, Ŝe są

sposobne do doznań. Gorące bowiem łączy ciała jednorodne (albowiem rozdzielanie,

którego - jak mówią - przyczyną sprawczą jest ogień, polega na łączeniu ciał

pokrewnych, albowiem [ogień] ma własność usuwania ciała obcych), zimne zaś łączy i

jednoczy zarówno i ciała jednorodne, i ciała niepokrewne. Płynne natomiast, które nie

jest określone własną granicą, nadaje się dobrze do określania kształtów; wreszcie

suche, które jest dobrze określone własną granicą, nie nadaje się do określania [innych

ciał]. Miałkie natomiast i tęgie, ciągliwe i kruche, twarde i miękkie i inne zróŜnicowania są

pochodnymi tamtych. Skoro bowiem płyn ma własność wypełniania naczyń, poniewaŜ

nie jest określony, poddaje się natomiast łatwo określeniu i naśladuje kształt tego, z czym

się styka, miałkie zaś ma własność wypełniania naczyń (miałkie bowiem i drobnoziarniste

ma własność wypełniania naczyń, gdyŜ całe styka się z całym, miałkie zaś jest takie

właśnie w najwyŜszym stopniu), przeto jest rzeczą oczywistą, Ŝe miałkie jest

spowinowacone z płynnym, tęgie zaś z suchym. Ciągliwe znów jest spowinowacone z

płynnym (albowiem ciągliwe jest płynnym, które doznało pewnej zmiany, jak na przykład

oliwa), natomiast kruche jest spowinowacone z suchym. Doskonale bowiem suche jest

kruche. Dlatego teŜ ciało krzepnie z powodu zaniku wilgoci. Ponadto miękkie jest

spowinowacone z płynnym (miękkie bowiem jest to, co się ugina ku swemu wnętrzu i nie

ustępuje ze swego miejsca, tak właśnie, jak się zachowuje płyn; dlatego teŜ nie znaczy

to, Ŝe płynne jest miękkie, lecz Ŝe miękkie jest spowinowacone z płynnym). Twarde

natomiast jest spowinowacone z suchym. Twarde bowiem jest zakrzepłe, zakrzepłe zaś

jest suche. WyraŜenia zaś suche i wilgotne mają wiele znaczeń. Suchemu bowiem

przeciwstawia się wilgotne i zroszone, natomiast wilgotnemu przeciwstawia się znów

suche i zakrzepłe. Wszystkie zaś te jakości są spowinowacone odpowiednio z suchym i

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 3 z 8

wilgotnym, o których była mowa wcześniej. Gdy się bowiem przeciwstawia suche

zroszonemu, a zroszone ma wilgoć obcą na powierzchni, przemoczone zaś ma wilgoć

obcą w głębi, suche natomiast jest jej pozbawione, to jest rzeczą oczywistą, Ŝe zroszone

jest spowinowacone z wilgotnym, suche zaś, jako przeciwstawne [zroszonemu], jest

spowinowacone z suchym naczelnym. Tak samo znów ma się rzecz z pojęciami

wilgotnego i zakrzepłego. Wilgotne bowiem jest to, co zawiera własną wilgoć,

przemoczone zaś jest to, co zawiera obcą wilgoć w głębi, zakrzepłe natomiast jest jej

pozbawione. Dlatego równieŜ to jest spowinowacone z suchym, tamto natomiast jest

spowinowacone z wilgotnym. Jest więc oczywiste, Ŝe wszystkie inne zróŜnicowania

sprowadzają się do czterech jakości naczelnych. One zaś same nie sprowadzają się juŜ

do mniejszej liczby jakości. Ani bowiem gorące nie jest tym samym, co wilgotne, czy tym

samym, co suche, ani wilgotne nie jest tym samym, co gorące, czy tym samym, co

zimne, ani teŜ zimne i suche nie podpadają jedno pod zakres drugiego ani pod zakres

gorącego czy pod zakres wilgotnego. Dlatego muszą być cztery jakości podstawowe.

3. "Kwadrat" pierwiastków i "przeciwieństw"

PoniewaŜ są cztery pierwiastki, z czterech zaś powstaje sześć par, przeciwieństwa

natomiast z natury nie łączą się w pary - ten sam bowiem byt nie moŜe być gorący i

zimny ani znów suchy i wilgotny, przeto oczywiste jest, Ŝe będą cztery pary jakości

pierwiastkowych, a mianowicie: gorące i suche, gorące i wilgotne, zimne i wilgotne,

zimne i suche. I zgodnie z wyliczeniem one towarzyszą ciałom przypuszczalnie prostym,

a mianowicie ogniowi, powietrzu, wodzie i ziemi. Ogień bowiem jest gorący i suchy,

powietrze gorące i wilgotne (na przykład bowiem para jest powietrzem), woda zimna i

wilgotna, ziemia zaś zimna i sucha. Dlatego właściwie rozdziela się jakości, które

stanowią o zróŜnicowaniu pierwiastków, a ich liczba jest zgodna z wyliczeniem. (...)

Ani jednak ogień, ani powietrze, ani Ŝaden z wymienionych [pierwiastków] nie jest czymś

prostym, lecz jest czymś złoŜonym. Istnieją podobne do nich ciała proste, lecz one nie są

nimi, jak na przykład jeŜeli jest coś podobne do ognia, czyli mające postać ognia, a nie

jest ogniem, i coś podobne do powietrza, czyli mające postać powietrza. Podobnie ma

się rzecz i z innymi pierwiastkami. Ogień zaś jest nadmiarem gorąca, tak jak równieŜ lód

jest nadmiarem zimna. Zamarzanie bowiem i wrzenie są pewnymi nadmiarami, jedno

nadmiarem zimna, drugie zaś nadmiarem gorąca. JeŜeli przeto lód jest zakrzepnięciem

zimnej wilgoci, to równieŜ ogień jest wrzeniem tego, co jest suche i gorące. Oto dlaczego

równieŜ nic nie powstaje ani z lodu, ani z ognia.

PoniewaŜ zaś są cztery ciała proste, przeto kaŜda z dwóch par znajduje się w jednym z

dwóch miejsc [wszechświata]. Ogień bowiem i powietrze znajdują się w miejscu, które

biegnie ku granicy, ziemia zaś i woda znajdują się w miejscu, które otacza środek. Ogień

i ziemia są skrajne i najczystsze, woda natomiast i powietrze są pośrednie i bardziej

zmieszane. I kaŜde z dwóch jest przeciwne jednemu z dwóch [pozostałych]. Woda

bowiem jest przeciwna ogniowi, ziemia zaś jest przeciwna powietrzu. One bowiem

zostały utkane z jakości przeciwnych. Skoro wszakŜe istnieją w kaŜdym razie

niewątpliwie cztery [jakości], przeto kaŜdy [pierwiastek] odznacza się jedną jakością, a

mianowicie ziemia [odznacza się] bardziej suchością niŜ zimnem, woda bardziej zimnem

niŜ wilgocią, powietrze bardziej wilgocią niŜ gorącem, ogień bardziej gorącem niŜ

suchością.

4. Powstawanie jednego pierwiastka z innego

PoniewaŜ zaś uprzednio zostało wyjaśnione, Ŝe ciała proste powstają wzajemnie jedne z

drugich, a jednocześnie na podstawie spostrzeŜenia zmysłowego widać, Ŝe one powstają

(gdyŜ inaczej nie byłoby przemiany, przemiana bowiem dotyczy jakości ciał

dostrzegalnych), przeto trzeba wyjaśnić, na czym polega przeobraŜenie jednego ciała w

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 4 z 8

drugie, następnie, czy kaŜde moŜe powstać z kaŜdego, czy teŜ jedne mogą powstać,

drugie zaś nie mogą. Jest przeto oczywiste, Ŝe z natury rzeczy wszystkie ciała mogą się

odmieniać jedne w drugie. Powstawanie bowiem jest przechodzeniem do przeciwieństw i

od przeciwieństw, pierwiastki zaś wszystkie mają się przeciwnie jedne względem drugich,

gdyŜ właściwości, które stanowią o zróŜnicowaniu, są przeciwne. W wypadku jednych

bowiem obie jakości są przeciwne, jak w wypadku ognia i wody - ten bowiem jest suchy i

gorący, ta natomiast wilgotna i zimna - w wypadku zaś innych tylko jedna [jakość jest

przeciwna], jak w wypadku powietrza i wody - to bowiem jest wilgotne i gorące, ta zaś

wilgotna i zimna. Dlatego oczywiste jest, Ŝe w ogóle, w zwykłym biegu rzeczy kaŜdy

[pierwiastek] moŜe powstać z kaŜdego, teraz zaś nietrudno widzieć, w jaki sposób kaŜdy

poszczególny [pierwiastek powstaje]. Wszystkie bowiem będą powstawały ze wszystkich,

będą się zaś róŜniły tym, Ŝe [jedne] prędzej, [drugie] powolniej, [jedne] łatwiej, [drugie]

trudniej [powstają]. Ciała, które mają jakości dopełniające się wzajemnie, przechodzą

jedno w drugie prędko, te natomiast, które ich nie mają, powolnie, poniewaŜ łatwiej moŜe

się przeobrazić jedna jakość niŜ ich mnogość, jak na przykład, gdy z ognia powstaje

powietrze przez przeobraŜenie jednej z dwóch jakości - ten bowiem jest gorący i suchy,

ono zaś gorące i wilgotne, tak iŜ powietrze powstanie, gdy suche zostanie owładnięte

przez wilgotne - z powietrza znów [powstaje] woda, gdy gorąco zostanie owładnięte

przez zimno - tamto bowiem jest gorące i wilgotne, ta zaś zimna i wilgotna, tak iŜ woda

powstanie, gdy gorąco się odmieni. W taki sam zaś sposób ziemia powstaje z wody i

ogień z ziemi. Oboje bowiem mają względem obojga jakości dopełniające. Woda bowiem

jest wilgotna i zimna, ziemia zaś jest zimna i sucha, tak iŜ ziemia powstanie, gdy wilgoć

zostanie owładnięta. A znów poniewaŜ ogień jest suchy i gorący, ziemia zaś zimna i

sucha, z ziemi powstanie ogień, gdy zimno zniszczeje.

Wobec tego okazuje się, Ŝe powstawanie w zakresie pierwiastków zamyka się w kole, a

poniewaŜ jakości dopełniające przysługują parom pierwiastków, z których jeden jest

bezpośrednim poprzednikiem, drugi zaś następnikiem w zbiorze pierwiastków, przeto ten

sposób przeobraŜenia jest najłatwiejszy. Powstawanie natomiast wody z ognia, ziemi z

powietrza, i odwrotnie, powietrza i ognia z wody i ziemi jest wprawdzie moŜliwe, lecz

trudniejsze, gdyŜ wymaga odmiany wielu jakości. JeŜeli bowiem z wody ma powstać

ogień, to musi zniszczeć i zimne, i wilgotne, a znów jeŜeli z ziemi powietrze, to musi

zniszczeć i zimne, i suche. Tak samo równieŜ jeŜeli z ognia i powietrza [ma powstać]

woda i ziemia, to obie jakości muszą się odmienić. To przeto powstawanie trwa dłuŜej.

JeŜeli zaś w kaŜdym z dwóch niszczeje jedna jakość, to przejście jest wprawdzie

łatwiejsze, lecz nie dokonuje się w obie strony, lecz tak, iŜ z ognia i wody powstają

ziemia i powietrze, z powietrza zaś i ziemi powstają ogień i woda. Gdy bowiem w wodzie

niszczeje zimne, w ogniu zaś suche, wówczas powstaje powietrze - z tego bowiem

powstaje gorące, z tamtego zaś wilgotne; gdy zaś w ogniu niszczeje gorące, w wodzie

zaś wilgotne, wówczas powstaje ziemia, gdyŜ z tamtego zostaje suche, z tej zaś zimne.

Tak samo równieŜ z powietrza i ziemi powstaje ogień i woda. Gdy bowiem w powietrzu

zniszczeje gorące, w ziemi zaś suche, powstanie woda-albowiem z tamtego pozostaje

wilgotne, z tej zaś zimne; gdy zaś w powietrzu niszczeje wilgotne, w ziemi zaś zimne,

wówczas powstaje ogień, gdyŜ z tamtego zachowuje się gorące, z tej zaś suche, co

stanowi o ogniu. Powstawanie ognia jest oczywiste równieŜ dla spostrzeŜenia

zmysłowego. Ogniem bowiem jest najbardziej płomień, ten zaś jest dymem, który się

spala, dym zaś składa się z powietrza i ziemi.

W parze pierwiastków, z których jeden jest bezpośrednim poprzednikiem, drugi zaś

następnikiem w zbiorze pierwiastków, nie moŜe, w razie zniszczenia w kaŜdym z dwóch

pierwiastków innej [niŜ wskazane] jakości, nastąpić przejście w Ŝadne ciało, gdyŜ w obu

pierwiastkach pozostaną jakości albo te same, albo przeciwne. Ciało zaś nie moŜe

powstać ani z jakości tych samych, ani z jakości przeciwnych, jak na przykład gdy w

ogniu zniszczeje suche, w powietrzu zaś wilgotne, albowiem w obojgu pozostaje gorące;

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 5 z 8

gdy natomiast w obojgu zniszczeje gorące, wówczas pozostają w nich jakości przeciwne:

suche i wilgotne. Podobnie ma się rzecz równieŜ z innymi. KaŜdej bowiem parze

pierwiastków, z których jeden jest bezpośrednim poprzednikiem, drugi zaś następnikiem

w zbiorze pierwiastków, przysługuje i pewna jakość ta sama i pewne jakości przeciwne.

Dlatego zarazem jasne jest, Ŝe jedne ciała powstają dzięki przejściu od jednego do

jednego, gdy jedna jakość niszczeje, inne zaś powstają dzięki przejściu od dwóch do

jednego, gdy więcej jakości niszczeje. Stwierdziliśmy więc, Ŝe wszystkie ciała powstają

ze wszystkich i w jaki sposób dokonuje się wzajemnie przechodzenie od jednych do

drugich.

5. śaden z czterech pierwiastków nie jest wyróŜniony jako podstawowy

JednakŜe rozpatrzmy rzecz jeszcze od tej równieŜ strony. Gdyby bowiem tworzywem ciał

naturalnych była, jak mniemają niektórzy, czy to woda, czy to powietrze, czy to coś w tym

rodzaju, to by nim musiało być albo jedno, albo dwa, albo więcej takich ciał. OtóŜ

wszechbyt nie moŜe być czymś jednym, a więc na przykład wszechbyt nie moŜe być

jedynie czy to powietrzem, czy to wodą, czy to ogniem, czy to ziemią, skoro

przeobraŜenie jest przechodzeniem w przeciwne. Gdyby bowiem wszystko było

powietrzem i ono by w takim razie było trwałe, wówczas by nie było powstawania, lecz

tylko przemiana. Tymczasem zaś nikomu się nawet nie wydaje, Ŝe woda jest zarazem

powietrzem lub czymkolwiek innym. Musi istnieć właśnie pewne przeciwieństwo i róŜnica,

drugi zaś człon tego przeciwieństwa będzie naleŜał do pewnego innego pierwiastka, na

przykład gorąco do ognia. JednakŜe gorące powietrze nie będzie w kaŜdym razie

ogniem. Tego bowiem rodzaju [przejście] byłoby przemianą, a to się nie wydaje słuszne.

Jednocześnie zaś jeŜeli, na odwrót, z ognia powstanie powietrze, to ono powstanie, gdy

gorąco przejdzie w przeciwne. To zaś musiałoby wówczas przysługiwać powietrzu, i

powietrze byłoby czymś zimnym. Dlatego ogień nie moŜe być gorącym powietrzem.

Jednocześnie bowiem jedno i to samo byłoby gorące i zimne. Coś innego więc będzie w

obojgu tym czynnikiem, który jest w nich ten sam, a mianowicie pewne inne tworzywo

wspólne.

To samo rozumowanie odnosi się do wszystkich pierwiastków [i dowodzi], Ŝe wśród nich

nie ma takiego jednego, z którego mogłyby powstawać wszystkie. Nie ma teŜ zaiste

czegoś innego poza tymi, a więc na przykład czegoś pośredniego między powietrzem i

wodą lub między powietrzem i ogniem, co by było gęstsze niŜ powietrze i ogień, bardziej

natomiast rozrzedzone niŜ tamte [pierwiastki]. Ono bowiem w połączeniu z odpowiednim

przeciwieństwem byłoby powietrzem lub ogniem. Lecz jednym z dwóch przeciwieństw

jest pozbawienie. Wobec tego to [pośrednie] nie moŜe istnieć jako ogołocone, jak

niektórzy twierdzą o tym, co jest bezkresne i wszechogarniające. Tak więc ono będzie

albo którymkolwiek z nich, albo niczym.

W kaŜdym więc razie, jeŜeli Ŝadne ciało dostrzegalne nie jest bardziej pierwotne niŜ te

[cztery], to muszą one stanowić wszystko. Wobec tego muszą albo trwać zawsze bez

zmiany i bez przechodzenia jedne w drugie, albo się przeobraŜać czy to wszystkie, czy to

jedne tak, drugie zaś nie, jak Platon napisał w Timajosie . A właśnie wykazaliśmy

uprzednio, Ŝe przeobraŜenie musi być przeobraŜeniem jednego w drugie. A poniewaŜ

powstawanie róŜnych ciał z róŜnych nie jest jednakowo prędkie, przeto powiedzieliśmy

uprzednio, Ŝe pierwiastki, które mają względem siebie nawzajem jakości dopełniające,

powstają jedne z drugich prędzej, te zaś, które nie mają, powstają powolniej. A zatem

jeŜeli przeciwieństwo, z powodu którego one się przeobraŜają, jest jedno, to muszą być

dwa pierwiastki. Tworzywo bowiem będąc pośrednikiem, który jest pozbawiony jakości

zmysłowych, jest równieŜ nieoddzielne. PoniewaŜ zaś okazało się, Ŝe jest więcej

[pierwiastków], przeto powinny by być co najmniej dwa [przeciwieństwa]. Skoro zaś są

dwa [przeciwieństwa], przeto nie mogą być trzy [pierwiastki], lecz - jak się okazuje -

2009-10-20

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: