Uczniowie_debatują….doc

Uczniowie dyskutują i debatują 

Dyskusja to metoda nauczania polegająca na wymianie zdań między nauczycielem a uczniami lub między samymi uczniami. Temat dyskusji powinien być kontrowersyjny i wzbudzać zainteresowanie uczniów. Powinien być tak sformułowany, aby uniemożliwiał jednoznaczne oceny, np.: „Czy powstanie listopadowe miało szanse powodzenia?” lub „Największy poeta polskiego romantyzmu - Mickiewicz czy Słowacki?”. W wyniku dyskusji nie trzeba wcale dojść do jednej odpowiedzi, chodzi raczej o dogłębne omówienie problemu z różnych perspektyw.

Stopień ingerencji nauczyciela w wypowiedzi uczniów zależy od przyjętego modelu, jednak w każdej sytuacji konieczne jest stosowanie się do przyjętych kanonach poprawności języka i kultury słowa, a także pilnowanie, aby dyskutanci nie zbaczali z tematu. Oczywiście uczniowie powinni się odpowiednio przygotować do dyskusji  - na lekcji lub w domu. Każda dyskusja powinna się zakończyć podsumowaniem czyli omówieniem rezultatów i jej przebiegu. Taka rekapitulacja pozwala także uczniom nabrać pewnego dystansu do własnych, niekiedy bardzo emocjonalnych i skrajnych wypowiedzi.

     Zagrożenia

• „zmonopolizowanie” dyskusji przez kilku najbardziej aktywnych uczniów
• „rozmycie się” w dygresjach - nauczyciel musi stale pilnować, by uczniowie nie odbiegali od tematu.
• osobiste docinki, agresja – niektórzy uczniowie, by utrudnić oponentom przedstawienie ich racji, ośmieszają ich, podejmują ataki osobiste, izolują od grupy itp. W takim przypadku nauczyciel powinien reagować zdecydowanie.

Opr. na podstawie Łukasz Michalski, Dyskusje i debaty w szkole, CEO, www.ceo.org.pl

1. Debata „za i przeciw”?

Debatę stosujemy wtedy, gdy chcemy, aby uczniowie spojrzeli na ten sam problem z dwóch różnych punktów widzenia, przeanalizowali go, a następnie podjęli decyzję.

Nauczyciel przygotowuje uczniów merytorycznie do dyskusji lub wskazuje materiał, na podstawie którego powinni się przygotować, udziela wskazówek, słucha uważnie wypowiedzi uczniów, ale ich nie komentuje (co wymaga samodyscypliny, bo wielu nauczycieli ma taką tendencję), zachęca uczniów do dyskutowania z kolegami i koleżankami, a nie z nauczycielem, ewentualnie pilnuje czasu oraz stoi na straży ustalonych zasad rozmowy.

Wskazówki dla nauczycieli

·         Nauczyciel określa reguły debaty (np. 10 min. na przygotowanie argumentów, po 5 na ich przedstawienie przez oba zespoły, po 5 na dyskusję z nimi, pytania z sali, głosowanie na koniec itp.)

·         Nauczyciel wybiera temat na tyle kontrowersyjny, aby oba stanowiska były możliwe do obrony np. "Studia wyższe powinny być bezpłatne", "Przymusowa służba wojskowa jest współczesną formą niewolnictwa").

·         Nauczyciel dzieli klasę na 2 dyskutujące strony:
- zwolenników tezy
- przeciwników tezy.

·         W zależności od koncepcji uczniowie mogą najpierw przygotowywać argumenty i dowody tylko na rzecz swojego stanowiska lub przygotować się do obrony obu poglądów, a dopiero kilka dni przed debatą losować stanowisko, którego będą ostatecznie bronić. Jeżeli klasa jest zbyt liczna, możemy wprowadzić grupę obserwatorów.

·         Debata jest kierowana - może ją prowadzić nauczyciel, uczeń lub dwóch uczniów. Do ich zadań należy otwieranie dyskusji, przydzielanie i odbieranie głosu w razie przekroczenia limitu czasu, czuwanie nad kulturą dyskusji.

·         Debatujące strony przedstawiają argumenty wspierające ich stanowisko. Siedzą po dwóch przeciwnych stronach sali

·         W podsumowaniu i ogólnej ocenie debaty można uwzględnić następujące pytania:
- Jakie argumenty okazały się najbardziej przekonujące?
- Czy ktoś dał się przekonać i zmienił swoje zdanie?
- Jakie nowe ciekawe poglądy usłyszeliście po raz pierwszy?
-  Co należy ulepszyć w kolejnej debacie?

·         Jeśli nauczyciel chce pomóc debatującym stronom znaleźć płaszczyznę porozumienia, może poprosić, aby każda z grup spróbowała znaleźć wśród argumentów grupy przeciwnej chociaż jeden taki, który mogłaby zaakceptować.

Praktyczne wskazówki dla uczniów

·         trzymać się blisko tematu

·         starać się udowodnić i przeforsować własne stanowisko

·         próbować przewidzieć strategię przeciwnika

·         rozpoczynać wystąpienie od najsilniejszego argumentu

·         należy łączyć argumenty w logiczną całość

·         używać różnorodnych argumentów

·         popierać argumenty dowodami, np. danymi statystycznymi, poglądami autorytetów, ustaleniami badaczy

·         słuchać uważnie i notować argumenty strony przeciwnej, by formułować kontrargumenty i szukać słabego punktu przeciwnika

·         nie mówić zbyt szybko, stosować pauzy

·         nie czytać z kartki; odczytywać tylko cytaty i dane statystyczne

·         gestykulować oszczędnie

Obserwatorzy

Posługują się specjalnymi kartami oceny, wskazując słabe i mocne strony debaty, popełnione błędy, dobre argumenty itd. Decydują, np. w głosowaniu, czyje argumenty okazały się bardziej przekonujące i czy teza debaty została obroniona. Moment głosowania często jest ukoronowaniem debaty. Debata "za i przeciw" rozwija umiejętność:
 

·         poszukiwania i porządkowania informacji

·         logicznego myślenia i argumentowania

·         uważnego słuchania i precyzyjnego wysławiania się

·         weryfikowania własnych, często powierzchownych poglądów.
 

Główne niebezpieczeństwa wiążące się z debatą jako metodą edukacyjną:

·         jedna ze stron może czuć się przegrana

·         jedna ze stron może być niezadowolona z decyzji obserwatorów

·         uczniowie mogą nie identyfikować się ze stanowiskiem, którego muszą bronić

·         mogą pojawić się negatywne emocje związane z tematem

·         może pojawić się niezdrowa rywalizacja.

2. Debata oksfordzka to jeden z wariantów debaty „za i przeciw” o ściśle określonych regułach.

·         Temat powinien być sformułowany w czytelny i jednoznaczny sposób.

·         Uczestnicy zabierają głos na przemian, zawsze rozpoczyna przedstawiciel zespołu broniącego tezy.

·         W czasie debaty głos mogą zabierać słuchacze, jasno określając, którego punktu widzenia bronią, mogą również zadawać pytania.

·         Wybrany wcześniej marszałek pilnuje przestrzegania czasu wypowiedzi.

·         Kulminacyjny moment dyskusji to głosowanie - słuchacze decydują wtedy, która teza była prezentowana w bardziej przekonywający sposób.

Członkowie obu ekip powinni siedzieć naprzeciw siebie, słuchacze-zwolennicy ich tez - za nimi. Na ławach ustawionych prostopadle do debatujących stron zasiadają słuchacze niezdecydowani. W przeciwległym końcu sali, najlepiej na podwyższeniu zasiadają marszałek i sekretarz debaty. Uczestnicy mogą zmieniać miejsca tylko w przerwach pomiędzy wystąpieniami

3. „Akwarium”

Kilka osób siedzi w kręgu i prowadzi dyskusję na wybrany temat. Pozostałe osoby siedzą wokół nich i są obserwatorami. Ich zadanie to analizowanie przebiegu dyskusji - doboru i skuteczności argumentacji, respektowania zasad regulaminowych, innych zachowań oraz ogólnego przebiegu dyskusji. Później  dyskutanci i obserwatorzy zamieniają się rolami. Intencją dyskusji typu „akwarium” jest wzajemne uczenie się, a nie wyłapywanie błędów dyskutantów.

4. Dyskusja panelowa

Temat w dyskusji panelowej jest dyskutowany przez wyznaczoną grupę, czyli "panel", którą kieruje osoba zwana moderatorem. Grupa wcześniej przygotowuje się do dyskusji i ustala dokładnie, co ma być powiedziane. Pożądane jest, aby prezentowane wypowiedzi były kontrowersyjne. 
Pierwsza część dyskusji jest starannie przygotowana. Prowadzący ją moderator na ogół wie, co panelista ma do powiedzenia i kieruje wypowiedziami trochę jak dyrygent orkiestrą. Druga część spotkania jest otwarta dla uczestników z sali. Mogą oni zadawać pytania panelistom i komentować ich wypowiedzi, a także prezentować własny punkt widzenia. Moderator udziela głosu publiczności i panelistom. Na zakończenie krótko podsumowuje, co zostało powiedziane, dodając lub nie swój komentarz.
Dobrze przeprowadzona dyskusja panelowa nigdy nie kończy się jednoznacznym osądem, lecz pozostawia każdemu z uczestników poczucie, że może sam na podstawie różnych głosów wyrobić sobie zdanie.

5. Dyskusja plenarna

Jest to swobodna dyskusja kilkunastu - kilkudziesięciu osób (skuteczna wymiana poglądów możliwa jest jednak w grupach nie większych niż 20- 30 osób). Pozwala uczniom zaprezentować swoją wiedzę i przemyślenia.   Prowadzący otwiera dyskusję, przedstawia jej plan, zachęca do zabierania głosu, czuwa nad czasem wypowiedzi, przypomina o kulturze dyskutowania, podkreśla przechodzenie do kolejnych punktów dyskusji, podsumowuje etapy dyskusji, a potem jej całość.
...