2
.
Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest m. in. sprawne działanie narządów mowy. Realizacja poszczególnych głosek wymaga różnego układu artykulacyjnego i różnej pracy mięśni. Toteż narządy mowy trzeba tak ćwiczyć, aby wypracować zręczne i celowe ruchy języka, warg, podniebienia. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenia poszczególnych narządów mowy.
Usprawnianie aparatu artykulacyjnego.
1. Ćwiczenia żuchwy:
- opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze
- wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z
zamkniętymi
- ruchy do przodu i do tyłu
2. Ćwiczenia warg:
- wysuwanie i spłaszczanie warg złączonych
- zakładanie wargi dolnej na górną i górnej na dolną
- cmokanie: wargi ściągnięte
- dmuchanie
- parskanie
- półuśmiech: odciąganie na przemian kącików warg
- przesadna artykulacja głosek: a - i - o - e - u - y, a - i - u, a - e - u - au itp.
- nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem
3. Ćwiczenia języka:
- wysuwanie i chowanie języka
- przesuwanie języka od kącika do kącika warg
- wysuwanie języka daleko na brodę
- oblizywanie dolnej wargi i brody
- unoszenie języka w kierunku nosa
- oblizywanie górnej wargi
- oblizywanie ruchem okrężnym warg posmarowanych miodem lub dżemem
- oblizywanie zewnętrznej i wewnętrznej strony zębów ruchem okrężnym
- wypychanie językiem policzków
- unoszenie czubka języka do zębów górnych i dolnych
- klaskanie językiem: czubkiem i środkiem języka
- wysuwanie szerokiego języka na wargi (można pomóc sobie rozsunięciem
kącików jak do uśmiechu i rozpłaszczaniem języka zbliżonymi do siebie
zębami)
- wysuwanie języka wąskiego na wargi
- przesuwanie poziomo języka pomiędzy kącikami warg bez opierania go na
wardze
- unoszenie języka do nosa i wywijanie go na brodę
4. Ćwiczenia podniebienia miękkiego
- ziewanie
- kaszlanie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej
- chrapanie na wdechu i wydechu
- wymawianie sylab: ak, ka, ku, aka, oko, uku
- oddychanie: wdech przez nos, wydech przez usta
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia oddechowe mają na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony a także wydłużenie fazy wydechowej. Przykłady:
- wdech przez nos, wydech ustami
- unoszenie rąk w górę podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy
wydechu
- wykonanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki (powoli, szybko) na wydechu
- wykonywanie wydechu wymawiając "s" z jednakową głośnością
- wykonanie wydechu dmuchając na skrawek papieru
- wykonanie wydechu wymawiając "s" raz ciszej, raz głośniej
- wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę
- zdmuchiwanie płomyka świecy przy zwiększaniej stopniowo odległości
- dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki
- nadmuchiwanie balonów
I. ĆWICZENIA WPROWADZAJĄCE
1. Logopeda wymawia wielokrotnie głoskę, której uczeń nie identyfikuje, a
następnie tę, z którą ją utożsamia np. d, d, d, d, d, d, d, d, d, d, d - t, t, t, t, t, t, t,
t, t, t, t.
2. Logopeda powtarza poprzednie ćwiczenie wprowadzając dodatkową kontrolę,
np. w czasie wymawiania głosek dźwięcznych przykłada wierzch dłoni ucznia
do swojej krtani.
3. Logopeda wymawia ćwiczone głoski w róznej kolejności, a uczeń wskazuje
na krtań słysząc głoskę dźwięczną, np. t, d, t,t, d,d, t, d,d,d, t, d, t,t,t, d, t.
4. Uczeń wymawia na zmianę głoske dźwięczną i odpowiadającą jej
bezdźwięczną z zatkanymi uszami: t, t, t, d, d, d, t, d, t, d, t, d, t, d, t, d, t, d, t.
5. Logopeda wymawia głoski w sylabach, a uczeń wskazuje prostą linię,
gdy słyszy spółgłoskę bezdźwięczną i linię falistą, gdy słyszy spółgłoskę
dźwięczną: ta, ta, da, da, ta, da, ta, da, ta, ta, da, da, ta, da.
6. Uczeń powtarza odczytywane przez logopedę sylaby:
tata dada tada data tatada
toto dodo todo doto datada
tutu dudu tudu dutu dadata
tete dede tede dete tadata
tyty dydy tydy dyty datata
7. Uczeń podaje wyrazy zaczynające się od wskazanych mu sylab, np. od sylaby
ta, a następnie od sylaby da.
8. Na kartce z zapisanymi sylabami uczeń odnajduje sylaby wymawianie przez
logopedę (załącznik nr 1).
9. Uczeń pisze dyktowane mu sylaby.
10. Uczeń dobiera podpis do wskazanego obrazka (załącznik nr 2).
11. Na kartce z zapisanymi wyrazami uczeń odnajduje wyrazy wypowiadane
przez logopedę (załącznik nr 3).
II. ĆWICZENIA UTRWALAJĄCE
1. Wymień wyrazy rozpoczynające się na głoskę "t" a następnie na "d".
2. Czytanie wyrazów z wykorzystaniem suwaka (załącznik nr 4).
3. Wstaw brakującą literę (załącznik nr 5).
4. Logopeda wymawia wyrazy z głoską "t" i "d", jedne poprawnie inne błędnie.
Uczeń wskazuje, która odpowiedź jest błędna:
Torba, dym, dom, dynia, tory, drzewo, deszcz, tramwaj, trąba
III ĆWICZENIA SPRAWDZAJĄCE
1. Zagadki:
a) Jest w morzu i w rzece, b) Chmurką szaroburą płynie,
w jeziorze i w stawie. a mieszkanie ma w kominie.
Jest także w herbacie,
w zupie albo w kawie.
c) Zrobimy ją z desek, d) Piszesz nim, lecz ani razu
ucieszy się piesek! Nie maczasz go w kałamarzu.
e) Nie pies to, a warczy. f) Bywa z ramą lub bez ramy.
Nie ptak to, lata. Często się w nim przeglądamy.
Choć ciężki jak okręt, Ono zawsze powie szczerze,
Przeleci pół świata. Czy wyglądasz jak należy.
2. Posłuchaj i powtórz, zgadnij odpowiedz (utrwalenie głoski "d" i "t" w
nagłosie, śródgłosie i wygłosie) - załącznik nr 6.
3. Przeczytaj opowiadanie, podkreśl w nim wyrazy z "d" (załącznik nr 7).
4. Historyjka obrazkowa.
Przypomnij sobie opowiadanie i uporządkuj obrazki w odpowiedniej
kolejności (załącznik nr 8).
5. Pisanie z słuchu.
Na dachu jest antena. Na tapczanie leży poduszka. W wtorek padał deszcz.
Przed domem stoi taksówka. Na podłodze leży stary dywan.
Bibliografia:
1. Irena Styczek: Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego.
2. Genowefa Demel: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola
3. Elżbieta Chmielewska: Zabawy logopedyczne i nie tylko
clip2