BOSKA KOMEDIA

Boska komedia jest autorstwa Dantego Alighieri. To jego największe dzieło, pisał je przez całe życie. Poemat przedstawia wizję jego wędrówki przez zaświaty – Piekło, Czyściec i Niebo. Pomysł wędrówki w zaświaty zaczerpnął Dante od swoich poprzedników – ten motyw pojawia się zarówno w mitologii, jak i literaturze europejskiej okresu Średniowiecza. Dante rozwinął go w obszerny poemat, czyniąc samego siebie głównym bohaterem. Czytając poemat mamy do czynienia z dwoma wcieleniami Dantego – po pierwsze bohatera, który wędruje po zaświatach, po drugie narratora, który z perspektywy czasu opowiada historię swojej wędrówki

Poemat podzielony jest na trzy części – Piekło, Czyściec i Raj. Każda część składa się z trzydziestu trzech lub trzydziestu czterech ponumerowanych pieśni. Pieśni pisane są tercyną. Tercyna jest to trójwersowa strofa z rymem okalającym, w której środkowy wers strofy pierwszej rymuje się z pierwszym i trzecim strofy następnej (aba bcb cdc ded…).

Dante napisał Boską komedię przede wszystkim po to, aby oddać hołd swojej zmarłej ukochanej, Beatrycze, aby pokazać światu ogromną miłość, jaką żywi do niej. Kolejną motywacją było pragnienie wskazania ludzkości drogi do odrzucenia występnego życia. Dante poprzez własne doświadczenia życiowe przekonał się, że ludzkość zbłądziła. Chciał odstraszyć ludzi od grzechów wizjami okropnych kar, jakie czekają ich po śmierci w Piekle i zachęcić do cnotliwego życia przez ukazanie wizji Raju jako miejsca wiecznego szczęścia.

BOSKA KOMEDIA- STRESZCZENIE

Streszczenie i interpretacja wybranych fragmentów utworu

Część I - Piekło

Pieśń I

Podróż Dantego rozpoczyna się w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek roku 1300. Dante miał wówczas 35 lat. Średnia długość życia ludzkiego w tamtym okresie wynosiła 70 lat, dlatego poeta mówi, że jest "na połowie czasu". Poeta zgubił drogę i znalazł się w ciemnym, gęstym lesie, szukając z niego wyjścia. Las jest alegorią świata pogrążonego w grzechach, a zgubienie drogi oznacza odejście od prawego życia (notabene ma to potwierdzenie w biografii Dantego, który po śmierci Beatrycze prowadził rozwiązłe życie i szukał pocieszenia u innych, przygodnie poznanych kobiet). Dante odczuwa trwogę, lęk (wł. paura - to uczucie będzie wielokrotnie pojawiać się podczas jego podróży przez Piekło). Gdy jednak podnosi wzrok, dostrzega w oddali wzgórze, a nad nim gwiazdę - Słońce, będące alegorią Boga. .

Ta ostatnia jest szczególnie agresywna. Dante cofa się do przepaści, gdzie nie świeci Słońce (czyli oddala się od opieki Boskiej). W ostatniej chwili, gdy już ma spaść w przepaść, na ratunek przybywa mu Wergiliusz (starożytny rzymski poeta, autor Eneidy, dla Dantego mistrz poetyckiego pióra). Wergiliusz informuje Dantego, że droga prowadząca do góry tak długo będzie zamknięta, aż nie nadejdzie Chart (wł. Veltro) i przepędzi Wilczycę do Piekła, gdzie jest jej miejsce. Ów Chart może oznaczać Chrystusa, który przyjdzie podczas Sądu Ostatecznego, lub jakąś postać historyczną. Jedyne wyjście z lasu to droga przez Piekło, Czyściec i Raj. Wergiliusz podejmuje się poprowadzić Dantego przez Piekło i Czyściec, w Raju ma czekać na niego osoba godniejszy przewodnik. Podróż poetów rozpoczyna się.

Pieśń II

Wergiliusz informuje Dantego, że został wysłany jako jego przewodnik na prośbę Beatrycze, która z Nieba zeszła do Przedpiekla, miejsca przebywania starożytnego poety. Wolą Boga jest, aby Dante odbył wędrówkę po zaświatach, Bóg będzie opiekował się nim podczas całej wędrówki. Obaj poeci kierują się w stronę Piekła.

Pieśń III

Dante i Wergiliusz docierają do bramy Piekła, na której widnieje napis:

"Przeze mnie droga w miasto utrapienia,

Przeze mnie droga w wiekuiste męki,

Przeze mnie droga w naród zatracenia.

Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.

Wzniosła mię z gruntu Potęga wszechwłodna,

Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna;

Starsze ode mnie twory nie istnieją,

Chyba wieczyste - a jam niepożyta!

Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją" Ciekawostka: pierwsze sześć wersów tłumaczył Adam Mickiewicz

Ten napis oddaje dobrze charakter Piekła.

Jest to miejsce, gdzie dusze ludzkie doznają utrapienia, które ma trwać wiecznie,

Jest to miejsce będące wyrazem sprawiedliwości Bożej,

Zostało stworzone przez Trzy Osoby Boskie - Boga Ojca ("Potęgę wszechwłodną"), Syna Bożego ("Mądrość najwyższą") i Ducha Świętego ("Miłość pierworodną").

Budowa Piekła

Piekło powstało, gdy Lucyfer, największy z aniołów (jego imię oznacza "niosący światło", od łac. lux - światło), po zdradzie Boga został strącony z nieba. Zrobił przy tym ogromną dziurę w ziemi i tak powstało Piekło.

Piekło składa się z dziewięciu kręgów, zwężających się w głąb ziemi. Pierwszy z nich to tzw. Przedpiekle (Limbo), następne cztery zajmują ludzie popełniający grzechy wynikające ze słabej woli:

Krąg II - zmysłowi,

Krąg III - żarłocy i opilcy,

Krąg IV - skąpcy i rozrzutnicy,

Krąg V - gniewliwi.

Każdy z kręgów strzeżony jest przez jakąś mitologiczną postać:

I - Charona,

II - Minosa,

III - Cerbera,

IV - Plutona,

V - Flegiasza.

Druga część Piekła (tzw. Dolne Piekło) oddzielona jest od pierwszej murem. Za murem znajdują się bardziej zatwardziali grzesznicy:

Krąg VI – heretycy

Każda z grup grzeszników cierpi męki wynikające z popełnionych grzechów. Bogactwo pomysłów Dantego jest pod tym względem ogromne.

Pieśń IV

Dante i Wergiliusz zostają przewiezieni łodzią przez Charona przez rzekę Acheront i docierają do I kręgu Piekła, Przedpiekla (Limbo). Znajdują się tam dusze szlachetne, które przez to, że przyszły na świat przed Chrystusem, nie mogły zostać zbawione. Punktem centralnym przedpiekla jest szlachetny zamek (Nobile castello), rezydencja wielkich poetów i myślicieli świata pogańskiego (m.in. Homera, Horacego, Owidiusza, Cezara, Euklidesa, Ptolemeusza, Talesa) oraz postaci mitologicznych (Hektora, Elektry, Eneasza i innych). Nie cierpią oni fizycznie, ale psychicznie, ponieważ wiedzą, że nigdy nie będą oglądać oblicza Boga, tylko dlatego, że urodzili się przed narodzinami Zbawiciela. Stąd atmosfera smutku, która dominuje w tym kręgu Piekła....

Krąg VII - gwałtownicy (wobec bliźnich, wobec siebie samych, wobec Boga i natury)

Krąg VIII, tzw. Złe Doły, podzielony na 10 części:

1. uwodziciele

2. pochlebcy

3. świętokupcy

4. wróżbici

5. oszuści

6. obłudnicy

7. złoczyńcy

8. fałszywi doradcy

9. szerzyciele waśni

10. fałszerze.

W kręgu IX znajdują się ci, którzy zgrzeszyli zdradą - sam Lucyfer, zdrajca Boga, a w jego trzech paszczach trzej najwięksi zdrajcy ludzkości - Judasz, zdrajca Jezusa oraz Brutus i Kasjusz - zdrajcy Cezara.

Pieśń V

Pieśń V przenosi nas do II kręgu, miejsca przebywania tych, którzy zgrzeszyli zmysłowością. U wejścia Minos, strażnik tego kręgu, wyznacza miejsce wiecznego pobytu duszom potępionym, owijając swój ogon dookoła ciała. Głównymi bohaterami tej pieśni są Francesca de Rimini i Paolo Malatesta, autentyczne postaci, które żyły za czasów Dantego w Rawennie. Francesca zakochała się w Paolo, który był bratem jej męża. Ich uczucie ujawniło się podczas wspólnej lektury legend arturiańskich. Gdy doszli do sceny, w której Lancelot całuje Ginewrę, ich usta same się zeszły. Gdy mąż Franceski odkrył zdradę, zamordował oboje kochanków. Poza tym w II kręgu Dante spotyka i inne postaci, grzeszące zmysłowością: Helenę trojańską, Achillesa, Kleopatrę, Parysa, Tristana. Wszystkie te dusze dręczy huraganowy wiatr.

Pieśń VI

W III kręgu spotykamy dusze grzeszące łakomstwem, które smagane są deszczem i grzęzną w błocie, dodatkowo kąsane przez Cerbera, strażnika tego kręgu. Dante spotyka tam Florentczyka Ciacco, który przepowiada rozwój wypadków we Florencji po roku 1300.

Pieśń VII-IX

Krąg IV przeznaczony jest dla skąpców i rozrzutników. Obie te grupy robiły zły użytek z dóbr materialnych, pierwsi gromadząc je bez potrzeby, a drudzy wydając lekkomyślnie. W kręgu V znajdują się gwałtownicy oraz apatyczni i leniwi. Dusze znajdujące się w tych obu kręgach grzęzną w Styksie, bijąc się ze sobą.

Dante i Wergiliusz mają problemy z przedostaniem się do kolejnych kręgów Piekła, oddzielonych murem. Na pomoc przychodzi im wysłannik niebios, który każe otworzyć im bramę.

W kręgu VI w rzędach grobów znajdują się heretycy. Ich groby płoną, a natężenie ognia jest zależne od stopnia odstępstwa od wiary herezji, które owi ludzie za życia głosili.

Pieśń XI

Wergili tłumaczy Dantemu strukturę dalszych części Piekła. W kręgu VII, podzielonym na trzy rejony, przebywają gwałtownicy. W każdym rejonie znajdują się gwałtownicy innego rodzaju: przeciwko innym ludziom, przeciwko samemu sobie i przeciwko Bogu. W kręgu VIII przebywają fałszerze, oszuści i inni ludzie podstępni. Ostatni krąg, IX, przeznaczony jest dla zdrajców oraz tych, którzy nadużywali zaufania innych.

Pieśń XXXIV

Poeci wpuszczają się do IX i ostatniego kręgu Piekła, dzielącego się na cztery podkręgi. W pierwszym, zwanym Kaina, umieszczeni są zdrajcy osób bliskich, w drugim – Antenora, znajdują się zdrajcy swego kraju lub stronnictwa. W trzecim podkręgu, zwanym Tolomea, cierpiąci, którzy nadużyli zaufania innych. Czwarty krąg, nazywający się Giudecca, to dno Piekła i miejsce przebywania Lucyfera. Jest to największy zdrajca – zdrajca samego Boga i całego świata. Lucyfer to potwór o trzech paszczach, pogrążony w lodzie. W każdej z paszczy potwora znajduje się jeden zdrajca ludzkości. Są to po kolei: Judasz, Brutus i Kasjusz. Ostatni krąg Piekła stanowi centrum Ziemi. Wergiliusz i Dante opuszczają go i udają się do tunelu, którym przechodzą na drugą półkulę ziemi – do Góry Czyśćcowej.

Część II - Czyściec

Czyściec znajduje się na drugiej półkuli ziemskiej. Jest to góra powstała z materiału, który wypchnął Lucyfer spadając z nieba, ma kształt zwężającej się ku górze piramidy. Dzieli się na dziewięć części: wstęp do Czyśćca, siedem rejonów w kształcie tarasów, w których przebywają grzesznicy, czyniący pokutę (po kolei: pyszni, zazdrośni, gniewliwi, leniwi, chciwi i rozrzutni, nieumiarkowani w jedzeniu i piciu, zmysłowi) i szczyt, czyli Raj Ziemski. O ile w Piekle dominował tragizm i cierpienie połączone z brakiem nadziei, o tyle w Czyśćcu cierpienia dusz połączone są ze spokojem, radością i nadzieją na zbawienie. Grzesznicy wiedzą bowiem, że ich cierpienie kiedyś się skończy i przypadnie im w udziale wieczne szczęście.

Po przejściu przez Czyściec, w Raju Ziemskim Dante spotyka swoją ukochaną, Beatrycze. Wergiliusz uznaje, że jego rola jest już skończona i odchodzi. Beatrycze obejmuje przewodnictwo i prowadzić będzie Dantego do Raju Niebieskiego, ostatniego etapu podróży.

Część III - Raj

Droga Dantego w Raju prowadzić będzie przez dziewięć niebios systemu Ptolemeusza do Empireum, siedziby Boga. Obrazy przedstawione w tej części Komedii są - odwrotnie, niż to miało miejsce w przypadku poprzednich części - całkowicie zdematerializowane. Wszystko staje się grą dźwięków i kolorów. Węch i dotyk, które odgrywały dużą rolę w Piekle i Czyśćcu, tu stają się nieistotne. Poszczególne sfery niebieskie, w których przebywa Dante, to:

Księżyc,

Merkury,

Wenus,

Słońce,

Mars,

Jowisz,

Saturn

Niebo dziewiąte

Niebo krystaliczne (Empireum).

W Empireum Beatrycze opuszcza Dantego, przewodnictwo obejmuje św. Bernard z Clairvaux. Poeta dociera do ostatecznego celu wędrówki i w ekstazie ogląda oblicze Boga. Poemat kończy się słowami

"Miłość, co wprawia w ruch słońce i gwiazdy"

BOSKA KOMEDIA- OPRACOWANIE

BOHATEROWIE:

• Dante

Jest głównym bohaterem utworu. Wędrówka po zaświatach ma być dla niego okazją do odnowy moralnej, sposobem na wyjście z lasu grzechu, w którym się znalazł. Dante-bohater bardzo przeżywa tę wędrówkę, podczas drogi towarzyszy mu sporo emocji. Często odczuwa lęk, współczuje wielu potępionym duszom, które miały szlachetne zamiary, ale mimo to znalazły się w Piekle. Często płacze, kilkakrotnie mdleje z wrażenia. Podróż po Piekle i Czyśćcu do Nieba jest nie tylko wędrówką w sensie pokonywania przestrzennym, ale także drogą bohatera do poznania praw Boskich rządzących światem

• Wergiliusz

Postać historyczna, rzymski poeta, autor Eneidy. Na prośbę Beatrycze przeprowadza autora Boskiej komedii przez Piekło, Czyściec aż do granicy Raju Ziemskiego. Został on wybrany na przewodnika dlatego, że reprezentuje mądrość i poezję świata starożytnego. Poza tym w Średniowieczu głęboko ceniono autora Eneidy jako mędrca i czarodzieja. Do tego dołącza się późniejsze przekonanie, że Wergiliusz był najwybitniejszym przedstawicielem kultury starożytnego świata, przypisywano mu także dar proroczy, dzięki któremu przewidział przyjście na świat Chrystusa. Dante traktuje Wergiliusza jak mistrza. Znajomość Eneidy umożliwi Dantemu wzniesienie się na wyższy poziom sztuki poetyckiej – będzie on wzorował się na Wergiliuszu.

Wergiliusz spełnia w poemacie różne funkcje, pokazuje Dantemu drogę, chroni go od niebezpieczeństw, udziela wskazówek i wyjaśnień. Im wyżej wznoszą się poeci w Czyśćcu, tym bardziej Dante staje się dojrzały i coraz mniej wskazówek potrzebuje.

• Beatrycze

Także autentyczna postać. ukochana Dantego. Mieszkała we Florencji, zmarła przedwcześnie. Oczywiście historyczna Beatrycze nie jest postacią identyczną z wyidealizowanym portretem istoty doskonałej, niebiańskiej, występującej w Boskiej komedii. Beatrycze po śmierci dostała się do Raju i stamtąd roztacza swoją opiekę nad ukochanym, który znalazł się w ciemnym lesie grzechu. To ona posłała Wergiliusza, by pomógł Dantemu w wędrówce, później sama będzie jego przewodnikiem.

Beatrycze na początku przedstawiona jest jako osoba realna, obiekt ziemskiej miłości. Później sposób przedstawienia tej postaci zmienia się, w momencie końcowym widzimy ją już jako istotę nadziemską, świętą, która traci cechy materialnego bytu ziemskiego, ale nie zapomina o nim. To uosobienie miłości ziemskiej, która zmienia się w miłość Boską – taką, która prowadzi do odnowy moralnej, która zbliża do samego Boga. To dzięki Beatrycze Dante uwolni się z więzów grzechu, wzniesie się na najwyższy poziom doskonałości możliwy dla człowieka i będzie mógł oglądać oblicze Boga w Empireum.

Boska Komedia jako suma średniowiecznego światopoglądu

O wartości poematu Dantego świadczy fakt, że jest on udaną próbą przedstawienia pełnego obrazu średniowiecznego świata – takiego, jak widzieli go ludzie tamtego okresu. Świat ten jest więc przede wszystkim uporządkowany przez Boską sprawiedliwość. Konkretne grzechy lub cnoty powodują umieszczenie danej osoby w hierarchii Piekła, Czyśćca lub Nieba. W tym świecie panuje idealny porządek. Poza tym Dante umieszcza w zaświatach praktycznie wszystkie postaci, które mają znaczenie dla dziedzictwa europejskiej kultury. Nie ma dla niego znaczenia czy istniały naprawdę (w czasach współczesnych Dantemu bądź wcześniej), czy są bohaterami średniowiecznych tekstów, czy mitologii greckiej.

Wszystkie odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu średniowiecznego światopoglądu i dlatego zostały umieszczone obok siebie. Cały ten świat, zarówno pogański, jak i chrześcijański, zostaje podporządkowany Bożej sprawiedliwości i Bożej miłości. Boska komedia jest więc sumą średniowiecznej teologii, średniowiecznego dziedzictwa literackiego i filozoficznego. Jest dowodem na to, jak bardzo dla Średniowiecza ważna była literatura starożytna i jak wielkim kłamstwem jest stwierdzenie, że w Średniowieczu zapomniano o dorobku Antyku.

Z drugiej strony poemat przedstawia historię konkretnego człowieka, jego wędrówkę, przeżycia i przemiany. Połączenie planu ogólnoludzkiego (filozoficznego, literackiego, moralnego) i personalnego (przedstawienie historii jednego człowieka) to kolejny atut średniowiecznego arcydzieła.

Boska Komedia jako dzieło przełomu wieków

Boska Komedia to bez wątpienia największe dzieło Dantego Alighieri – wybitnego pisarza włoskiego. W czasie powstawania utworu we Włoszech rozpoczynał się już nowy okres w historii literatury – Odrodzenie. Wnosił on do kultury zapomniane dotychczas wartości, a uwagę człowieka kierował na sprawy dotąd zaniedbane. Nic więc dziwnego, iż utwór wykazuje cechy charakterystyczne dla Średniowiecza, ale też i te, które przypisujemy Renesansowi. . Już po pierwszym zetknięciu z utworem zauważamy elementy typowo średniowieczne. Cały tekst bowiem dotyczy Boga i spraw ostatecznych. Autor w swej wędrówce pokazuje czytelnikowi cierpienia i zmagania ludzi w piekle i czyśćcu. Chce w ten sposób zapobiec potępieniu po śmierci. Jest to zgodne ze średniowiecznym ukierunkowaniem na Boga i wiarę.

Dante tworząc Boską Komedię inspirację czerpał z myśli wielkich filozofów średniowiecznych i świętych – doktorów Kościoła, jak również z naiwnych i apokryficznych prac średniowiecznych, mówiących o podróżach w zaświaty.

Cechą charakterystyczną utworu jest również zastosowanie średniowiecznej symboliki liczb. Najlepiej uwidoczniona jest tu liczba trzy i jej wielokrotności. Utwór składa się z trzech części, każda część z trzydziestu czterech pieśni (trzydzieści trzy + pieśń wstępna). Każde królestwo obejmuje dziewięć sfer (Piekło – dziewięć kręgów, Czyściec – dziewięć pięter, Raj – dziewięć nieb).

Spróbujmy przyjrzeć się jednak dziełu, szukając jego cech renesansowych. Najbardziej widoczną oznaką jest napisanie Boskiej Komedii w języku włoskim - tworzenie literatury w językach narodowych, a nie po łacinie jest nowością charakterystyczną dla Odrodzenia.

Jednakże głównym elementem decydującym o przynależności utworu do nowej epoki jest czerpanie ze spuścizny kultury antycznej. Już czytając „Piekło”, możemy zapoznać się z wizją zaświatów, która podobna jest do tej znanej z mitologii. Stawianie przez Dantego na drodze swej wędrówki Wergiliusza i przytoczenie postaci mitologicznych jest również wyrazem jego fascynacji mądrością i sztuką Antyku.

Czymś niespotykanym w Średniowieczu jest ujawnienie się autora. Ale Dante nie tylko publikuje pod swoim nazwiskiem, czyni również swoją osobę głównym bohaterem. Stąd spotykamy w utworze wiele wątków biograficznych. Wrogów swoich autor umieszcza w Piekle, ludzi godnych szacunku – w Niebie zaś swą ukochaną, Beatrycze, czyni przewodniczką po Raju.

Autor na równi z zainteresowaniem Bogiem, interesuje się człowiekiem. Ukazując piekielne cierpienia, chce ustrzec go przed potępieniem. Chce, aby godnie przechodził przez życie, jak mieszkańcy Raju. Daje ludziom – Wergiliuszowi i Beatrycze – do wypełnienia niezwykle ważne zadanie przewodnictwa po zaświatach, w końcu czyniąc siebie głównym bohaterem, czym przypomina o antycznej apoteozie twórcy.

Boska Komedia jest dziełem wyjątkowym. Doskonale łączy myśli filozoficzne Średniowiecza i Odrodzenia. Alegoryczny sens wędrówki przez zaświaty ma również dla współczesnego człowieka wymiar optymistyczny, gdyż ukazuje wznoszenie się człowieka z upadku i grzechu przez oczyszczenie do świętości.

Kunszt poetycki Boskiej komedii

Boska komedia jest dziełem życia Dantego także przez to, że ukazuje niezwykły kunszt artystyczny poety. Przejawia się on w:

• Umiejętnym połączeniu realności, wizyjności i alegorii.

Realne życie leży u podstaw utworu. Żywy i realny człowiek odbywa podróż w zaświaty, spotyka postaci rzeczywiście istniejące, opowiada o konkretnych faktach i osobach. Duża część poematu staje się niezrozumiała bez dokładnej znajomości tła dziejowego epoki i życia poety.

Z drugiej strony Dante posługuje się wizją, mistyką, zwłaszcza w Raju. Alegoria zaś pojawia się, gdy dla przedstawienia jakiegoś znaczenia ukrytego autor posługuje się konkretnym przedmiotem czy osobą (np. do przedstawienia chciwości – Wilczycą). Alegoria (z gr. „allegoria” oznacza „mówić nie wprost, w przenośni”) - jest to motyw lub zbiór motywów (mała scena, fragment akcji, obraz poetycki, obrazek narracyjny, obraz malarski) posiadający głębsze, szersze, bardziej abstrakcyjne znaczenie od przedstawianego dosłownie. Figura charakterystyczna dla m.in. przypowieści, bajki zwierzęcej, dziełach o podłożu filozoficznym. Alegoria ma charakter konwencjonalny. Przykłady: tonący statek – alegoria zagrożonego lub upadającego państwa; kobieta z opaską na oczach i wagą – sprawiedliwość. Granica między symbolem a alegorią jest bardzo płynna, ponieważ znaczenia wielu symboli utarły się (np. symbolika róży) i trudno nie zauważyć, że jest to już pewna konwencja odczytań.

• Bogactwie figur stylistycznych.

Często stosowany dialog przyczynia się do ożywienia akcji poematu. Obrazy mają charakter bardzo dynamiczny, sytuacje zmieniają się w toku akcji. Dante bardzo często stosuje peryfrazy (omówienia). peryfraza: omówienie; zastąpienie nazwy jakiegoś zjawiska przez bardziej rozbudowane jego opisanie. Jako figura retoryczna peryfraza była ważnym sposobem wzbogacania i rozwijania tematu, osiągania ozdobności stylu i niezwykłości wysłowienia. Pozwala wyeliminować wyrażenia bardziej pospolite lub proste, zastępując je rozwiniętymi i wyszukanymi przedstawieniami obrazowymi. Dawna peryfraza, niezależnie od jej roli zdobniczej, była rodzajem poetyckiej zagadki, której odgadnięcie warunkowało zrozumienie utworu.

Często nadają one specyficzne zabarwienie wypowiedzi poetyckiej: satyryczne, uprzejme itp. Bywa, że stają się one zagadkami trudnymi do rozszyfrowania. Poeta wykorzystuje także metafory i kontrasty, np. dla skontrastowania piękna Beatrycze i brzydoty Lucyfera. metafora: przenośnia; w utworze poetyckim niezwykłe użycie lub połączenie słów, które zyskują przez to nowe znaczenie. W metaforze wyzyskuje się możliwość kojarzenia z sobą nawet odległych pojęć, w których dostrzega się jakąś cechę wspólną.