Krzysztof Boruń - Toccata.pdf - Boruń Krzysztof - Zbiór ebooków - gulard

Krzysztof Boruń

T O C C A T A

TRZECIA MOŻLIWOŚĆ

Dyktuję te słowa w pięćdziesiątym trzecim dniu ziemskim od chwili przybycia naszej

ekspedycji do Układu 70 Wężownika A. Pięćdziesiąt trzy dni odpowiada stu siedemdziesięciu

ośmiu obrotom planety Vicinia wokół osi. O istnieniu tej planety my – mieszkańcy Układu

Słonecznego – wiemy już od blisko stu dwudziestu lat. Cywilizacja viciniańska jest pierwszą

cywilizacją, z którą udało się nawiązać radiową łączność międzygwiezdną.

W trzydzieści trzy lata po nadaniu standardowej serii sygnałów przy pomocy największego

wówczas na Ziemi radioteleskopu w kierunku dwudziestu sześciu wybranych gwiazd –

nadeszła odpowiedź z Układu 70 Wężownika. Zawierała ona powtórzenie naszej serii oraz

zestawy liczb, które bez trudu zostały zidentyfikowane jako układ periodyczny pierwiastków.

Zaraz po tym następowała „prezentacja” w postaci składu izotopowego materii zewnętrznych

warstw atmosfery Słońca i tych samych danych o gwieździe A układu podwójnego 70

Wężownika.

Dalej, jak można było się domyślić, szły serie liczb dotyczących składu atmosfery

planety, z której nadano sygnały oraz składu mineralnego jej powierzchni i wnętrza.

W odpowiedzi nasi ojcowie przekazali w kierunku Układu 70 Wężownika A podobne dane

dotyczące Słońca i Ziemi oraz propozycję przejścia na nadawanie dwuwymiarowych obrazów

metodą rozkładu na punkty jasne i ciemne. Dłuższe serie rysunków i zdjęć miały umożliwić

naszym „rozmówcom międzygwiezdnym” poznanie głównych form życia i cywilizacji

mieszkańców Ziemi.

Po trzydziestu trzech latach nadeszła kolejna odpowiedź. Mieszkańcy planety Vicinia –

gdyż tak ją poczęto nazywać w tych czasach – jeszcze raz wykazali wysoką inteligencję:

rozszyfrowali metodę łączności wizyjnej i na tych samych zasadach przekazali nam obraz

swego świata.

Kiedy więc nasza wyprawa międzygwiezdna wyruszała w drogę, o Vicinii i jej mieszkańcach

wiedzieliśmy już niemało i wydawało się, że jakichś zasadniczych, gruntownie odważających

nasze wyobrażenia niespodzianek nie należy oczekiwać.

Nie znaczy to, iż obraz Vicinii, przekazany na falach elektromagnetycznych, pozbawiony był

poważniejszych luk i niejasności. Kontrast między środkami technicznymi i wysokim

stopniem rozwoju wytwórczości a rażąco niskim poziomem materialnych warunków życia

mieszkańców planety – wydawał się co najmniej zastanawiający. Snuto najprzeróżniejsze

domysły na temat możliwych dróg rozwoju społecznego, czy nawet wynaturzeń struktury

organizacyjnej państw, w których postęp technologiczny staje się nie środkiem, lecz celem

rozwoju cywilizacyjnego.

Ślepe uliczki rozwoju?... Jakże odległą okazała się rzeczywistość od przewidywań...

Jeszcze tylko pięć godzin... Nie mogę liczyć na żadną pomoc. Nikt mnie nie odnajdzie w

tej pułapce. Po co się łudzić? Przecież wiem, że to niemożliwe. Chyba tylko niezmiernie

rzadki splot okoliczności może mnie uratować. Ale jaką mam szansę?... Regeneratory już

prawie nie działają. Zużywam ostatnią rezerwę tlenu. Zostało mi zaledwie pięć godzin...

Postanowiłem podyktować to, co przemyślałem. Czasu niewiele, a chciałbym po sobie

zostawić ślad. Jeśli kiedykolwiek ktoś odnajdzie moje ciało zamknięte w kokonie skafandra –

dowie się, jak było naprawdę.

Pięć godzin...

Im dłużej myślę o mojej sytuacji, tym mniej wydaje ml się prawdopodobne, aby ktokolwiek

mógł odnaleźć zapis. Źle się wyraziłem: ktokolwiek z ludzi! Ale przecież są ONI! kiedykolwiek

może ON? Ten, który z nami rozmawiał przez Wielką Antenę? Czy potrafi odczytać zapis? A

jeśli nawet odczyta – co z niego zrozumie? Czy dzięki niemu łatwiej pojmie różnicę między

nami a Vicinianami?...

Przybycie naszej ekspedycji na Vicinię nie rozwiązało żadnego z zasadniczych problemów

spornych, jakie pojawiły się w toku łączności międzygwiezdnej. Przeciwnie – stanęliśmy w

obliczu faktów, które zamiast ugruntować nasze dotychczasowe wyobrażenia o tej

cywilizacji, postawiły je pod znakiem zapytania.

Źródłem sygnałów nadawanych w kierunku Słońca była gigantyczna konstrukcja techniczna

wzniesiona na biegunie północnym Vicinii. Za jej pośrednictwem w ostatnich miesiącach

podróży wznowiliśmy łączność z mieszkańcami planety, przystępując do opracowania

słownika elementarnych pojęć, który miał ułatwić nawiązywanie bliższych stosunków.

Kryzys pojawił się dość nagle, zupełnie niespodziewanie: na nasze pytanie, w jaki sposób

możemy nawiązać bezpośredni kontakt z przedstawicielami Vicinii – na ekranie uparcie

ukazywał się ów system antenowy służący mieszkańcom planety do łączności

międzygwiezdnej.

Wszelkie próby łączności radiowej z pominięciem Wielkiej Anteny – jak nazywaliśmy to

urządzenie – nie przynosiły żadnego rezultatu.

Lądowanie grupy zwiadowczej w celu nawiązania porozumienia z mieszkańcami planety

pogłębiło jeszcze naszą niepewność. Vicinianie – niewielkie, zaledwie sięgające nam do kolan

stwory – nie tylko wyglądem, lecz i zachowaniem całkowicie odbiegają od naszych

wyobrażeń o twórcach wysokiej cywilizacji. Ich inteligencja nie przewyższa inteligencji małp

człekokształtnych i jakkolwiek wykazują pewne zainteresowanie naszą obecnością, jest ono

bardzo powierzchowne i krótkotrwałe, przypominające zainteresowanie psa, który po

obwąchaniu nieznanego przedmiotu po chwili zapomina o nim, traktując go jako naturalny

składnik otoczenia.

A jednocześnie – istoty te przejawiają, jako zbiorowość, niezwykle wysoki stopień

zorganizowania.

Nie ulega wątpliwości, że ich społeczeństwo jest strukturą o ogromnej sprawności

i celowości w działaniu. Ruchliwość Vicinian nie ma w sobie nic z chaosu i przypadkowości.

Jeśli nawet czasem, zwłaszcza przy próbach ingerencji z naszej strony, powstawało chwilowe

zamieszanie i zakłócenie współdziałania – po kilkunastu sekundach wszystko wracało do

normy.

Mrówki! – Oto co nasuwało się już przy pierwszym bezpośrednim spotkaniu. Zdawaliśmy

sobie, oczywiście, sprawę, że podobieństwo jest tylko pozorne, wynikające z

powierzchowności

obserwacji. Zbyt mało wiedzieliśmy o istotnej strukturze viciniańskiego społeczeństwa,

aby można było mówić o jakichś głębszych analogiach ze społeczeństwem mrówek czy

pszczół. Nie stwierdziliśmy żadnych oznak fizjologicznego zróżnicowania osobników

obsługujących odmienne konstrukcyjnie maszyny czy dziedziny produkcji. Nawet osobniki,

które – jak się okazało – pełnią w tym społeczeństwie funkcję łączników lub może

dyspozytorów, nie różnią się budową od Innych pracowników.

