1. Ogólna charakterystyka procesu motywacji.
a) motywacja jest to proces psychicznej regulacji dzięki, któremu formują się dążenia. Funkcją dążeń jest sterowanie czynnościami człowieka w taki sposób, aby doprowadzały one do określonego , zgodnego z intencją efektu, czyli celu
b) zjawisko polimorfizmu motywacji – jedna potrzeba realizuje się poprzez wiele zachowań
c) zjawisko poligenetyzmu motywacji – jedno zachowanie zaspokajać może wiele potrzeb
3. Podaj kilka sposobów definiowania pojęcia motyw
Motyw: wewnętrzny stan organizmu pobudzający do działania, zmierzający do zaspokojenia danej potrzeby
- proces dążenia do jakiegoś obiektu
- zwerbalizowanie celu i programu, umożliwiające osobie wykonanie jakiejś czynności, zakłada się, że człowiek jest istotą samoświadomą i wie co robi
- jako przyczyna
- Reykowski: stan podmiotu charakteryzujący się poczuciem, niespełnienia lub zakłócenia i związana z nim gotowością do aktywności, która ów stan może zredukować. Towarzyszy mu podwyższona wrażliwość afektywna na czynniki zdolne go wzmagać lub redukować. Motyw może mieć ujemną lub dodatnią charakterystykę afektywną. Niekiedy w tym samym znaczeniu używa się terminu potrzeba
4. Omów pojęcie instynktu.
a) Instynkt – jest to wrodzona tendencja do działania w określony sposób w odpowiedzi na pewien bodziec zewnętrzny.
- Sillamy: wrodzone i niezmienne spontaniczne zachowanie wspólne dla wszystkich jednostek tego samego gatunku. Wydaje się ono dostosowawcze do jakiegoś celu, z którego podmiot nie zdaje sobie sprawy.
b) cechy instynktu;
- jest własność gatunkowa
- zaspokaja zawsze potrzeby biologiczne
- składa się z pewnej ilości czynności, których kolejność jest sztywna
- nie zależy od uczenia się
c) teoretyczne rozumienie instynktu
- jako łańcuch odruchów
- teoria instynktów społecznych McDougalla (hormizm)
- teoria etologiczna K.Lorenza
5. Etologiczne ujęcie instynktu
a) hormizm – teoria instynktów społecznych McDougalla.
- instynkt jako celowa siła tkwiąca w żywych organizmach. Składa się z aspektu wzruszeniowego, poznawczego i motywacyjnego
- wg McDougalla istnieje pewna ograniczona ilość wrodzonych instynktów, które każdy z nas posiada (biologiczne i społeczne)
- teoria ta opisuje sytuacje życiowe
- skompromitowała ją liczba instynktów
b) etologiczna teoria K.Lorenza:
- na podstawie badań zoologów, którzy w zachowaniu zwierząt zaobserwowali instynkty
- wg K.Lorenza wszystkie instynkty zwierząt pojawiają się u człowieka
- instynkt składa się z 3 etapów:
· pojawienie się popędu z jakiejś potrzeby
· zachowanie apetytywne (dążące)
· zachowanie spełniające (akt konsumacyjny) – tu pojawia się instynkt
- instynkt składa się z rdzenia wrodzonego (instynktowne zachowania) i zachowań apetytywnych (wyuczonych)
- instynkt zadziała dopiero wtedy, gdy uaktywni się bodziec z otoczenia i niezależnie od sytuacji realizuje się do końca
- instynkt przemieszczony: uruchomienie nieodpowiedniego instynktu w danej sytuacji
6. Znaczenie terminu popęd w teoriach motywacji.
a) popęd: - potrzeba tkanek
- motyw biologiczny, stan braku czegoś potrzebnego do życia
- Sillamy: nieświadoma siła biologiczna, która działając bezustannie wywołuje określone zachowania i źródło popędów jest natury cielesnej. Jest to stan pobudzenia, który ukierunkowuje organizm w stronę obiektu pozwalającego na zmniejszenie napięcia
b) popędy mogą być pierwotne (wrodzone) i wtórne (nabyte). Silę popędu mierzy się poprzez czas deprywacji i intensywność zachowania
c) różnice między popędem a potrzebą:
- nie każda potrzeba biologiczna wytwarza popęd
- popędy zwykle wyprzedzają potrzeby
- w krańcowo silnej potrzebie popęd może zanikać
- popęd może się uniezależnić od potrzeby i może się pojawiać w pewnych sytuacjach (np. głód w stresie)
d) dążenie występuje gdy człowiek doświadcza świadomie impulsów do działania
7. Zmiany zachodzące w motywacji człowieka w rozwoju ontogenetycznym
a) Reykowski twierdzi, że w rozwoju ontogenetycznym dochodzi do zmian w podstawowych potrzebach człowieka. Ich formowanie i przekształcanie dokonuje się w wyniku określonych doświadczeń, są to
- doświadczenia zależności
- doświadczenia podporządkowania
- doświadczenia współpracy
- doświadczenia zagrożenia
- doświadczenia frustracji
- doświadczenia osiągnięcia sukcesu
- doświadczenia ważności
- doświadczenia wymagań moralnych
Doświadczenia te przyczyniają się do wytworzenia w psychice człowieka trwałych skutków będących podstawą potrzeb psychicznych
b) o świadomym procesie motywacyjnym (działaniu ukierunkowanym na cel) możemy mówić od około 1 roku życia. W toku dalszego rozwoju występuje zmiana w schemacie:
pragnienie – prośba o pomoc – działanie innych – zaspokojenie pragnienia
na schemat
pragnienie – działanie własne – zaspokojenie pragnienia
c) wraz z rozwojem ontogenetycznym:
- następuje zmiana motywów działania
- zwiększa się liczba potrzeb osiąganych za pomocą jednego celu
- zwiększa się wewnątrzsterowność motywacji jednostki, „ja” jest źródłem napięcia motywacyjnego
- zmianie ulega hierarchia wartości motywów i celów
- zwiększeniu ulega również trwałość motywacji (dziecko szybko się zniechęca)
8. Teoria redukcji popędu C.Hull’a
a) rozumienie motywacji przez Hull’a: potrzeba biologiczna wytwarza popęd, który nas energetyzuje – Z(f) = (P*N). Zachowania jest funkcją popędu (potrzeba), który wzbudza zachowanie i nawyku (wiedza jak), który ukierunkowuje to zachowanie. Jeżeli nie ma nawyku człowiek wykonuje chaotyczne ruchy, ewentualnie uruchamiają się odruchy – Z(f) = (P*N) * Wp * Ibz * Hr (~wielkość przynęty, intensywność bodźca zewnętrznego i hamowanie reaktywne: im więcej trzeba się napracować tym jest większy - popęd ujemny)
b) dwa rodzaje
- popędów: pierwotne (oparte o mechanizmy wrodzone np. głód, seks) i wtórne (wyuczone, wbudowane)
- i nagród: pierwotne (pokarm) i wtórne (pochwała, zdolność częściowego redukowania popędu, np. przy odchudzaniu)
c) Hull miał licznych następców: Miller. On też uznawał pojęcie popęd, ale interpretował nieco inaczej. Popędy powstają właściwie w wyniku wszystkich działających bodźców. A bodziec ma dwa aspekty: popędowy (miotanie się) i sygnału (gdzie szukać zaspokojenia). Aby czynność utrwaliła się w nawyk potrzebna jest nagroda. Wtórny popęd strachu tłumaczy schematem trójczłonowym: bodziec awersyjny, który uszkadza tkankę – relacja emocjonalna (fizyczna nie psychiczna: zmiany hormonalne) – bodziec wewnętrzny, który domaga się redukcji (bodziec popędowy) – reakcja zewnętrzna (ucieczka). Jeśli reakcja zlikwiduje popęd, to bodziec awersyjny i bodziec wewnętrzny przestaje działać i popęd znika – utrwalenie, generalizacja
- popęd nabyty: bodziec obojętny występujący przypadkowo z reakcja emocjonalną i dalej schemat przebiega tak samo, dążenie do zaspokojenia popędu
- najważniejszą rolę w indukowaniu(?) zachowania mają popędy nabyte: lęk, poczucie winy, poczucie akceptacji
9. Przedstaw schemat tworzenia się popędu wtórnego na przykładzie popędu strachu.
Bodziec awersyjny – Reakcja emocjonalna – bodziec wewnętrzny – reakcja zewnętrzna
- Bodziec awersyjny wywołuje uszkodzenia tkanki
- Reakcja emocjonalna powoduje zmiany wewnętrzne
- Bodziec wewnętrzny to bodziec popędowy
- Jeżeli reakcja zewnętrzna zaspokaja popęd wówczas zanika. Jeśli nie zaspokaja dochodzi do takich operacji, które z czasem ulegają uwarunkowaniu
- Na zasadzie pawłowskiego warunkowania do operacji może się włączyć Bodziec Obojętny i wówczas to on wywołuje reakcję lękową
10. Przedstaw poglądy Tolmana na motywację
- nacisk na rolę celów zachowania
- człowiek w ciągu życia nabywa oczekiwań (bodźców) tego, co nastąpi po czym
- potrzeba – zapotrzebowanie na przedmioty spełniające – dążenie do celu
- siła popędu zależy od siły potrzeby, bodźców, i potrzeby libido
- uczenie utajone, uczymy się mapy zachowań, a nie sztywnych reakcji
- potrzeba libido jest ogólna, niespecyficzna. Potrzeby pierwotne to głód, sex, eksploracja, unikanie bólu, potrzeby drugiego rzędu to stosunki społeczne, afiliacja, dominacja, zależność. Potrzeby trzeciego rzędu – celów kulturalnych.
- Zmienne motywacyjne: zapotrzebowania, apetyty
11. Koncepcje motywacji oparte na pojęciu homeostazy.
a) koncepcja homeostazy opiera się na założeniu, że organizm człowieka jest systemem otwartym, który mimo działających na niego bodźców utrzymuje równowagę (homeostazę).
b) Homeostazę podzielić można na
- materialna: ilość substancji w tkankach
- procesualna: stałość procesów
c) może być sterowana przez układ nerwowy lub hormonalny i zachowanie (np. jedzenie tynku z braku wapnia)
d) homeostaza statyczna – punkt równowagi jest stały i niezmienny w czasie
e) homeostaza dynamiczna – punkt równowagi zmienia się w czasie
f) w ujęciu psychologicznym homeostaza to zachowanie przeciwdziałające utracie równowagi, pojawiające się często przed wpływem bodźca zakłócającego a nie po nim – antycypacja
g) pojęcie homeostazy wprowadził Feltcher, s przyjętym założeniem, że stany psychiczne nabyte, takie jak cechy, podlegają ochronie tak sami jak fizjologiczne
h) za tą hipotezą przemawia:
- zjawiska stałości barwy, koloru i przedmiotów
- zjawisko utrzymującej się stałej produktywności mimo czynników zakłócających
- mechanizmy obronne
i) przeciw przemawiają zachowania twórcze i altruistyczne
12. Pojęcie heterostazy.
a) teza o hierarchii stanów równowagi
b) heterostaza polega na zakłócaniu pracy niższego systemu (podsystemu) w celu zachowania równowagi na poziomie wyższym
- na poziomie fizjologicznym może to być pocenie się, dreszcze, gorączka
- na poziomie psychologicznym w celu ratowania czegoś cenniejszego, poprzez np. kłamstwo
a) Freud nie wymyślił pojęcia nieświadomość, lecz nadał mu rangę. Sam Freud i jego ortodoksyjni kontynuatorzy to psychoanaliza klasyczna. Ale są tacy, co wprowadzali dodatkowe pojęcia, np.: Hartman (psychologia ego). Psychoanaliza służy do przebudowy całej osobowości potrzebującego pomocy. Neopsychoanaliza: ci, którzy od Freuda wyszli, ale przebudowali jego teorię (Horney, Fromm, Sullivan
b) Na Freuda działały dzieje jego życia – teoria motywacji jest pochodną jego życia. Był ascetyczny w sferze życia seksualnego, purytanin. A jego pacjenci mieli często kłopoty z seksem. Był zainteresowany naukami ścisłymi, interesował się teorią Darwina, Einsteina. Dlatego uważał, że psychoanaliza powinna być nauką ścisłą. Opracował więc aparaturę pojęciową (opór, energia, popęd, aparat psychiczny). Hermeneutyka była inspiracją z filozofii, którą zał, poszukiwanie zrozumienia tego co człowiek przeżywa. Dostał nagrodę literacką Goethego za walory literackie jego książek. Był Żydem, interesował się tradycją judejską, Talmudem. Gromadził wokół siebie samych Żydów, lecz obawiał się, że psychoanaliza pozostanie nauką żydowską. Dlatego na czele kółka psychoanalitycznego postawił Junga, który nie był Żydem, był gojem. Nazwa kompleks Edypa, wzięła się z jego zainteresowania archeologią, starożytną Grecją
c) psychologia ego:
- ego jest strukturą autonomiczną
- powstaje odrębnie od id, ma własną energię
- znaczenie ego jest tu większe niż w teorii Freuda, człowiek ma wpływ na o co robi, co go spotyka
d) psychologia relacji z obiektem: obserwacje jak przebiegają relacje z obiektami, reakcji ego na drugiego człowieka
e) zarzuty wobec psychoanalizy Freuda
- scjentyzm
- redukcjonizm: procesy psychologiczne redukowane do procesów fizjologicznych niższego rzędu
- ...
Neuromanta