AMPUTACJE
AMPUTACJE Z NIEDOKRWIENIA-ISCHEMICZNE- z powodu zapalenia zarostowego tętnic, zatorów, zakrzepów, zespołów pozakrzepowych tętnic. ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE- po zagojeniu kikuta.
FIZJOLOGICZNA AMPUTACJA WG WEISSA:
-operacja rekonstrukcyjna z fizjologicznym opracowaniem tkanek- mięśni, powięzi, skóry, naczyń, nerwów.
- zastosowanie po operacji zastępczej kończyny z elementami biochemicznymi, bioelektrycznymi- proteza tymczasowa,
-definitywne zaprotezowanie
- jak najszybsze usprawnianie czynnościowe- pionizowanie, poruszanie się.
KORZYŚCI:
- opatrunek gipsowy działa p/obrzękowo, odpór skurczom izometrycznym mięśni
- kikut dopasowuje się do domodelowanego leja gipsowego
- zapobieganie zastojowi żylnemu
- zmniejsza ból
-stereotyp chodu i trening w drugiej dobie po amputacji
- próby ruchu o nowej kończynie powodują czynny stosunek chorego do rehabilitacji.
WYNIK- właściwie uformowany kikut, pełno kontaktowy lej odpowiada prawie kompensacji.
Każdy krok, bolesny czy nieporadny podstawą do korygowania błędów.
ZŁE WYNIKI REHABILITACJI:
-źle dobrany kikut
-negatywny stosunek do protezy, niechęć używania( względy estetyczne itp.)
-całkowite niezaakceptowanie, podłoże psychologiczne.
POSTĘPOWANIE OPERACJYJNE:
-JEDNOETAPOWE
-DWUETAPOWE (uszkodzenia rozległe, amputacje naczyniowe z martwicami, infekcyjne rany miażdżone).
REAMPUTACJA FIZJOLOGICZNA- najwcześniej po odjęciu kończyny, po zagojeniu rany, dobry stan ogólny(najcz. 3 tyg)
TECHNIKI CHIRURGICZNE:
-gilotynowa
-płatowa-konwencjonalna
- mioplastyczna Dedericha- pozawala na uniknięcie bólów fantomowych i powikłań- zaburzeń chodu itd.
KIKUT
-powinien być zdolny do prowadznia, sterowania protezą, wyczuwania podłoża, przedmiotów otaczających za pośrednictwem ścian protezy i znoszenia długotrwałego obciążenia końcowego
- najbardziej istotny element po amputacji
- wartość funkcjonalna- decyduje: poziom odjęcia, bezbolesność, siła, zakres ruchu.
PRZYCZYNY POWIKŁAŃ I NIEWYDOLNOŚĆI:
- kikut niestabilny- duża masa mięśni, tk.miękkich niezwiązanych,
-nerwiaki,
-zaniki mięśniowe postępujące
-bóle przy obciążaniu kończyny,
- zmiany skórne- owrzodzenia, wyparzenia, potliwość,
- obrzęki kikuta,
- zaburzenia czucia, bóle fantomowe
ISTOTA AMPUTACJIà kikut+proteza założona jak najszybciej umożliwi zastąpienie utraconej części ciała.
STABILNY KIKUT ZABEZPIECZA PEŁNY KONTAKT Z LEJEM.
STATYCZNO- DYNAMICZNY CHARAKTER KIKUTA:
- unaczynienie
-pełnokontaktowość- długotrwałe obrzęki uniemożliwiają zaopatrzenie w protezę, brak napięcia izometrycznego mięśni, powoduje zastoje żylne.
WSKAZANIA DO AMPUTACJI
WSKAZANIA BEZWZGLĘDNE PIERWOTNE:
A)URAZOWE- spowodowane urazem, urazowe zniszczenia tkanek za całkowitym brakiem ukrwienia części obwodowej- jeśli istnieją możliwości zeszycia lub przeszczepu naczyniowego, zniszczenie pęczka naczyniowo-nerwowego z brakiem ukrwienia na obwodzie,
B)INFEKCYJNE- zgorzel gazowa o gwałtownym przebiegu,
C)NOWOTWOROWE- złośliwe, niezłośliwe(umożliwiają posługiwanie się kończyną), guzy niezłośliwe z dużymi ubytkami kostnymi, niektóre naczyniaki.
WSKAZANIA BEZWZGLĘDNE WTÓRNE:
A)NACZYNIOWE- niedrożność tętnic spowodowana zatorem ze zmianami martwiczymi na obwodzie, martwica kończyn po długim trzymaniu opaski uciskowej, choroby naczyń tętniczych powikłane zmianami martwiczymi na obwodzie,
B) INFEKCYJNE- rozległe oparzenia III* powikłane zakażeniami, odmrożenia III* powikłane zakażeniami opornymi na lecz.farmakologiczne i chirurgiczne.
RODZAJE:
-A.OTWRTA
-A.ZAMKNIĘTA
-A. ZE SZWEM ODROCZONYM
WSKAZANIA WZGLĘDNE DO AMPUTACJI- PODZIAŁ:
1.NASTĘPSTWA URAZU:
-zmiażdżenia o obrębie stawu z rozległymi zniszczeniami tkanek miękkich i skóry,
-zniszczenia skóry i mięśni na dużej przestrzeni,
- zmiażdżenie 1/3 cz.kości długich ze zniszczeniem mięśni i skóry,
- staw rzekomy uprzednio zakażony, wielokrotnie operowany,
- uszkodzenie pnia nerwu kulszowego z zanikiem mięśni i owrzodzeniami troficznymi,
- oparzenia promieniami X lub innymi substancjami promieniotwórczymi z niegojącymi się owrzodzeniami,
-oparzenia III* w których odjęcie kończyny jest odtruciem organizmu,
-zespół „crush syndrom”
2. Z PRZYCZYN NACZYNIOWYCH:
- miażdżyca naczyń obwodowych, choroba Buergera, zakrzepy, zatory tętnicze, zmiany cukrzycowe- naczyniowe, po wyczerpaniu wszystkich możliwości leczenia.
3. INFEKCYJNE:
- rozległa ropowica po otwartych złamaniach,
- przewlekłe zapalenia kości oporne na leczenie, mogące prowadzić do skrobiawicy narz.wew,
- ropne zapalenie stawów ze zniszczeniem przynasad i nasad,
- tbc kostno-stawowa u osób starszych prowadząca do wyniszczenia ustroju
4. ZNIEKSZTAŁCENIA SKRÓCENIA WRODZONE I NABYTE:
- polydaktylia
- hipoplazja goleni lub stopy
-słoniowacizna wrodzona,
- zrosty amniotyczne (ucisk-zniekształcenie)
- nerwiako-włókiakowatość (choroba Recklinghausena)
-przykurcze Volkmanna,
- zniekształcenia pourazowe,
5. PRZYCZYNY REHABILITACYJNE:
- stan po uszkodzeniu unerwienia kończyny
- ciężkie zniekształcenia stóp,
- rozszczep kręgosłupa z drążącymi owrzodzeniami,
- artrogrypoza,
- duże skrócenia kończyny
BANDAŻOWANIE:
- likwiduje obrzęk
- polepsza ukrwienie
- kontrolowany ucisk na największym obwodzie i zmniejszony dogłowowo.
USPRAWNIANIE PO AMPUTACJACH:
Rehabilitacja zależy od :
- wysokosci
- rodzaju amputacji
- rodzaj protezy
- ogólny stan pacjenta
Rehabilitacja pacjentów po amputacji zaplanowanej dzieli sie na II okresy : przed i po amputacji – drugi okres dzieli sie jeszcze na II : do zaprotezowania, po zaprotezowaniu).
Kinezyterapia
Rozpoczyna sie 2-3 dzien po zabiegu w skład jej wchodzi :
kinezyterapia miejscowa :
- profilaktyka przeciwprzykurczowa
- hartowanie
- formowanie kikuta
kinezyterapia ogólna(3-4 doba po zabiegu):
-cw.oporowe dla miesni kkg, obreczy
barkowej, tułowia
- stosowanie hantli, wzmocnienie mm które biora udział w chodzie,użycie kul łokciowych (czas 30 min, l.powt. 30-50, obciążenie 2-5 kg)
- trening obwodowy
- cwiczenia w wodzie,
- 4-6 dni po amputacji ćw.czynne wolne, oporowe, potem izotoniczne, izometryczne.
okres do zaprotezowania
Cel : wypracowanie odpowiedniego kikuta i poprawa ogólnej sprawnosci
-kształtowanie kikuta (bandażowanie, pozycje ułożeniowe, utrzymanie pełnego zakresu ruchomości).
TERAPIA PRZECIWPRZYKURCZENIOWA:
-do zagojenia rany pooperacyjnej p/przykurczeniowe
- po zagojeniu rany ćw. mm antagonistycznych do przykurczonych
-ćw. wolne, potem oporowe,
-mały zakres ruchu- ćw. redresyjne, wyciągi, zabiegi cieplne
--hartowanie kikuta (po wygojeniu rany 10-14 dzien, szczotkowanie, oklepywanie, nacisk, hydrotermiczne – naprzemienne kąpiele, stosowanie protez tymczasowych)
-ćwiczenia ( 2-3 doba, oporowe zdrowych odcinków , po 3 tyg.ćw. ze sprzętem, ćw. równoważne, oporowe, basen)
- kształt. ogólnej sprawności
- kształtowanie poprawnej postawy
okres po zaprotezowaniu
Cel : posługiwanie sie proteza, samoobsługa, nauka chodu
- pozycje złożeniowe
- wyciąg Degi
- lokomocja ( jak najszybciej pionizacja)
-nauka chodzenia (równy krok, równy czas obciążania, chód naprzemienny, korygujemy postawę ciała).
Kierunki usprawniania przy amputacji konczyn górnych:
• rehabilitacja ukierunkowana na funkcjonalność;
• rozciąganie blizny (hydromasaże, okłady parafinowe)
• hartowanie kikuta i przygotowanie do zaprotezowania. Brak obciążania osiowego;
• formowanie masy mięśniowej;
• w amputacji reki głównie ćw. zginaczy np.ściskanie piłeczki
• poprawienie ruchomości barku i łopatki zwłaszcza przy amputacjach ramienia;
• korekcja postawy
• nauka sterowania proteza;
• INNE :Leczenie po amputacji - metody
Faza I ( do czasu zagojenia rany)
- zapobieganie : odleżynom, przykurczom ( w zgięciu, odwiedzeniu, rotacji
wewnętrznej) zapaleniu płuc, zakrzepom poprzez odpowiednie ułożenie pacjenta i zakres ruchu
- zmniejszenie bólu j.w.
Faza II ( po zagojeniu rany )
- zabiegi stosowane w celu poprawy blizny : ruchy okrężne, rozciąganie, maści
- hartowanie kikuta ( zmniejszenie bólu fantomowego: stosowanie TENS, statyczne ruchy mięśni obu kończyn, masa zdrowej kończyny)
- poprawa siły mięśniowej : PNF
- reedukacja chodu : PNF
- nauka ruchów codziennych : postawy, nauka wstawania po upadku, nauka siadania, wstawania,
Faza III ( zabiegi z proteza )
- amputacja kd nauka przemieszczania ciężaru ciała, obciążenia
( np. PNF) , ćw. równoważne, nauka chodu bokiem (najpierw w stronę
protezy), nauka chodu po schodach (chód naprzemienny jest bardzo trudny , czesto
niemożliwy), noszenie przedmiotów ( po stronie protezy), nauka siadania i wstawania
( zdrowa noga znajduje sie z tyłu), podnoszenie przedmiotów (nogę z proteza wysunąć do tyłu)
- gdy amputacja dotyczyła kg nauka czynności manualnych.
fizjo.awf