Czy zespołowe kierowanie skomplikowanymi narzędziami i procesami wytwórczymi może

mieć charakter instynktowny? Nie było żadnych podstaw, ażeby tak sądzić. Przeciwnie:

istoty te wykazywały swoistą inteligencję – potrafiły się uczyć, wyciągać wnioski z

popełnianych błędów i przekazywać tę wiedzę innym.

Dowodem był taki eksperyment: podałem jednemu z Vicinian latarkę, zapalając ją i gasząc

w jego obecności. Chwilę obmacywał ją swymi trzema chwytnymi organami i począł

manipulować wyłącznikiem, aż wreszcie spowodował zapalenie lampy. Po kilku próbach

oddał mi latarkę z powrotem i powrócił do swojej grupy. Nie upłynęło pięć minut, gdy

podszedł do mnie Vicinianin (po dłuższych obserwacjach okazało się, że pełnił on funkcję

jakby kierownika tej grupy) i wyciągnął łapę po latarkę. Kiedy mu ją podałem – od razu, bez

żadnych prób zapalił ją i zgasił. Powtórzył tę czynność parokrotnie, po czym nagle przestał

się latarką interesować.

Oddał ją i wrócił do pracy.

Żadne fakty nie wskazywały na to, aby umiejętności kierowania maszynami były wrodzone,

dziedziczne, a nie nabyte – wyuczone. Późniejsze, dokładniejsze obserwacje wykazały

zresztą, ponad wszelką wątpliwość, iż „szkolenie” młodych osobników odbywało się niemal

w każdej grupie roboczej. Nie wydawało się też, aby wiedza była przekazywana

bezpośrednio dzieciom przez rodziców. Co ciekawsze – karmieniem i wychowywaniem

najmłodszego potomstwa zajmowały się kolejno wszystkie osobniki zamieszkujące określony

zespół budowli, a nie jakaś odrębna grupa. Nie było tu więc żadnych wyspecjalizowanych

„mamek”, „piastunek” czy „nauczycieli”.

Któż jednak rozmawiał z nami przez gigantyczną antenę kierunkową? Nie ulegało

wątpliwości, że gdzieś musiał istnieć ośrodek kierowniczy tego społeczeństwa, ośrodek w

pełni świadomy, dążący do poznania świata l myślący w tym zakresie w podobny sposób jak

my – ludzie.

Muszę tu wspomnieć, choćby bardzo krótko, o hipotezie Ortena. Zarzut Ortena, że uważam

Vicinian za mrówki, był bzdurną insynuacją. Takiej hipotezy żaden biolog o zdrowym

rozsądku nie mógłby postawić. Jeśli mówiłem o „strukturze mrowiska”, to tylko w sensie

pewnych zewnętrznych analogii w zachowaniu się tych istot. W rzeczywistości wyrażałem

przypuszczenie, że zetknęliśmy się dotąd tylko z częścią społeczeństwa, pełniącą funkcje

wykonawcze, i że istotami tymi kieruje ośrodek złożony z innych istot, być może nawet

odrębnego gatunku, obdarzonych intelektem podobnym do naszego. Takiego ośrodka

kierowniczego, co prawda, nigdzie nie mogliśmy dostrzec, ale byłem głęboko przeświadczony

o tym, że on istnieć musi i że można go będzie odnaleźć.

Orten również był zdania, że ośrodek kierowniczy Istnieje. Wysunął jednak hipotezę, że

nie Vicinianie są gospodarzami planety, lecz „sztuczny centralizat” o rozrzuconych po

powierzchni globu ośrodkach czynnościowych i niezlokalizowanej pamięci. Tego „wielkiego

robota” mieli rzekomo, w dalekiej przeszłości, zbudować przodkowie Vicinian, stając się w

końcu jego niewolnikami i ulegając stopniowej degeneracji umysłowej w wyniku pewnego

rodzaju symbiozy z automatami.

Ta hipoteza nie wytrzymywała krytyki już choćby z uwagi na obserwowane przez nas

ostre kontrasty w poziomie technologicznym, zwłaszcza automatyzacji, oraz na kluczową

rolę żywych Vicinian niemal we wszystkich dziedzinach wytwórczości, nawet energetyki

jądrowej.

