Ściąga finanse - wykłady.doc

FINANSE to ogół zjawisk i procesów związanych z gromadzeniem, rozdziałem (podziałem, dystrybucją) i wydatkowaniem środków pieniężnych będących w dyspozycji prywatnych podmiotów gospodarujących (przedsiębiorstw, gospodarstw domowych) i podmiotów sektora publicznego (rząd, jednostki samorządu terytorialnego, ubezpieczenia społeczne).

W związku z tym finanse możemy podzielić na:

- finanse prywatne (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe)

- finanse publiczne (rząd, jednostki samorządu terytorialnego, ubezpieczenia społeczne)

Inaczej przez finanse rozumie się ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.

FUNKCJE FINANSÓW - role, zadania jakie mają do spełnienia finanse w życiu społeczno-gospodarczym.

FUNKCJE W SKALI MAKRO:

- alokacyjna (rozdzielcza) - polega na przesuwaniu za pomocą pieniądza wartości materialnych między różnymi działami gospodarki narodowej. Jednym z podstawowych przejawów tej funkcji jest kształtowanie finansów nabywczych jednostek gospodarczych. Dzięki tej funkcji w gospodarce następuje określone rozmieszczenie zasobów, które jest zgodne w przypadku finansów prywatnych z interesem prywatnych podmiotów gospodarujących, a w przypadku finansów publicznych zgodne z interesem jednostek sektora finansów publicznych.

- kontrolna - polega na wykorzystaniu związków ruchu zasobów pieniężnych z ruchem wartości materialnych w celu uzyskania sygnałów o przebiegu procesów gospodarczych z obserwacji przebiegu zjawisk finansowych.

- stymulacyjna - związana  jest z aktywną rolą finansów w gospodarce, ma ona na celu oddziaływanie na efektywność gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych. W tym celu konieczne jest wykorzystanie określonego rodzaju bodźców, są to w przypadku tej funkcji bodźce finansowe tzn. takie, które motywują do podjęcia lub prowadzenia działalności za korzyści pieniężne.

- redystrybucyjna - funkcja ta wyraża się w korygowaniu dochodów jednostek gospodarujących ukształtowanych w wyniku gry sił rynkowych za pomocą danin publicznych (podatki, składki) i transferów społecznych (zasiłki, renty) oraz subwencje i dotacje. Dzięki tej funkcji następuje wtórny podział dochodów ukształtowanych w wyniku podziału pierwotnego tzw. dystrybucji dochodów.

FUNKCJA W SKALI MIKRO:

- motywacyjna - wyraża stosunek poszczególnych jednostek do działania funkcji stymulacyjnej na poziomie makroekonomicznym, działanie to może mieć charakter motywujący kiedy poprzez stymulację narzędziami finansowymi podmioty gospodarujące podejmują działalność lub działania demotywujące kiedy poprzez bodźce finansowe podmioty rezygnują ze swojej aktywizacji.

STRUMIEŃ FINANSOWY to ilość środków pieniężnych w danym okresie (ujęcie dynamiczne) - "film", np. deficyt budżetowy.

ZASÓB FINANSOWY  to ilość środków pieniężnych w danym momencie (ujęcie statyczne); zasób to akumulacja strumieni - "zdjęcie", np. dług publiczny.

KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH WG KRYTERIÓW:

- podmiotowego - dzieli zjawiska finansowe ze względu na specyficzne zachowania różnych grup podmiotów gospodarujących w stosunku do strumieni i zasobów pieniężnych. Zachowania te wynikają z ról jakie te podmioty mają pełnić w gospodarce i społeczeństwie oraz ze zmieniających się sposobów ich postępowania. Zgodnie z tym kryterium można wyróżnić następujące grupy zjawisk finansowych.

FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE - PORÓWNANIE

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW - stanowią zespół zjawisk finansowych związanych z przychodami i wydatkami pieniężnymi podmiotów uczestniczących w procesie produkcji i wymiany dóbr prywatnych.

FINANSE GOSPODARSTW DOMOWYCH - stanowią zespół zjawisk finansowych związanych z przychodami i wydatkami pieniężnymi ludności (konsumentów), inaczej nazywane finansami osobistymi (personal finance) lub konsumenckimi (consumer finance).

FINANSE BANKÓW I INNYCH POŚREDNIKÓW FINANSOWYCH (BEZ UBEZPIECZYCIELI) - strumienie i zjawiska finansowe w tej grupie są odzwierciedleniem dwuszczeblowej struktury systemu bankowego składającego się z banku centralnego i banków komercyjnych. Do tej grupy zalicza się też innych pośredników działających na rynkach finansowych zajmujących się kierowaniem funduszy pieniężnych nagromadzonych przez jedne podmioty do drugich podmiotów, które zgłaszają popyt na te fundusze (fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, biura maklerskie itp.)

FINANSE UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH - obejmują zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych przez towarzystwa ubezpieczeń majątkowych i osobowych (na życie), działające na zasadach komercyjnych, czyli w celu zarobkowym względnie w celu osiągania wspólnych korzyści przez udziałowców towarzystwa.

FINANSE PUBLICZNE - stanowią zespół zjawisk finansowych związanych z przychodami i wydatkami pieniężnymi państwa i jednostek samorządu terytorialnego z wyłączeniem jednostek sektora publicznego zaliczonych do sektora finansów przedsiębiorstw (przedsiębiorstw użyteczności publicznej).

- przedmiotowego -podział poszczególnych elementów strumieni pieniężnych wg kryterium ich charakteru, wyodrębnia się określone kategorie zdarzeń pieniężnych bez względu na podmioty biorące w nich udział.

PRZYCHODY I WYDATKI EKWIWALENTNE (RYNKOWE) - podstawową cechą ekwiwalentnych strumieni pieniężnych jest występowanie wzajemnego świadczenia między podmiotami uczestniczącymi w danej transakcji rynkowej. Zjawiska te związane są z przychodami i wydatkami realnymi dotyczącymi obrotu towarami, usługami oraz wynagrodzeniem za pracę. Przepływowi pieniądza w jedną stronę towarzyszy ruch w drugą stronę dóbr materialnych i niematerialnych. W warunkach gospodarki rynkowej zdecydowana większość tych zjawisk jest regulowana przez mechanizm rynkowy, tylko niewielka część podlega ustaleniom narzucanym przez państwo lub związki zawodowe, np. ceny regulowane  towarów rolnych, minimalna wysokość płac. Dodatkowym elementem tej grupy zjawisk jest dobrowolność uczestniczenia poszczególnych podmiotów w tych zdarzeniach.

PRZYCHODY I WYDATKI REDYSTRYBUCYJNE (TRANSFERY) - charakterystyczną cechą przepływów redystrybucyjnych jest brak wzajemnego świadczenia między podmiotami uczestniczącymi w danym zdarzeniu finansowym. W ich przypadku przepływowi środków pieniężnych nie towarzyszy przepływ dóbr a następuje nieekwiwalentne przekazywanie już istniejących zasobów pieniężnych, można wyróżnić przy tym przychody i wydatki redystrybucyjne o charakterze:

- budżetowym (transfery budżetowe) - ich cechą jest przymusowy charakter świadczeń pieniężnych w odniesieniu do przychodów - są to daniny publiczne na rzecz sektora finansów publicznych w celu pokrycia koniecznych wydatków realizowanych przez ten sektor, zalicza się do nich podatki, opłaty, kary, składki na ubezpieczenia społeczne. Drugą grupę tych zjawisk stanowią wydatki realizowane przez sektor publiczny na rzecz innych podmiotów, zalicza się do nich renty, zasiłki, subwencje i dotacje. Cechą charakterystyczną transferów budżetowych jest to, że podlegają regulacji ustawowej i nie są kształtowane przez mechanizm rynkowy.

- pozabudżetowym - powstają one w relacjach między sektorem realnym i finansowym. Cechą charakterystyczną tych zjawisk finansowych jest wykorzystanie zgromadzonych zasobów pieniężnych nie na konsumpcję czy inwestycje realne, lecz na lokaty finansowe w formie depozytów bankowych, jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, oszczędności w funduszach emerytalnych czy obligacje na wtórnym rynku kapitałowym. Do tej grupy zjawisk finansowych należy zaliczyć różnego rodzaju pożyczki, darowizny, datki lub ofiary pieniężne na rzecz instytucji czy osób prywatnych a także transfery z zagranicy.

PRZYCHODY I WYDATKI PIENIĘŻNE KREDYTOWE - dotyczą one wyłącznie strumieni pieniężnych kredytowych, występujących na styku systemu bankowego i podmiotów niebankowych. Wszystkie inne operacje pożyczkowe dotyczą pożyczek udzielanych przez różne inne podmioty gospodarcze należy traktować jako transfery pozabudżetowe. Przychody pieniężne kredytowe realizowane są przez instytucje pozabankowe zadłużające się w bankach, wydatki kredytowe występują w trakcie spłaty wcześniej wykorzystanych kredytów. Poprzez udzielenie kredytu bank dokonuje kreacji nowego pieniądza bezgotówkowego, który powiększa dostępną na rynku masę pieniądza nazywaną podażą pieniądza i oznaczaną M. Warunki skorzystania z tej grupy zjawisk finansowych są określone przez banki kredytodawców.

Potencjalny kredytobiorca powinien:

- posiadać zdolność kredytową

- być wiarygodny finansowo, tzn. historycznie regulował swoje zobowiązania finansowe

- przedstawić prawne zabezpieczenie zwrotności kredytu (rzeczowe lub osobiste) powiązanie kryterium podmiotowego i przedmiotowego.

POŁĄCZENIE KRYTERIÓW PODMIOTOWEGO I PRZEDMIOTOWEGO

POLITYKA FINANSOWA - celowa i świadoma działalność ludzi oraz instytucji polegająca na wyznaczaniu i realizacji celów za pomocą środków pieniężnych. W związku z podziałem zjawisk finansowych z punktu widzenia podmiotowego na finanse prywatne i finanse publiczne, a następnie na subdyscypliny finansów, można wyodrębnić kilka subpolityk finansowych realizowanych przez podmioty należące do finansów prywatnych i finansów publicznych.

WARUNKI SKUTECZNEJ POLITYKI FINANSOWEJ:

- Cele muszą być możliwe do osiągnięcia

- Cele muszą być wzajemnie niesprzeczne (spójne)

- Środki realizacji celów muszą być pod względem merytorycznym i siły oddziaływania dostosowane do celów

- Cele i środki muszą być jasno i precyzyjnie określone i znane ich adresatom.

SUBPOLITYKI FINANSOWE

TEORIA FINASÓW

Finanse globalne międzynarodowe

Komparatystyka finansów (finanse porównawcze)

Szczegółowe

subdyscypliny

finansowe

Finanse gospodarstw domowych

Finanse przedsiębiorstw

Finanse ubezpieczeń

Finanse banków

Finanse publiczne (państwo, samorząd regionalny i lokalny)

FINANSE PRYWATNE

...