PIERWSZENSTWO.pdf

BIURO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO

ZESPÓŁ ORZECZNICTWA I STUDIÓW

Zasada pierwszeństwa

prawa wspólnotowego

w krajowych porządkach prawnych

według orzecznictwa ETS

i Sądu Pierwszej Instancji

OMÓWIENIA WYBRANYCH ORZECZEŃ

(1963–2005)

Listopad 2005

Opracowanie:

Przemysław Mikłaszewicz

W opracowaniu przedstawiono piętnaście wyroków Trybunału Sprawiedliwości

Wspólnot Europejskich (ETS) i dwa wyroki Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europej-

skich (SPI), wydane w latach 1963 – 2005, które ukształtowały treść i ramy pierwszeń-

stwa prawa wspólnotowego, czy szerzej – prawa Unii Europejskiej, w krajowych porząd-

kach prawnych. Uwzględniono najważniejsze orzeczenia dotyczące relacji między przepi-

sami prawa wspólnotowego a normami konstytucyjnymi państw członkowskich.

Rzeczywiste funkcjonowanie zasady pierwszeństwa jest ściśle związane z bezpo-

średnią skutecznością prawa wspólnotowego i z problematyką stosowania tego prawa

przez sądy i organy administracji. Z tego względu omówiono kilka najnowszych wyroków

dotyczących tych zagadnień, które składają się na obraz obecnej pozycji prawa Unii Eu-

ropejskiej. Orzeczenia te wyznaczają w szczególności granice bezpośredniej skuteczności

prawa wspólnotowego (wyrok w sprawie Berlusconi ) oraz zakres obowiązku wykładni

prawa krajowego w zgodzie z prawem UE na gruncie III filaru ( Pupino ).

Wyroki SPI w sprawach Yusuf i Kadi wskazują m.in. na pierwszeństwo wynikają-

cych z Karty Narodów Zjednoczonych obowiązków państw członkowskich ONZ przed

postanowieniami Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz

Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Natomiast akty prawne UE stanowiące

implementację prawa tworzonego przez organy Narodów Zjednoczonych podlegają kon-

troli SPI z punktu widzenia zgodności z międzynarodowymi normami iuris cogentis .

W opracowaniu pominięto niektóre powoływane w literaturze orzeczenia dotyczą-

ce zasady pierwszeństwa, takie jak wyroki w sprawach 100/77 Komisja przeciwko Wło-

chom i 102/79 Komisja przeciwko Belgii , w których zagadnienia prawa konstytucyjnego

dotyczą kwestii krajowych procedur prawodawczych w kontekście transpozycji prawa

wspólnotowego. Ponadto zrezygnowano z omawiania szeregu orzeczeń, które powtarzają

zasadnicze tezy najważniejszych wyroków, lecz nie zawierają nowych istotnych elemen-

tów kształtujących treść i granice zasady pierwszeństwa prawa UE.

Wyroki zostały przedstawione w porządku chronologicznym. W ramkach umiesz-

czono podstawowe informacje o orzeczeniu, w szczególności sygnaturę i skróconą nazwę

sprawy, rodzaj postępowania oraz – przygotowane specjalnie dla celu niniejszego opra-

cowania – hasłowe określenie przedmiotu sprawy w nawiasach kwadratowych. W przypi-

sach znajdują się linki do pełnych tekstów orzeczeń w języku francuskim (język roboczy

ETS i SPI), angielskim oraz – gdy językiem sprawy był niemiecki – także w tym języku.

W przypadku wyroków przetłumaczonych na język polski podano link także do tej wersji

językowej.

Przemysław Mikłaszewicz

OBJAŚNIENIE SKRÓTOWCÓW

EKPCz – Konwencja („europejska”) o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. (z

późniejszymi protokołami uzupełniającymi)

ETS – Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (w Luksemburgu)

FSA – niemiecki Federalny Sąd Administracyjny ( Bundesverwaltungsgericht )

FSK – niemiecki Federalny Sąd Konstytucyjny ( Bundesverfassungsgericht )

FUK – austriacka Federalna Ustawa Konstytucyjna ( Bundes-Verfassungsgesetz ) z 1929 r. (ze zmia-

nami), regulująca podstawy ustroju politycznego

MTS – Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (w Hadze)

NRD – Niemiecka Republika Demokratyczna

NZ – Narody Zjednoczone (Organizacja Narodów Zjednoczonych)

RB – Rada Bezpieczeństwa NZ

RFN – Republika Federalna Niemiec

SK – włoski Sąd Konstytucyjny ( Corte Costituzionale )

SPI – Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich (w Luksemburgu)

TK – Trybunał Konstytucyjny austriacki ( Verfassungsgerichtshof )

TEWG (TWE) – Traktat podpisany w Rzymie 25 marca 1957 r., ustanawiający Europejską Wspólnotę

Gospodarczą; od 1 listopada 1993 r. (wejście w życie TUE): „…Wspólnotę Europejską”

[Jeżeli podane w orzeczeniu oznaczenie artykułu Traktatu nawiązuje do numeracji historycznej, liczba

ta jest przytoczona czcionką pochyłą, a w nawiasach kwadratowych podana jest, czcionką prostą,

aktualna numeracja, wynikająca ze zmian oznaczonych przez TA. W takich wypadkach skrótowiec

„TWE” odnosi się do obu nazw Traktatu.]

TUE – Traktat o Unii Europejskiej, podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r. [Jeżeli przytaczana nume-

racja artykułu dotyczy pierwotnej wersji Traktatu, liczba w nawiasach kwadratowych oznacza zmienio-

ną, aktualną numerację.]

TWE – zob. TEWG

UE – Unia Europejska

UZ – niemiecka Ustawa Zasadnicza ( Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland ) z 1949 r. (ze

zmianami)

WE – Wspólnota Europejska (albo Wspólnoty Europejskie)

5 III 1963

Wyrok w sprawie 26/62 1

Van Gend en Loos

pytanie prejudycjalne

[Cło]

1. Wspólnota stanowi nowy porządek prawnomiędzynarodowy, na rzecz któ-

rego państwa członkowskie ograniczyły w określonym zakresie swoje su-

werenne prawa. Podmiotami tego porządku prawnego są zarówno państwa

członkowskie, jak i ich obywatele.

2. Art. 25 [12] TWE zawiera wyraźny i bezwarunkowy zakaz, którego przestrze-

ganie nie jest uzależnione od przyjęcia przez państwa członkowskie jakiej-

kolwiek regulacji prawnej stanowiącej jego implementację. W konsekwencji

przepis ten jest bezpośrednio skuteczny i kreuje prawa podmiotowe, które

powinny być chronione przez sądy narodowe.

Zgodnie z art. 25 [12] TWE państwa członkowskie nie powinny wprowadzać nowych ceł ani

równorzędnych opłat i nie powinny podwyższać takich ceł i opłat już istniejących.

Spółka Van Gend en Loos przewoziła w 1960 r. pewną substancję chemiczną z Niemiec do

Holandii. Holenderski urząd celny nakazał spółce uiścić podwyższoną opłatę celną. Spółka odmówiła

zapłaty, wskazując na sprzeczność przepisów celnych z ówczesnym art. 12 TEWG. Rozpatrujący

sprawę holenderski sąd administracyjny przedstawił ETS pytanie, w którym chodziło o wyjaśnienie,

czy art. 12 TEWG powinien być bezpośrednio stosowany na gruncie prawa krajowego i, w konse-

kwencji, czy sądy krajowe powinny chronić powstałe na podstawie tego przepisu prawa podmiotowe.

1 W jęz. francuskim:

http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61962J0026:FR:HTML

W jęz. angielskim:

http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61962J0026:EN:HTML

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: