Def. rodziny niepełnej –podstawowym kryterium decydującym o zakwalifikowaniu rodziny do grupy rodzin o niepełnej strukturze jest samotne wychowanie dziecka przez jednego z rodziców.
Typy rodzin niepełnych:
· Rodziny stale niepełne z powodu śmierci rodzica, rozwodu lub separacji, pozamałżeńskiego urodzenia dziecka,
· Rodziny czasowo niepełne z powodu długotrwałego pobytu rodzica poza miejscem zamieszkania rodziny, tj. pobyt w zakładzie karnym, wykonywanej pracy np. marynarza, żołnierza, pobytu zagranicą w celach zarobkowych.
Niepełny skład powoduje zmianę i często załamanie się dotychczasowego trybu życia. Może być spowodowane trudną sytuacją materialną (zwłaszcza gdy jedynymi żywicielami są kobiety), przemęczeniem i brakiem czasu dla dzieci w skutek skumulowania obowiązków zawodowych i rodzicielskich na jednym rodzicu, brak jednego z wzorów osobowych może stać się przyczyną niewłaściwej interpretacji roli męża, ojca, żony, matki w dorosłym życiu dzieci.
Def. wspólnoty wg Gemeinchaft’a –miała charakter osobowy, emocjonalny, wiązała ludzi osobistą, aprobując znajomością i istniała niezależnie od istnienia doraźnego, fizycznego kontaktu członków grupy. Ten typ związków nazywamy więziami osobowymi.
Def. stowarzyszenia wg Gemeinchaft’a –zbiorowość, tworzona celowo, budowała swoje cele i mechanizmy istnienia na poczuciu wspólnoty interesów. Wzajemne świadczenia rzeczowe, wymiana usług czy wspólne osiąganie celów było spoiwem związków osobniczych w takiej zbiorowości. Nasilenie więzi emocjonalnych było tu niewielkie, poczucie wzajemnej przynależności –zracjonalizowane. Ten typ relacji osobniczych w zbiorowościach celowych nazywamy więziami rzeczowymi.
Komponenty zmian :
1 etap –cechuje niezróżnicowana jedność wszystkich elementów, 2 etap –dochodzi do zróżnicowania i usamodzielnienia tych wyobcowanych wobec siebie elementów, które w 3 etapie stanowią znowu jedność.
Siły społeczne –szczególna rola przypada jednostkom umiejącym zaszczepić w innych określone idee i myśli przewodnie, które poparte środowiskowym działaniem mogą przekształcać się w siły aktywizujące środowisko. Posiadanie sił jest przywilejem nie tylko wybranych. Siły te posiada każdy człowiek, czasami jednak mogą one pozostawać w uśpieniu bądź to ze względu na złe ich rozpoznanie, bądź na niewłaściwą motywację jednostki.
Elementy sił społecznych:
1. siły jednostek –to potencjalne możliwości i wartości indywidualnych osób. Szczególną rolę przypisuje się jednostkom wybitnym umiejącym zaszczepić w innych określone idee i myśli przewodnie, które poparte zorganizowanym działaniem mogą przeobrazić się w siły aktywizujące środowisko.
2. siły jawne –to te, które aktualnie podtrzymują lub mogą zmieniać istniejące struktury. Oddziaływanie wychowawcze polega właśnie na celowym wprowadzaniu takich czynników przebudowy, które dokonują zmian w środowisku. Ściśle łączy się to z uruchamianiem tzw. niewidzialnych czynników środowiska i pojęciem sił ukrytych.
3. siły ukryte-utajone, kierujące się nieuświadomionym jeszcze dążeniem, to siły dotąd niedostrzegalne, drzemiące w świadomości jednostek lub grup społecznych.
Dyfuzja bodźca –jest to sytuacja kiedy to wzór kulturowy wędruje samotnie, w oderwaniu od warunków w jakich się zrodził.
Struktura grupy nieformalnej:
1.utworzenie grupy
2.stabilizacja jej struktury i norm
3.realizacja celu
4.ocena efektu działania grupy i podjęcie decyzji o jej dalszym funkcjonowaniu
Społeczeństwo samoodnowy – świat się zmienia, społeczeństwo akceptuje zmiany, nadąża za nimi, odnajduje się w świecie chce tych
zmian.
Kategoria przegranych –zazwyczaj ludzie starsi, patrzą wstecz, patrzą na to co było, patrzą też na zmiany ale postęp jest zbyt szybki, ten cel od nich ucieka (tu: uciekający punkt, ludzie 3B)
Dysfunkcjonalność rodziny współczesnej:
1. Postępujący proces dezintegracji wewnątrzrodzinnej socjalizacji spowodowany różnicami pozarodzinnych doświadczeń poszczególnych członków rodziny
2. wyraźne osłabienie więzi wspólnotowej przez powiększanie się dystansu pomiędzy rodzicami a dziećmi
3. wzrastająca atomizacja społeczna i związana z nią anonimowość jednostek na zewnątrz rodziny co utrudnia rodzicom wypełnienie funkcji
kontrolnej i wychowawczej
4. zmniejszenie się autorytetu rodziców, babć i dziadków
5. nastąpiły wyraźne przesunięcia w pozycjach społecznych i rolach wewnątrzrodzinnych spowodowane totalnym umasowieniem pracy kobiet i spadkiem autorytetu ojca tracącego funkcję jedynego żywiciela rodziny
6. znaczne ograniczenie dzietności na skutek „udoskonalenia” metod i środków zapobiegania ciąży na rzecz kariery zawodowej, podróży turystyki.
7. postępuje proces atomizacji oraz indywidualizacji jednostek również w rodzinie
8. zmniejsza się wewnątrzrodzinna spójność i powiększa zjawisko dezintegracji znacznej części rodzin, wzrasta liczba konfliktów, rozwodów (masowa postać), co pogarsza atmosferę wychowawczą
9. pluralizm w świecie wartości, pluralizm norm i wzorów występujących we współczesnych społeczeństwach a także we współczesnej rodzinie.
10. dostrzega się brak przygotowania rodziców do radzenia sobie z problemami wychowawczymi we współczesnym świecie, konieczna jest pedagogizacja rodziców.
11. wzrost liczby rodzin problemowych i patologicznych, wzrost liczby dzieci wykolejonych i wchodzących w konflikt z prawem.
Megatrendy współczesnej rodziny –przejście z rodziny wielopokoleniowej do rodziny nuklearnej, z rodziny zdeterminowanej biologicznie do rodziny planowanej, od rodziny produkcyjnej do rodziny konsumpcyjnej, z rodziny patriarchalnej do egalitarnej. Rodzina przestaje być instytucją staje się rodziną podporządkowaną treściom kulturowym, z rodziny otwartej przekształca się w zamkniętą. Przeobrażeniom ulegały takie funkcje jak: wzrost liczby konfliktów i rozwodów, indywidualizacja aktywności w rodzinie, malejąca liczba ślubów, więcej związków kochabitacyjnych, kontrola jest ograniczona, funkcja emocjonalno-ekspresyjna, sieroctwo emocjonalno-ekspresyjne (f. jest osłabiona)
Grupy samopomocy –skupiają równoprawnych uczestników, których podstawowym celem jest wzajemne zapewnienie pomocy i oparcia w radzeniu sobie z własnymi problemami oraz zwiększenie skuteczności własnych działań. Są to grupy pozainstytucjonalne, neutralne. Cechuje je względne ustrukturyzowanie, bezpośredniość i interakcje o charakterze podmiotowym, samodzielność w stanowieniu celów, kierowanie własną aktywnością oraz wspólnota problemów wszystkich członków grupy, co znajduje odzwierciedlenie w poczuciu bezpieczeństwa, wzajemnej akceptacji warunkującej spontaniczność w wyrażaniu myśli i uczuć
Różnica między środowiskiem a otoczeniem – Środowisko jest zespołem czynników warunkujących i współwyznaczających procesy rozwojowe człowieka otoczenie jest pojęciem szerszym, oznacza całą zewnętrzną strukturę, niezależnie od tego, czy jest ona trwała czy zmienna i czy stanowi źródło bodźców rozwojowych. Natomiast środowisko to zespół warunków lub składników struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i wywołują określone relacje psychiczne.
Elementy środowiska społecznego:
1) rozmieszczenie ludności i gęstość zaludnienia, od których uzależniona jest częstotliwość i różnorodność kontaktów społecznych
2) struktura zawodowa ludności, świadcząca o stopie jej życia, ekonomicznym zróżnicowaniu, a pośrednio i o poziomie kulturalnym
3) relacja poszczególnych grup wieku, wskazująca na biologiczny dynamizm ludności
4) poziom i struktura wykształcenia ludności
Środowisko wychowawcze (Sośnicki)–ogół sytuacji wychowawczych nazywamy środowiskiem wychowawczym. Przez sytuacje wychowawcze rozumie ogół warunków, które działając na jednostkę powodują u niej określone przeżycia psychiczne. Mianem środowiska wychowawczego określa więc całokształt wpływów i bodźców środowiskowych, zarówno celowo organizowanych, jak i samorzutnych.
Transformacja – jest zmianą jednej swoistej substancji czy rzeczywistości w inną, równie lub bardziej złożoną. Dokonuje się przede wszystkim w wyniku działania sił wewnętrznych zmienianych systemów. Utożsamiana bywa często z procesami modernizacji. Transformacja to zmiana, rozwój, metamorfoza, rewolucja, reformacja.
Przerwa kulturowa –termin wskazujący zarówno na opór wobec zmiany, jak również na czas dzielący moment pojawienia się trendów danej zmiany, a zaakceptowania jej jako integralnego aspektu rzeczywistości.
Typologia organizacji i stowarzyszeń :
· lokalne –komitet osiedlowy, komitet rodzicielski, samorządy dziecięce i młodzieżowe, rada parafialna itp.
· ponadlokalne – Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Społeczne Towarzystwo Oświatowe, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej itd.
Organizacje te obejmują swoim zasięgiem cały kraj i posiadają swoje centralne organy, w rejonie zamieszkania funkcjonują jedynie koła terenowe tych organizacji.
Organizacja – formalna grupa osób zidentyfikowanych z celami i zadaniami, połączonych wspólną więzią o charakterze przedmiotowym, której treścią jest dążenie do realizacji wspólnego obywatelskiego zadania wynikającego z potrzeb mikro- lub makrośrodowiska społecznego, potrzeb aktualnych lub przewidywalnych.
Organizacja (stowarzyszenie społeczne) –grupa dorosłych lub młodzieży posiadająca określoną własną strukturę organizacyjną; członkowie tej grupy podejmują wspólne zadania statutowe i podporządkowują się obowiązującym normom postępowania; przynależność do tej grupy ma charakter dobrowolny.
Środowisko lokalne – to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.
Więź społeczna –to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej; skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.
Sieć zależności –to uczestnictwo w różnorodnych zbiorowościach, instytucjach, organizacjach. To uczestnictwo czasem jest wymuszone regułami prawa lub zwyczaju (np. uczęszczanie do szkoły), częściej jednak jest dobrowolne. Niekiedy jest źródłem istotnych zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym człowieka.
Funkcje rodziny wg Tyszki:
1. f. materialno-ekonomiczne: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza usługowo-konsumpcyjna
2. f. opiekuńczo-zabespieczająca
3. prokreacyjna
4. seksualna
5. legalizacyjno-kontrolna
6. stratyfikacyjna (gwarantuje członkom rodziny określony status życiowy)
7. socjalizacyjna
8. kulturalna
9. religijna
10. rekreacyjno-towarzyska
11. emocjonalno-ekspresyjna
Typologie rodziny:
1. ze względu na strukturę rodziny oraz na kompletność i zgodność rodziny: pełna (2+1), pełna zgodna, pełna konfliktowa, niepełna (stałe niepełne, czasowo niepełne), rozbita (rozwód), adopcyjna (zgodna lub konfliktowa), zastępcza, zrekonstruowana (zgodna lub konfliktowa), konkubinaty
2. ze względu na liczbę osób: poligamiczne (poliginia –1m, wiele kobiet, poliandria –1 k, wiele mężów), monogamiczne
3. ze względu na zakres wyboru małżonka: endogamiczne (z jednej grupy), egzogamiczne (inna społeczność lokalna)
4. ze względu na hierarchię władzy i prestiżu: patriarchalne –głowa rodziny to mężczyzna, matriarchalne –władza w rękach kobiety, egalitarne –partnerstwo
5. ze względu na system pokrewieństwa i dziedziczenia: patrylinearne –w linii ojca, matrylinearne –w linii matki
6. ze względu na miejsce zamieszkania: patrylokalne, matrylokalne, neolokalne
7. ze względu na organizację: małżeństwa –nuklearna, poligamiczna –złożona z kilku związków małżeńskich, poszerzona –wielopokoleniowa, zmodyfikowana rodzina poszerzona –złożona z kilku rodzin nuklearnych.
Warunki zawarcia małżeństwa:
1. dojrzałość fizyczna
2. dojrzałość psychiczna:
· emocjonalna –w pełni rozwinięte uczucia wyższe: miłość, prawda, dobro, uczucia estetyczne, moralne, społeczne, intelektualne; zdolność do postrzegania i rozumienia emocji u partnera; zdolność do twórczej współpracy; zdolność do okazywania miłości.
· intelektualna –osiągnięcie poziomu myślenia realistycznego zgodnego z rzeczywistością, myślenie życiowe –negatywne myślenie, myślenie pryncypialne –zgodne z przyjętymi zasadami od których nie ma odstępstw
3. działalność społeczna –zdolność do pełnienia ról społecznych, zdolności do usamodzielnienia się i niezależności od rodziny macierzystej, zdolność do nawiązywania, rozwijania, utrzymania kontaktów z innymi ludźmi.
5 wrodzonych cech dziecka:
1. drogocenność – nie jest mu uświadamiana, dziecko bombardowane komunikatami, które podkreślają jego mniejszą wartość przez to staje się aroganckie. W życiu dorosłym ta cecha zmienia się w postawę samozachowawczą, czuje się ono gorsze od innych i jednostka ma trudności w doświadczaniu własnego poczucia wartości.
2. bezbronność – jest nadużywana, rodzice nie chronią dziecka i nie uczą go unikania wykorzystywania, dziecko staje się nadmiernie bezbronne, narażone na zranienia, łatwo je wykorzystać, zranić. Jako dorosłe są bezbronne, nie czują się bezpiecznie w stosunku do innych ludzi.
3. niedoskonałość –nie jest szanowane, dzieci są atakowane, jest to ich wadą, a nie cechą naturalną, wykształca się u dziecka perfekcjonizm
4. zależność –wadliwe wychowanie, zamiast stopniowo wdrażać dziecko do samodzielności, to albo nadmiernie dziecko chronią albo je odrzucają, bezradność życiowa, nie umiejętność w rozpoznawaniu trudności i zaspokajania swoich potrzeb
5. niedojrzałość –rodzice domagają się zachowań dojrzałych na wiek dziecka, albo pozwalają mu zachowywać się w sposób niedojrzały, czasami rodzice są ambiwalentami w stawianych dzieciom wymaganiach, dzieci są nadmiernie dojrzałe, albo wiecznie niedojrzałe.
Reintegracja społeczna – zjawisko określane mianem reintegracji społecznej to obszary społecznej próżni ujawniły swą wielką „siłę ssania”, zapełniając się spontaniczną ludzką działalnością z poczuciem więzi na różnych „poziomach” i „pionach” (wg Nowaka)
Portret współczesnej młodzieży:
· krytycyzm myślenia i zorientowanie na przyszłość
· skłonność do krytycznej oceny wartości i zasad moralnych, którymi kieruje się pokolenie dorosłych (kontestacja autorytetów)
· świadome poszukiwanie autoidentyfikacji
· krytycznie oceniają dorosłych i otaczający je świat
· postrzegają własne zainteresowania i dążenia jako odrębne od młodszych i starszych od siebie
· charakteryzuje ją zmienność, nowi idole, ideologie –w zależności od tego, co dominuje na rynku kulturowym
· ma prawa do stanowienia o sobie
· zdecydowanie szybciej osiąga etap dojrzałości potencjalnej
· stanowi swoisty teren eksploatacji dla świata dorosłych
· nastawiona jest na teraźniejszość, w której bombardowana jest rozmaitymi propozycjami
· sięga po pozorne ucieczkowe sposoby rozładowania własnych frustracji –sięga po zastępcze sposoby realizacji własnych potrzeb (przestępczość, subkultury, sekty)
...
Dziuba28