Co prawda, Orten uważał to właśnie za dowód regresu. Twierdził, że spełnianie przez

Vicinian funkcji typowych dla automatów jest przejawem tendencji „wielkiego robota” do

przerzucania elementarnych zadań społecznych na istoty żywe, obdarzone zdolnością

samoreprodukcji i dużą uniwersalnością. Bowiem tworzenie samoreprodukujących się

układów sztucznych, nawet stosunkowo prostych, o wąskiej specjalizacji, byłoby na obecnym

poziomie techniki viciniańskiej nieopłacalne.

Swą hipotezę usiłował Orten dość sztucznie pogodzić z wynikami badań archeologicznych,

jeszcze w czasie dokonywania wstępnych zdjęć planetograficznych grupa Kolca natrafiła

w kilkudziesięciu punktach globu na ślady jakichś dawnych budowli, przeważnie

rozrzuconych wśród rozbudowujących się ośrodków wytwórczych. Lepiej zachowane obiekty

spotkaliśmy na niektórych obszarach pustynnych, a także w dżunglach Vicinii.

Nie ulega wątpliwości, że struktura społeczeństw viciniańskich przed dwudziestu tysiącami

lat różniła się zasadniczo od obecnej. Budowle, których ruiny tak nas zainteresowały, były

kiedyś prawdopodobnie czymś w rodzaju pałaców, w których zamieszkiwała niewielka liczba

osobników, żyjących na niewspółmiernie wyższej stopie niż dzisiejsi mieszkańcy Vicinii.

Ktoś wysunął nawet przypuszczenie, że solidność murów i układ pomieszczeń zdają się

sugerować, iż „pałace” spełniały w pewnym sensie rolę warownych kaszteli, z których

ówczesna elita viciniańska władała społeczeństwem, znajdującym się w znacznie gorszych

niż ta elita warunkach bytowych. Faktem jest, że – jak dotąd – nie udało się odnaleźć śladów

budowli służących jako mieszkania innym warstwom społecznym ówczesnej Vicinii. Musiały

to być konstrukcje bardzo prymitywne i dlatego nie ostały się próbie czasu.

Szczególnie interesujące było odkrycie w podziemnej sali jakiejś starej budowli trzydziestu

dwóch bardzo dobrze zachowanych posągów starożytnych władców Vicinii. Jak wykazały

prześwietlenia, były to w rzeczywistości nie posągi, lecz sarkofagi. Panował tu widocznie

zwyczaj pokrywania ciał zmarłych warstwą substancji ceramicznej, niezwykle odpornej na

korozję. Zastanawiające jest, że prawie wszystkie szkielety są o kilkanaście centymetrów

dłuższe od przeciętnego wzrostu obecnych mieszkańców Vicinii i różnią się z reguły pewnymi

szczegółami budowy puszki mózgowej. Poziom techniki w okresie owej „kultury pałacowej”

był stosunkowo wysoki, dotyczyło to zwłaszcza chemii przemysłowej i biochemii. Nie

znaleźliśmy natomiast nigdzie śladów nowoczesnej automatyki, jeśli więc można mówić o

regresie – miał on raczej charakter biologiczno-społeczny, a nie techniczny, jak to sugerował

Orten. Dla mnie cała jego koncepcja była zbyt wyspekulowana, aby mogła być słuszna.

Przede wszystkim jednak nie widziałem sensu w zakładaniu istnienia „wielkiego robota” jako

układu rozproszonego po całej planecie. Zresztą po żmudnym, wielotygodniowym badaniu

kanałów łączności pomiędzy poszczególnymi ośrodkami wytwórczymi i przekazywaniu

analizatorowi zebranych przez automaty danych otrzymaliśmy w wyniku krzywą

Kronenberga-Gribowa – świadczącą, że mamy tu do czynienia z układami autonomicznymi.

Analizator nie mógł się mylić! Mimo to Orten nie chciał skapitulować...

A jednak przegrał! Przegrał!... Przegrał?...

Tlenu zostało zaledwie na cztery godziny... Muszę się streszczać.

Tak więc zaczęło się od tej krzywej Kronenberga-Gribowa. Orten był uparty, ale dla mnie

sprawa była jasna, że z tego i tak nic nie wyjdzie i tylko niepotrzebnie marnujemy czas.

Moje przewidywania potwierdziły się w pełni i po sześciu tygodniach od przybycia na Vicinię

znaleźliśmy się w impasie. Stwierdziliśmy tylko, że żaden z ośrodków wytwórczych nie

wykazuje bezpośredniego radiowego czy przewodowego powiązania informacyjnego z innymi

ośrodkami. Mimo to Orten trzymał się nadal kurczowo swej pierwotnej koncepcji „wielkiego

robota”, modyfikując ją tylko w ten sposób, że rolę łączników-nosicieli informacji między

ośrodkami kierowniczymi owego rzekomego sztucznego mózgu mieli pełnić Vicinianie,

a więc żywe istoty.

Hipoteza była tak sztuczna, że udało mi się doprowadzić do uchwały wstrzymującej dalsze

prace badawcze zaplanowane przez Ortena. Nie mógł mi tego darować. Zarzucił mi otwarcie,

że kieruję się tu osobistymi ambicjami, że uprawiam jałową krytykę, gdyż sam nie potrafię

wystąpić z jakąś konstruktywną propozycją.

Tego było mi już za wiele. Oświadczyłem, może trochę nieopatrznie, że jeśli otrzymam

wolną rękę i nikt nie będzie się wtrącał do moich badań – podejmę się w ciągu czterech dni

samodzielnie rozwiązać zagadkę Vicinii.

Wywołało to burzę: część kolegów, z Ortenem na czele, potraktowała moje wystąpienie

jako wyzwanie rzucone całemu kolektywowi ekspedycji. Inni, podejrzewając, że dokonałem

już jakichś rewelacyjnych odkryć i pragnę tylko zebrać brakujące dane – zaofiarowali mi swą

pomoc.

Ostatecznie nieprzyjemna atmosfera ulegała w pewnym stopniu rozładowaniu. Przyjęto

moją propozycję z zastrzeżeniem, iż nie będę stosował środków, które mogłyby narazić nas

na konflikt z Vicinią, na co oczywiście zgodziłem się bez wahania.

Szczerze mówiąc, trochę żałowałem swego kroku. Nie miałem bynajmniej jakiegoś

opracowanego planu działania. Nie znaczy to, że podjąłem się zadania nie wiedząc, z której

strony rozpocznę jego rozwiązywanie. Klucz podsunął mi sam Orten, gdy próbował

zmodyfikować swą hipotezę przez potraktowanie Vicinian jako „nosicieli informacji”. Jego

błąd polegał na tym, iż usiłował odnaleźć ośrodki kierownicze poprzez analizę ultrastabilności

społeczeństwa viciniańskiego. Tymczasem – najprostszą drogą prowadzącą do ośrodka

obdarzonego świadomością powinny być przecież wejścia i wyjścia Wielkiej Anteny.

Oczywiście nie był to pomysł nowy. Już na początku prac badawczych próbowaliśmy zbadać

te kanały. Rychło jednak okazało się, że gigantyczne urządzenie na biegunie to tylko stacja

retransmisyjna, której wejścia i wyjścia lokalne, przeznaczone prawdopodobnie do łączności

z ośrodkiem czy z ośrodkami kierowniczymi, nadają i odbierają sygnały niezmiernie

słabe i to w postaci modulacji bardzo Szerokiego wycinka widma elektromagnetycznego. W

tych warunkach o lokalizacji kierunku metodą ekranowania nie było mowy i szybko

zrezygnowaliśmy z tej drogi poszukiwań rozwiązania zagadki Vicinii.

Próbowaliśmy również zdobyć bliższe informacje wprost od nieznanych istot, z którymi

utrzymywaliśmy łączność poprzez Wielką Antenę. Ale na nasze pytania – jak wygląda

zewnętrzne urządzenie nadawczo-odbiorcze, z którego oni kierują stacją – w odpowiedzi na

ekranie ukazywały się uparcie szeregi głów Vicinian. Zważywszy, że na pytania słowne, kto

kieruje społeczeństwem Vicinian – również otrzymywaliśmy stale odpowiedź, że...

społeczeństwo Vicinian – nie ulegało dla nas wątpliwości, że musi tu zachodzić jakieś

terminologiczne nieporozumienie.

Wracam do wydarzeń sprzed dziesięciu dni: o wystąpieniu krzywej Kronenberga-Gribowa

i sugestii Ortena, iż być może Vicinianie są „nosicielami informacji”, wiedziałem na

dwanaście godzin przed naradą. Nasunęła mi się wówczas myśl, że przekazywanie informacji

niekoniecznie musi odbywać się poprzez narządy słuchu, wzroku czy dotyku. A gdyby tak

sprawdzić, czy nie występuje tu zjawisko przekazywania sygnałów elektromagnetycznych

bezpośrednio z mózgu do mózgu? Znajdowałem się wówczas na Vicinii i mogłem

przeprowadzić niezbędne eksperymenty. Wynik był pozytywny. Teraz stało się dla mnie

jasne, co oznaczają tajemnicze głowy na ekranie. To nie był błąd, lecz właściwa odpowiedź,

której nie potrafiliśmy zrozumieć.

Czy nie mogłem się mylić? Mogłem. Ale postawiłem wszystko na jedną kartę. Jeszcze tej

samej nocy, po kilku godzinach „rozmowy” z Vicinią, w czasie której starałem się jak

najjaśniej wytłumaczyć, że chodzi mi o to gdzie, w którym punkcie planety znajdują się owe

„nadawcze głowy” – otrzymałem odpowiedź. Z dala od głównych ośrodków wytwórczych, w

górskiej kotlinie, kilkadziesiąt niepozornych, płaskich budowli – i to wszystko.

Czy ktokolwiek mógł przypuścić, że to właśnie tu?...

Mimo przekonywających faktów, wskazujących, że nie mogę się mylić, nie zdecydowałem

się na zawiadomienie kogokolwiek o wynikach badań. Mogło zajść jakieś nieporozumienie i

miast tryumfu czekałaby mnie kompromitacja...

Postanowiłem, że sprawdzę wszystko naocznie, zbiorę niezbite dowody, a za dwa, trzy dni

wystąpię z opracowanym gruntownie referatem.

Poszedłem spać, ale nie mogłem zasnąć. Byłem coraz bardziej niespokojny czy się nie

mylę. Po dwóch godzinach męczących i denerwujących rozmyślań postanowiłem polecieć na

Vicinię jeszcze tej nocy.

Przed odlotem nadałem jeszcze w kierunku Wielkiej Anteny rysunek wyobrażający mój lot

do owej kotliny wraz ze zwięzłym wyjaśnieniem słownym, przekodowanym przez automaty

tłumaczące. Ponadto włączyłem automat nadający w odstępach dwuminutowych następującą

serię prostych sygnałów: jeden krótki, dwa długie, trzy krótkie, jeden długi, dwa krótkie,

trzy długie, jeden krótki itd. Miało to ewentualnie ułatwić konfrontację przy nawiązaniu

łączności bezpośredniej.

Któż mógł przewidzieć, że sygnały te staną się przyczyną odkrycia tak niezwykłego, że

„wielki robot” Ortena wydaje się przy nim naiwnie prostym tworem?

Poleciałem...

Co to? Halo radio – dwa, dwa, dwa! Halo! Halo! Wzywam cztery, pięć! Halo! Cztery,

pięć! Halo! Czy jest tu kto? Halo! Halo!

Widocznie uległem złudzeniu... Albo Vicinianie grzebią czymś w kleistej mazi. Miałem

wrażenie, jakby coś się poruszyło. Włączyłem radio, ale słychać tylko szum. Gdzieś tu musi

być jakieś diabelnie iskrzące urządzenie.

Krzysztof Boruń - Toccata.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: