WSTĘP DO PSYCHOLOGII wykłady dokładne notatki.doc

Wykłady dra Pawła Sochy – WSTĘP DO PSYCHOLOGII

1 WYKŁAD – PRZEDMIOT PSYCHOLOGII I JEGO EWOLUCJA NA TLE DYSCYPLINY JAKO NAUKI

NAUKA:

1.       przyswajanie wiedzy, nabywanie umiejętności, to, czego się uczy lub naucza

2.       wiedza poddana ustalonym wymaganiom treściowym i metodologicznym à SCIENCIA

3.       gr. techne i łac. ars à filozofia i sztuka

4.       science à nauki matematyczne i przyrodnicze

5.       Wissenschaft à humanistyka (potoczne „znawstwo”)

6.       w Polsce à jw. + teologia i nauki praktyczne (inżynieryjne, techniczne, medyczne)

Punkty od 3 do 6 – aspekt historyczno-geograficzny nauki

NAUKA à METODA à WIEDZA

·         cel, treść, metoda są wyznacznikami naukowości (czynniki te określają zaliczenie do: nauki, paranauki, pseudonauki albo „nauki alternatywnej”, przykład akupunktura

·         dwa rodzaje wiedzy:

a)      praktyczna (utylitarna) – nauki stosowane, oparte na doświadczeniu, służące zmienianiu rzeczywistości

b)      teoretyczna (umowna) – opisująca poszczególne aspekty rzeczywistości

PSYCHOLOGIA ZALICZA SIĘ DO OBYDWU!

PSYCHOLOGIA potocznie – tworzymy sobie prywatne koncepcje osobowości (tzw. domorośli psychologowie)

PSYCHOLOGIA literacko rozumiana – powieści psychologiczne, np. F. Dostojewski

POGLĄDY DONALDA HOBBA (1904-1985) – psycholog behawiorysta:

·         psychologia naukowa eksperymentalna; stosuje eksperymenty – kontrolowana; ogranicza pytania, bo woli pewne odpowiedzi; uznaje intuicyjny wygląd artystów itp. za wskazówki

·         POTĘPIŁ: p. humanistyczną (bo staje się aksjologią), badanie głębi ludzkich doznań, odczuć, tajemnic egzystencji – literatura piękna udziela wskazówek jak żyć, nie jest psychologią naukową! (np. Lord Jim Conrada)

Zdaniem Hobba łączenie podejścia naukowego i humanistycznego rujnuje obydwa – jest to racja tylko do pewnego stopnia.

PSYCHOLOGIA KLASYCZNA – obecna w dziełach filozofów, nie jest p. samą w sobie

ATOMISTYCZNA STRUKTURA – Wihelm Wundt (1832-1920)
w 1879 założył pierwszą w historii szkołę p. eksperymentalnej
napisał (wciąż ważną) 7-tomową encyklopedię

HISTORYCZNO-KULTUROWA

FIZJOLOGICZNO-PSYCHOFIZYCZNA
dwa kręgi:

·         medyczny – wyłącznie podejście medyczne

·         filozoficzny – podejście intuicyjne

bada zależności między wrażeniami (słuch, smak, wzrok, węch, dotyk) a odruchami, odczuciami psych.

Gustaw Fechner (1801-1887) i Erns Weber (1795-1878) – paralelizm psychofizyczny – zależność między psychiką a fizyką

PRAWO FECHNERA-WEBERA:

„Aby intensywność wrażenia rosła w tempie arytmetycznym, intensywność bodźca musi rosnąć w tempie geometrycznym”.

FENOMENOLOGIA ROZUMIEJĄCA
Edmund Husserl (1859-1938)

SZKOŁA WÜRZBURSKA
psychologia strukturalna (badacze starają się uchwycić jak jest zbudowana psychika)

Asocjacjonizm (elementy psychiki są kojarzone ze sobą, tworzą powiązany system wiadomości)

Oswald Külpe (1862-1915)

·         PRZEDMIOT: świadomość, myślenie, pamięć

·         METODA: introspekcja (introspekcjonizm) – konieczne precyzyjne określanie

·         OSIĄGNIĘCIA: prawa kojarzenia

PSYCHOLOGIA AKTÓW („CZYSTA”)

Franz Brentano (1838-1917) – filozof

„psychologia fotelowa”

Wszystko w naszym umyśle jest zorganizowane, wszystko robimy INTENCJONALNIE, intencja tworzy akt psychiczny

Alexious Meinong (1853-1920)

Ernst Mach (1838-1916)

·         PRZEDMIOT: aktywne, intencjonalne doświadczenie

·         METODA: autointrospekcja

·         OSIĄGNIĘCIA: zwrócenie uwagi na dynamikę (człowiek nie jest całkowicie zdeterminowany przez środowisko, ma też coś swojego)

PSYCHOLOGIA POSTACI

Kurt Zadek Lewin (1890-1947, ur. W Polsce, tworzył w Ameryce)

Max Wertheimer (1880-1943)

Kurt Koffka (1886-1941)

·         PRZEDMIOT: świadome przeżywanie całości spostrzeżeniowych

·         METODA: introspekcja

·         OSIĄGNIĘCIA: teoria percepcji, inspiracja w psychologii poznawczej społecznej

GESTALT à prawa postaci i tła; np. obrazek stara/młoda kobieta

Wolfgang Köhler (1887-1967) – teoria myślenia, pojawiania się nowych idei („eureka!”) à wtórne odtwarzanie procesu myślenia („jak do tego doszedłem?”) à doświadczenia na małpach

PSYCHOLOGIA FUNKCJONALNA – umysł w działaniu

jak to, kim jesteśmy + wiara + przekonania pomagają człowiekowi lub przeszkadzają (przykład: kto przeżywał obozy koncentracyjne)

William James (1842-1910)

James Mark Baldwin (1861-1934)

Granville Stanley Hall (1844-1924) -  głównie inspirował innych

·         PRZEDMIOT: strumień świadomości (nie elementy, ale i nie całość; przebieg doznań, podejście dynamiczne)

·         METODA: introspekcja

·         OSIĄGNIĘCIA: zastosowanie psychologii w praktyce (sądownictwo, reklama)

è    zajmowali się psychologią religii – między innymi.

BEHAWIORYZM – radykalna zmiana dogmatów

John Watson (1878-1958) – zakwestionował wartość introspekcji („ściema”) à ważne to, co człowiek robi, a nie myśli

Burrhus Frederic Skinner (1904-1990) – pojęcie „CZARNEJ SKRZYNKI” – umysłu nie można poznać, tylko to, co do niego „wchodzi” i „wychodzi”

NEOBEHAWIORYZM – Edward Chace Tolmar (1886-1959) – jeden bodziec może zostać różnie odebrany

·         PRZEDMIOT: zachowanie

·         METODA: obserwacja, eksperyment, operacjonizm (zakłada, że procesy wewnętrzne są niedostępne, ale wskaźnikiem do nich są nasze słowa, zachowania)

·         OSIĄGNIĘCIA: zastosowanie paradygmatu przyrodniczego (science)  - ścisłe eksperymenty (badany nie powinien wiedzieć, że jest badany)

PSYCHOLOGIA GŁĘBI

psychoanaliza Sigmunda Freuda (1843-1939) – tym, co naprawdę motywuje człowieka, jest podświadomość

·         PRZEDMIOT: nieświadomość

·         METODA: analiza marzeń sennych, wolnych skojarzeń, pomyłek, projekcje (nakładanie własnych doznań i ocen na badania i oceny innych ludzi), metoda „dymków”, dokończanie wypowiedzi

·         OSIĄGNIĘCIA: odkrycie zjawisk nieświadomych – mechanizmów ochronnych, konfliktów wewnętrznych (przewrót kopernikański)

PSYCHOLOGIA INDYWIDUALNA Alfreda Adlera (1870-1937)

w dużym stopniu zestawił teorie Freuda, ale uznał, że świadomość jest równie ważna

·         PRZEDMIOT: świadomość + nieświadomość

·         METODA: pośrednia analiza danych z introspekcji

·         OSIĄGNIĘCIA: odkrycie dążenia do mocy jako kompensacji poczucia niższości (tworzą się kompleksy)

PSYCHOLOGIA ANALITYCZNA Carla Gustava Junga (1857-1961)

przez pewien czas C.G. Jung współpracował z Freudem

wątki naukowe i nienaukowe

·         PRZEDMIOT: nieświadomość zbiorowa („archetypowa”)

·         METODA: analiza treści nieświadomych poprzez dane z introspekcji

·         OSIĄGNIĘCIA: teoria symbolu, opis dojrzewania osobowości (stopniowe docieranie do treści nieświadomych, kontrolowanie własnego umysłu)

NEOPSYCHOANALIZA (PSYCHOANALIZA KULTUROWA, HUMANISTYCZNA)

uwzględnia, że człowiek jest istotą społeczną

Erich Fromm (1900-1980) – dlaczego ludzie nie chcą być wolni? nie chcą decydować za siebie? (np. hitlerowskie Niemcy)

Karen Horney (1885-1952) – wszystkie „nerwy” wynikają z „wyścigu szczurów”

Harry Stach Sullivan (1892-1949) – dlaczego młodzi ludzie muszą się wiązać w grupy, szukają mistrzów, przewodników, idoli? Kto przejuje rolę rodzica dla dziecka?

E. Fromm Zapomniane marzenia – teoria snu

Utopia Fromma zakłada, że wszyscy musieliby poddać się terapii

·         PRZEDMIOT: treści nieświadome jako przedmiot (produkt) wpływów kultury zachodniej (niekorzystny!)

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA I HUMANISTYCZNO-EGZYSTENCJALNA

1)      humanistyczna:
Abraham H. Maslow (1908-1970)
Gordon Allpert (1897-1967)
Carl Rogers (1902-1987)

2)      humanistyczno-egzystencjalna:
Viktor E. Frankl (1905-1997)
Rollo May (1909-1994)

teoria dążenia do sensu, celu (że niby „uskrzydla” itd.)

·         PRZEDMIOT: świadomość + nieświadomość

·         METODA: dowolna, z przewagą spekulacji, namysłu filozoficznego i fenomenologicznego

·         OSIĄGNIĘCIA: wprowadzenie do psychologii problematyki życia codziennego

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

p. klasyczna + p. postaci + językoznawstwo + teoria informacji

podejście poznawcze

badania nad sztuczną inteligencją (tworzenie, powstawanie)

opiera się na założeniu, że procesy ludzkie i komputerowe są takie same!

·         PRZEDMIOT: świadomość + nieświadomość + zachowania + mechanizmy nabywania wiedzy

·         OSIĄGNIĘCIA: synteza zagadnień

2 WYKŁAD - BEHAWIORYZM

Geneza różnic indywidualnych:

·         niepowtarzalność każdej istoty (genotyp) à wyjątek: bliźnięta jednojajowe (monozygotyczne)

·         świadome dążenie do odróżniania się (J. P. Codd i M. Janejowicz) à wyjątek: np. stroje sportowe, mundury – sytuacje, gdy człowiekowi coś zagraża jako indywidualności

·         różnice w doświadczeniu indywidualnym:

- przypadkowe (co los da)

- wychowanie (nieświadome kierowanie naszym rozwojem)

- samowychowanie (autokreacja, samorozwój – powszechnie zaniedbywane)

Dziedziny różnic indywidualnych badane przez psychologię.

WILLIAM STERN (1871-1932) – prekursor testu inteligencji

·         inteligencja, zdolności

·         temperament

·         osobowość

·         style poznawcze (sposób, w jaki działa nasz umysł – np. symbole, ale także artykuły; konteksty myślowe - myślenie postpoznawcze)

DEFINICJE:

TYP WILLIAMA STERNA – dominująca dyspozycja psychiczna lub psychofizyczna, która przysługuje dającej się wyróżnić na jej podstawie grupie ludzi (nie można jednak tej grupy jednoznacznie i wszechstronnie oddzielić od innych grup)

4 koncepcje typologizowania:

·         biegunowa (ekstrawertyk-introwertyk)

·         modalna (ekstrawertyk – typ pośredni – introwertyk)

·         szufladkowa (sangwinik, flegmatyk, choleryk, melancholik)

·         wymiarowa (ekstrawertyk-introwertyk oraz zrównoważenie emocjonalne – neurotyczność)

CECHA – względnie trwała, charakterystyczna dla jednostki zgeneralizowana tendencja do określonych zachowań, przejawiająca się w różnych sytuacjach (szczególnie w teoriach osobowości)

CHARAKTER CECHY:

·         jawny (uwidoczniająca się cecha)

·         latentny (pojawia się tylko w określonych warunkach)

DYNAMICZNOŚĆ CECHY:

·         wrodzona

·         środowiskowa

·         interakcja między powyższymi

Typologia temperamentów KRETSCHMERA (1931):

1)      schizotymik (typ lepto somatyczny)

2)      cyklotymik (typ pykniczny)

3)      iksotymik / leptosomatyk (typ lekki, atletyczny) – skłonność do epilepsji

Typologia temperamentów SMELDONA (1940):

1)      endomorfik (endoderma) – tkanka konstytuująca: narządy wewnętrzne, rozwój tk. tłuszczowej – wiscerotonik

2)      mezomorfik (mezoderma) – tkanka: mięśnie – somatotonik

3)      ...