MAGAZYN z 3 lutego 12 (nr 24).pdf

NA OKŁADCE XIXWIECZNA KARYKATURA „BISMARCK USUWA OPORNYCH NIEMCÓW” AFP/EAST NEWS

Niespodziewany

atak mąką

To zdarzenie z pewnością wywołało uśmiech

zadowolenia na twarzy prezydenta Francji

Nicolasa Sarkozy’ego. Jego największy rywal

w nadchodzących wyborach, socjalista Fran-

cois Hollande, został obrzucony mąką.

Do ataku na kandydata lewicy doszło we wto-

rek podczas wystąpienia w Paryżu na temat

polityki mieszkaniowej. Tuż po rozpoczęciu

przemowy podeszła do niego kobieta, która

– przy braku jakiejkolwiek reakcji ze stro-

ny ochroniarzy – rzuciła w Hollande’a torbą

z mąką. Napastniczką okazała się Claire Se-

guin, 45-letnia mieszkanka Lille.

Polityk socjalistów był całkowicie zaskoczo-

ny atakiem, ale zachował spokój. Po lekkim

otrzepaniu się z białego pyłu kontynuował

przemowę, w której oskarżał urzędującego

prezydenta o doprowadzenie do mieszkanio-

wego kryzysu. Później na swoim koncie na

Twitterze zamieścił wpis: „Są inne sposoby

okazywania swojego sprzeciwu. A ja zawsze

pozostaję otwarty na dialog”.

Walka o Pałac Elizejski rozstrzygnie się wio-

sną. Pierwsza tura wyborów prezydenckich

została zaplanowana na 22 kwietnia.

Pojedynek na miny

obserwacje

to za mało

EkoNomia

ParyskiEgo burdElu

Jan Wróbel

dziennikarz i publicysta

lach czy zaplecza sklepów kosztowały według

stawek: 1 frank za 10 minut. 3 franki za noc,

9 franków tygodniowo. Na dodatek panie na

ulicach ryzykowały aresztowanie przez policję

lub inne szykany ze strony oicjalnych burdeli.

Rafał Woś

XIX-wieczny Paryż był nie tylko europejską

stolicą literatury czy malarstwa, lecz także...

prostytucji. Współczesne badania dwóch pary-

skich doktorantów Simona Porchera i Alexan-

dra Frondiziego to nie lada gratka pozwalająca

spojrzeć na świat wprost z obrazów Toulo-

use-Lautreca oczami nie tylko historyka, lecz

także ekonomisty.

Mimo tych niedogodności szeregi prostytu-

cyjnych freelancerek ciągle rosły. Badacze

sugerują, że działo się tak głównie z powo-

du osiąganych przez nie korzyści skali. Wy-

chodząc na ulicę, można było złowić więcej

klientów, którym podobało się, że niczym na

targowisku mogą sami wybrać sobie „towar”,

podczas gdy w oicjalnym burdelu byli zdani

na nudną ofertę stałą. Na ulicy na porząd-

ku dziennym było też negocjowanie ceny,

co wobec doświadczonej madame raczej nie

wchodziło w rachubę.

„Porażka”/„Wielki sukces” polskiego rządu w sprawie paktu

iskalnego... Media zachodzą w głowę, czy Polska będzie

dopuszczona do prawdziwych rozmów na temat kryzysu

euro. Odpowiedź jest prosta. Nie będzie, bo takich rozmów

się nie prowadzi. W negocjacjach z Niemcami i Francją

odnieśliśmy – tak, tak – sukces, ale nie napawa on wiel-

kim optymizmem.

Pakt iskalny, jak każdy bat, który wisi nad premierem, ma-

jący powstrzymać rząd przed zadłużaniem się, jest słuszny.

Nie ma się co jednak oszukiwać, nie jest on odpowiedzią na

problemy strefy euro. Zdecydowana większość członków

Eurolandu nie spełnia założeń paktu dotyczących limitu

zadłużenia. Nie spełnia ich ani jedno z państw, z myślą

o których był on podpisany – a zatem państw w opałach.

Wyjaśnieniem tej zawiłości ma być to, że pakt nie doty-

czy obecnego kryzysu, lecz broni przed przyszłym. Ale

kary nakładane za nadmierny deicyt w wysokości mak-

symalnie 0,1 proc. PKB? Co ma powstrzymać rządzących,

by zamiast ustalić deicyt na 5 proc. PKB, zadłużyć na 5,1

proc.? Problem z nieodpowiedzialnymi premierami (tro-

chę ich chyba jest, inaczej tyle państw UE nie leżałoby

na łopatkach) polega na tym, że wpędzają kraj w długi,

z góry zakładając, że spłacą je ich następcy. Co miałoby

ich powstrzymać przed pożyczeniem jeszcze paru mi-

liardów na spłatę kar?

Jednym z głównych problemów Eurolandu jest możliwość

zadłużania się ponad miarę i przerzucania odpowiedzial-

ności na resztę krajów strefy. Na ten mechanizm pozwa-

la sam strażnik euro – EBC. Nie doczekaliśmy się jednak

rozwiązania problemu, a raptem pozornego kroku mają-

cego podnieść morale społeczeństwa przekonywanego,

że rządzący coś robią.

Udział Polski w tej grze jest zatem bez znaczenia. Wbrew

pozorom Unia nie debatuje nad przyczynami kryzysu.

Wciąż milczy, co zrobić z takimi państwami jak Hiszpania

czy Irlandia, które mimo że nie były w połowie tak zadłu-

żone w relacji do PKB jak Grecja, są jednymi z najbardziej

zagrożonych bankructwem. Jak je wyratować? EBC stosu-

je wciąż te same, zgrane, keynesowskie chwyty – tyle że

nazywa je coraz efektowniej. I co w takim towarzystwie

Polska miałaby ugrać? Moglibyśmy siedzieć i ładnie się

uśmiechać – Donald Tusk jest w tym świetny, Nicolas Sar-

kozy też nie najgorszy, nie mówiąc o mistrzach z Grecji,

ale Unia potrzebuje czegoś innego niż pojedynku na miny.

Gdy działająca z oświeceniowych pobudek

administracja Napoleona Bonaparte podej-

mowała pierwsze próby uregulowania ryn-

ku na najstarsze usługi świata, przyświecał

jej jeden cel: uczynić go ekonomicznie efek-

tywniejszym. Istniejące dotąd na pograniczu

legalności domy publiczne (prowadzone przez

byłe prostytutki, czyli tzw. madame) otrzy-

mały oicjalne państwowe błogosławieństwo,

a w zamian były zobowiązane do poddawania

swojej kadry regularnym (dwa razy w tygo-

dniu) kontrolom lekarskim (walka z syili-

sem) i świadczenia usług w swoich czterech

ścianach (walka ze zgorszeniem).

W efekcie wolne prostytutki były zazwyczaj

lepiej sytuowane. Również dlatego, że ich siła

robocza była alokowana w sposób bardziej ela-

styczny. Oicjalne podopieczne madame za-

rabiały wprawdzie więcej, ale była to dla nich

zwykle jedyna „etatowa” praca. Tymczasem

córy Koryntu z szarej strefy były prostytutka-

mi często tylko okazjonalnie. Zazwyczaj przez

cały tydzień lub większą część roku (bo w XIX-

-wiecznej gospodarce nisko wykwaliikowa-

na damska siła robocza pracowała sezonowo)

miały zatrudnienie na przykład w manufak-

turach. A na ulicę wychodziły tylko w week-

endy – dorabiając sobie do pensji.

Z badania Porchera i Frondiziego wynika jed-

nak, że ta próba włączenia prostytucji do nor-

malnego ekonomicznego krwiobiegu szybko

doprowadziła do efektów odwrotnych do za-

mierzonych. To znaczy do gwałtownej eks-

pansji czarnego rynku płatnej miłości. Według

szacunków paryskiej prefektury we francuskiej

stolicy było w 1878 roku 3991 licencjonowa-

nych pań lekkich obyczajów. Ale oprócz nich

na ulicach pracowało aż... 23 tys. nielegalnych

prostytutek. Czyli mniej więcej tyle, ile dziś

w całej Francji. W efekcie i syilisu, i zgorsze-

nia było więcej niż poprzednio.

Oczywiście właściciele państwowych burdeli

mocno uskarżali się na nieuczciwą konkuren-

cję szarej strefy. Wszelkie interwencje na nic

się jednak zdawały. Głównie dlatego, że rów-

noważyły je naciski innego potężnego lobby,

które na nielegalnej prostytucji korzystało.

Byli to właściciele hotelików, sklepikarze czy

szynkarze, którym łowienie klientów na uli-

cy przynosiło dochód, w przeciwieństwie do

seksu oferowanego za zamkniętymi drzwiami

przez legalne burdele. Efekt mógł być więc tyl-

ko jeden: czarny rynek krok po kroku wypierał

oświeceniowy napoleoński model burdel-biz-

nesu. To nie pierwszy i nie ostatni w historii

ekonomii przykład na tzw. prawo Greshama (u

nas zwane też prawem Kopernika) stanowią-

ce, że produkt gorszy nieuchronnie wypiera

z rynku ten lepszy.

Na pierwszy rzut oka rozwój wypadków może

się wydawać wielkim paradoksem. Etat li-

cencjonowanej ladacznicy wiązał się przecież

z dużo niższymi kosztami stałymi. Zwyczajowa

działka dla madame wynosiła ok. 0,5 franka,

czyli 1/3 – 1/4 oicjalnej ceny jednego stosun-

ku seksualnego (która przez cały okres niskiej

inlacji lat 1870 –1914 kształtowała się na po-

ziomie 1,5 do 2 franków). Tymczasem pracują-

ca na czarno ulicznica musiała sama opłacić

miejsce, w którym dochodziło do świadczenia

usług. Najczęściej takie małe pokoiki w hote-

Próba włączenia

prostytucji

do normalnego

ekonomicznego

krwiobiegu szybko

przyniosła efekty

odwrotne

do zamierzonych.

Zadziałały żelazne

prawa rynku

gospodaRka

Unia Europejska

magazyn

3 – 5 lutego 2012 nr 24 (3162) gazetaprawna.pl

Niemieckie nadwyżki

handlowe z krajami

Eurolandu to odwrotna

strona problemów

zadłużeniowych południa

Jak niemcy

zarabiaJą na kryzysie

uchronne straty w wypadku dalszej eskalacji

kryzysu zadłużeniowego, branże takie jak IT,

budownictwo, maszynówka czy lotnictwo za-

powiadają wręcz, że będą prowadzić w tym

roku dalszą biznesową ekspansję i zatrud-

niać nowych pracowników. Nic dziwnego,

że gdy z początkiem roku Federalny Urząd

Pracy opublikował dane dotyczące bezrobo-

cia, Niemcy wpadli w euforię. Okazało się

bowiem, że w ubiegłym roku jego poziom był

najniższy od... 1981 r. Pod koniec 2011 r. bez

pracy było za Odrą 2,9 mln osób (na 80 mln

mieszkańców), co w porównaniu z 4,8-mi-

lionowym bezrobociem z 2005 r. robi duże

wrażenie. Podobnie wyglądają dane dotyczą-

ce zatrudnienia, które sięgnęło 41 mln. I to

znów rekord, a tym razem nawet absolutny:

jeszcze nigdy w historii tylu dorosłych Niem-

ców nie mogło się pochwalić stałą pracą. „Cud

w pośredniaku” kłuł w oczy jeszcze bardziej,

gdy zestawiło się go z tym, co dzieje się w po-

zostałej części Europy: 10,4 proc. bezrobocia

w całym Eurolandzie, 19 proc. w Grecji i 23

proc. w Hiszpanii.

Nie trzeba mieć doktoratu z ekonomii, by

wiedzieć, że w systemie gospodarczych na-

czyń połączonych strefy euro tak świetne

wyniki jednego silnego uczestnika integra-

cji i głęboka mizeria większości pozostałych

muszą być ze sobą ściśle skorelowane. Nie-

sprawiedliwością byłoby oczywiście twierdzić,

że Niemcy świadomie dorobili się na kryzysie.

Przeraża ich on podobnie jak wszystkich in-

nych. Kto wie, może nawet bardziej, bo prze-

cież politycznie i inansowo to na Berlinie

spoczywa odpowiedzialność za wyprowadze-

nie Europy na prostą. Nie zmienia to jednak

tego, że rzetelne oszacowanie prawdziwego

„niemieckiego rachunku za kryzys i za euro-

Berlin chętnie podkreśla swoje

zaangażowanie w ratowanie strefy euro.

Tymczasem zawirowania w obszarze

wspólnej waluty przynoszą mu

olbrzymie zyski

1 proc. wzrostu (oicjalne dane Eurostatu nie

są jeszcze znane). Również w trudnym roku

2012, gdy Europę ma nawiedzić druga fala

recesji, niemiecka lokomotywa zapewne nie

wypadnie z szyn, pozostając na kursie wzro-

stu rzędu 0,5 proc. Czego nie można powie-

dzieć o reszcie Eurolandu, gdzie większość

analityków wieszczy spadek PKB o 0,2 proc.

Wzrost gospodarczy to rzecz jasna nieje-

dyny przykład na nieoczekiwaną żywotność

niemieckiej gospodarki. Nie ma właściwie

dnia, by niemieckie media nie miały w za-

nadrzu jakiejś dobrej wiadomości. Jeszcze

przed nowym rokiem grudniowy wskaźnik

monachijskiego instytutu IFO (który uchodzi

za najbardziej miarodajny probierz nastrojów

wśród niemieckich przedsiębiorców) poka-

zał, że po jesiennej fali pesymizmu biznes za

Odrą znów widzi przyszłość w jasnych bar-

wach. Trend potwierdziły raporty Instytutu

Niemieckiej Gospodarki (IW) w Kolonii oraz

Niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej.

Zapytana o widoki na rok 2012 ponad poło-

wa niemieckich przedsiębiorców wyraziła

głębokie przekonanie, że spodziewa się dal-

szego wzrostu produkcji i obrotów. Wyjąwszy

sektor bankowy, który już szykuje się na nie-

Rafał Woś

W zmagającej się z potężnym kryzysem za-

dłużeniowym Europie jest tylko jeden kraj,

który wiedzie dziś prawdziwe dolce vita. Nie

musi ani specjalnie ciąć inwestycji, ani roz-

pędzać demonstracji sfrustrowanej młodzie-

ży, ani oszczędzać na emerytach. To Niem-

cy. Największa gospodarka Europy od kilku

miesięcy bez konieczności większych wyrze-

czeń co rusz melduje znakomite wyniki na

wszystkich polach. Tak znakomite, że wielu

obserwatorów drapie się w głowę i stwierdza:

ten kryzys wyszedł im na dobre. Berlin, tak

chętnie podkreślając, jak wiele miliardów

euro wyłożył (i jeszcze wyłoży) na ratowanie

wspólnej waluty, przemilcza rubrykę „zy-

ski z tytułu chaosu w obszarze wspólnego

pieniądza”.

Niemcy są dziś w klasie dużych unijnych

gospodarek jedyną prawdziwą zieloną wy-

spą. W 2011 r. ich PKB urosło o dumne 3 proc.

– zdecydowanie bijąc na głowę Francję (1,7

proc. PKB) czy Wielką Brytanię (0,9 proc.). Nie

mówiąc już o balansującym na granicy rece-

sji Południu: Hiszpania i Włochy zanotowały

w ubiegłym roku zapewne nie więcej niż po

W systemie

gospodarczych

naczyń połączonych

strefy euro świetne

wyniki silnego

gracza i głęboka

mizeria pozostałych

są ze sobą mocno

powiązane

gospodarka

Unia Europejska

by zyski związane z samym uczestnictwem

w europejskiej integracji walutowej. widać

to na przykładzie rynku pracy. Niewiele jest

w Niemczech osób, które rozumieją problem

lepiej niż Heinz Fischer. 64-letni ekonomi-

sta przez lata zajmował się zarządzaniem

zasobami ludzkimi w działających ponad

granicami państwowymi korporacjach ta-

kich jak Hewlett-Packard czy Deutsche Bank.

wchodził też w skład tzw. komisji Hartza,

która za czasów kanclerza Gerharda schro-

edera przygotowała pakiet reform mających

na celu uelastycznienie niemieckiego rynku

pracy, a dziś bada europejskie przepływy siły

roboczej na renomowanej Hochschule Pforz-

heim. – Gdy widzę, że obecny cud jest przed-

stawiany jednostronnie, jako efekt żywot-

ności niemieckiej gospodarki, mam ochotę

uderzyć pięścią w stół – mówi w rozmowie

z DGP. Jego zdaniem niemiecki rynek pracy

ma się dobrze właśnie dlatego, że istnieje

euro. Bez wspólnej waluty nigdy nie spadłoby

do obecnego poziomu 6,5 – 7 proc. – Przecież

to dzięki euro niemieckie towary są tańsze,

irmy mogą więc eksportować więcej, ozna-

cza to więcej zamówień, a w konsekwencji

więcej miejsc pracy. Kto tego nie dostrzega,

po prostu nie chce widzieć rzeczywistości

takiej, jaką ona naprawdę jest – dodaje Fi-

scher. A niższe bezrobocie to nie tylko mniej

niezadowolonych obywateli. to również ol-

brzymie oszczędności dla budżetu państwa,

zwłaszcza w społecznej gospodarce rynkowej,

gdzie nawet po reformach z lat 2003 – 2005

(wspomniane już reformy Hartza) zasiłki nie

są małe i stanowią 131 mld euro.

Aby wytłumaczyć, jak bardzo niemieckiej

gospodarce opłacało się stworzenie obszaru

wspólnej waluty, Martina Metzger, szefowa

Berlińskiego Instytutu Badań nad Rynkiem

Finansowym (BIF), chętnie posiłkuje się kil-

koma wykresami. Na jednym z nich widać

wiązkę kilku kolorowych linii. Każda z nich

obrazuje konkurencyjność krajów Eurolandu

w ciągu ostatnich dwudziestu lat. wszystkie

linie przecinają się w tym samym punkcie:

dokładnie w latach 1999 – 2000, czyli w mo-

mencie, gdy członkowie obszaru wspólnego

pieniądza zrezygnowali z możliwości stero-

wania kursem własnej waluty. – Już przed

rokiem 2000 niemieckie towary cieszyły się

wzięciem w pozostałych krajach Europy. Były

jednak relatywnie drogie. Produkty „made in

Italy, spain czy Portugal” – odwrotnie, były

dla Niemców relatywnie tanie. Działo się tak

dlatego, że Lizbona, Ateny czy Rzym mogły

podnosić konkurencyjność swoich towarów,

dewaluując własną walutę względem silnej

i mającej wzięcie marki niemieckiej. wtedy

produkty Boscha czy BAsF stawały się droż-

sze, mniej konkurencyjne i bilans handlowy

się równoważył – mówi nam Metzger. w mo-

mencie wprowadzenia euro sytuacja uległa

jednak radykalnej zmianie.

Na efekty nie trzeba było długo czekać.

widać to na kolejnych wykresach prezento-

wanych przez szefową BIF. Kiedy porównu-

jemy bilans obrotów handlowych pomiędzy

Niemcami a którymkolwiek z europartne-

rów, nasuwa się jeden wniosek. Żelazne pra-

wa podaży i popytu sprawiały, że w każdym

przypadku Niemcy zaczynali sprzedawać im

coraz więcej i kupować od nich coraz mniej.

to dlatego aż 60 proc. PKB naszego sąsiada

zza Odry stanowią dochody z eksportu. Jed-

nak cena za taką ekspansję okazała się bar-

dzo wysoka. Niemieckie nadwyżki handlowe

z niemal wszystkimi krajami strefy euro to

nic innego jak odwrotna strona problemów

zadłużeniowych Południa i niskiej konku-

rencyjności.

Co ciekawe, Niemcy nie osiągnęli sukcesu

przez jakiś szczególny dumping płacowy. Z ze-

stawień Międzynarodowej Organizacji Pracy

(ILO) wynika, że nasi zachodni sąsiedzi są

wśród krajów, gdzie praca kosztuje najwięcej.

wystarczyło jednak, że dzięki schroederow-

skiej liberalizacji rynku zatrudnienia płace

w Niemczech w ostatniej dekadzie przestały

rosnąć. w tym samym jednak czasie reszta

strefy euro nie wykazała się podobną powścią-

gliwością i pensje poszły tam w górę średnio

o 12 proc. Efekt? „Niemiecki eksport okazał się

zbyt silny dla reszty Europy. Po prostu udusił

gospodarki słabszych krajów ze strefy euro”

– głosi opublikowany kilka dni temu raport

ILO. w tej sytuacji coraz częściej słyszy się, że

jedynym sposobem na uratowanie spoistości

strefy euro jest... podniesienie pensji w Niem-

czech. Na przykład poprzez podwyższenie

płacy minimalnej albo zachęcanie związków

zawodowych do wywierania większej presji

na pracodawców. – wtedy niemiecki eksport

stanie się droższy i mniej konkurencyjny,

potanieje zaś import z zadłużonych krajów

Niemcy nie czują

się bynajmniej,

jakby wygrali los

na ekonomicznej

euroloterii. rząd

angeli Merkel,

zamiast odcinać

kupony, chyli się ku

upadkowi

integrację” ma dziś coraz bardziej kluczowe

znaczenie dla spokoju społecznego wewnątrz

Europy i politycznej przyszłości całego unij-

nego projektu.

wartość niemieckich oszczędności może być

zresztą jeszcze wyższa, bo w swoich szacun-

kach Mill nie wziął pod uwagę obligacji pół-

rocznych i trzydziestoletnich. Oraz tego, że

oprocentowanie bundów od początku 2012

r. nadal idzie w dół, co ma związek na przy-

kład z utratą przez Francję i Austrię najsolid-

niejszego ratingu AAA. tylko w czasie dwóch

ostatnich aukcji trzydziestoletnich bundów

(w październiku i styczniu) oprocentowanie

wynosiło ok. 2,6 proc. – znacząco mniej niż

jeszcze na początku 2011 r., gdy Berlin mu-

siał oferować za te same papiery 3,75 – 4 proc.

I tak będąc przekonanym, że to okazyjna cena.

Nie chodzi jednak tylko o rynek obliga-

cji. Kryzys wychodzi na dobre również wie-

lu gałęziom realnej gospodarki. Zrzeszenie

Niemieckiego Przemysłu Budowlanego po-

chwaliło się w ubiegłym tygodniu, że w 2011 r.

obroty branży skoczyły o 9,5 proc. (największy

wzrost od 1994 r., gdy ruszyła fala rządowych

zamówień na odbudowę wschodnich lan-

dów). A w następnych 12 miesiącach wzro-

sną o kolejne 2,5 proc. Oznacza to, że Niemcy

wreszcie przeżywają budowlany boom, który

ominął ich w ostatniej dekadzie, gdy interes

kręcił się na potęgę w Hiszpanii, Grecji czy

na wyspach Brytyjskich. Dlaczego właśnie

teraz? – to w dużej mierze efekt kryzysu za-

dłużeniowego w streie euro. Zagraniczne

fundusze inwestycyjne odkryły niemiecki

rynek nieruchomości jako bezpieczną przy-

stań, w której można przeczekać obecne tur-

bulencje – przyznaje przewodniczący zrze-

szenia homas Bauer. Dość powiedzieć, że

w ubiegłym roku ilość pieniędzy ulokowanych

w niemieckich immobiliach przez zagranicz-

nych inwestorów, głównie tych z południa

Europy, skoczyła o 14 proc. Podobne przykła-

dy z innych branż można mnożyć. wszędzie

działa ta sama zasada. – Rynki nie szukają

obecnie okazji. szukają pewności i minima-

lizacji strat na wypadek pęknięcia strefy euro

i nowej fali inansowego chaosu. to dlatego

niemiecka gospodarka tak bardzo na tym kry-

zysie korzysta – mówił stephen King, głów-

ny ekonomista największego europejskie-

go banku HsBC w rozmowie z dziennikiem

„Frankfurter Allgemeine Zeitung”.

Niemcy, zwycięzca kryzysu

Najlepiej ten korzystny dla Niemiec kryzy-

sowy rozwój wypadków widać dziś na rynku

obligacji rządowych. 9 stycznia niemieckie-

mu skarbowi państwa udała się niebywała

sztuka. w czasie zorganizowanej wówczas

aukcji Berlin w jednej chwili sprzedał warte

3,9 miliarda euro sześciomiesięczne papiery

dłużne. wyjątkowość sytuacji polegała na

tym, że Niemcy nie tylko nie musieli zapła-

cić za tę pożyczkę ani centa odsetek. Oni na

tej transakcji jeszcze... zarobili. w sumie 242

tys. euro. w normalnych warunkach to za-

dłużający się rząd musi płacić za możliwość

pożyczenia pieniędzy od inwestorów. tym

razem jednak – po raz pierwszy w historii

– niemieckie bundy miały tzw. negatywne

oprocentowanie. Mówiąc wprost: to rynki

płaciły Niemcom ekstra za możliwość ulo-

kowania u nich swoich pieniędzy. – sytuacja

jest bardzo niestabilna, a rynki, cóż, muszą

gdzieś przecież inwestować. w tej sytuacji

przestały szukać klasycznego „return on

money” (czyli zwrotu z inwestycji). Były tak

zdesperowane, że wystarczyła im gwarancja

„return of money” (czyli tego, że pieniądze

w ogóle do nich wrócą). takie mamy czasy

– komentował Kornelius Purps, ekonomista

włoskiego UniCredit.

taka sytuacja trwa już od połowy 2010 r.,

gdy inwestorzy tracili zaufanie do greckich,

portugalskich, irlandzkich, włoskich czy hisz-

pańskich papierów. Można więc już mówić

o poważnych oszczędnościach dla niemiec-

kiego budżetu z tytułu niezwykle korzyst-

nego reinansowania. Dość wspomnieć, że

w latach 2000 – 2008 niemiecki skarb pań-

stwa płacił średnio za obligacje oprocentowa-

niem w wysokości 3,42 proc. (dziesięcioletnie)

i 4,27 (dwuletnie). Od czasu wybuchu kryzysu

zadłużeniowego oprocentowanie bundów

spadło do odpowiednio 1,11 proc. i 2,91 proc.

Na tej podstawie Markus Mill z kolońskiego

Instytutu Niemieckiej Gospodarki w opubli-

kowanym właśnie raporcie wyliczył, że Berlin

zaoszczędził w ten sposób w ciągu dwóch lat

aż 45 mld euro. to więcej niż roczna obsłu-

ga niemieckiego długu publicznego, który

wyniesie w 2012 r. 35 mld euro i jest drugą

najwyższą po wydatkach socjalnych pozy-

cją w 350-miliardowym budżecie państwa.

Niemiecki eksport

okazał się zbyt silny

dla Europy. Jedynym

sposobem na

uratowanie spójności

strefy euro może

stać się podniesienie

pensji w Niemczech.

Ceny niemieckich

towarów wzrosną,

potanieje zaś import

z krajów Południa

Niemcy, wygrany euro

Oprócz tych najłatwiejszych do oszacowania

korzyści, jakie niemiecki budżet osiąga dzię-

ki obecnym gospodarczym zawirowaniom,

rachunek za kryzys musi zawierać jeszcze

inne, nieco mniej oczywiste pozycje. Jak choć-

magazyn

3 – 5 lutego 2012 nr 24 (3162) gazetaprawna.pl

południa, a w efekcie równowaga handlowa

w obszarze wspólnego pieniądza zostanie po

części przywrócona – uważa ekkehard ernst,

ekonomista iLo i współautor wspomnianego

raportu. Narazi to niemiecką gospodarkę na

wymierne (choć na razie trudne do oszaco-

wania) koszty w postaci niższych wpływów

z eksportu i spowolnienia gospodarczego.

taki krok wydaje się dziś jednak jedyną sen-

sowną alternatywą wobec dokładania przez

Niemców do kasy krajów południa europy

poprzez kredyty ratunkowe europejskiego

instrumentu stabilizacji Finansowej (eFsF),

europejski mechanizm stabilizacyjny (esm)

czy kupowanie przez europejski Bank Cen-

tralny obligacji krajów piiGs. wszystko to

razem kosztuje dziś Niemców (łącznie z gwa-

rancjami) prawie 400 mld euro. w gotówce ta

niemiecka zrzutka na kryzys nie przekracza

dziś jednak 35 – 40 mld euro (łącznie z pro-

gramami pomocowymi mFw).

Niemiecki realizm

jest godNy NaśladowaNia

Warto w Unii wyjść

poza podziały

narodowe i wybrać

rozwiązanie

najlepsze

dla wszystkich.

Takie właśnie są

propozycje Berlina

że w przyszłości przyniesie to wymierne

efekty. wszystkie landy mają także dosko-

nale opracowany system kształcenia zawo-

dowego. No i jeszcze wydajność pracy.

Niemcy, oiara własnego sukcesu

paradoks polega na tym, że Niemcy – mimo

bardzo pozytywnego dla nich rozwoju wypad-

ków – nie czują się bynajmniej, jakby wygrali

los na ekonomicznej euroloterii. rząd angeli

merkel, zamiast odcinać kupony, chyli się

ku upadkowi: przegrywa wszystkie kolejne

wybory lokalne i gdyby Niemcy mieli dziś

wybrać na nowo Bundestag, kierowana przez

chadeków koalicja bezapelacyjnie utraciłaby

większość.

Jednym z powodów tak niskich notowań

jest właśnie... kryzys euro. ten sam, który

pozwala kwitnąć tamtejszej budowlance i do-

prowadził do jakże korzystnego negatywne-

go oprocentowania bundów. i nie chodzi tu

nawet o to, że pod rządami kanclerz merkel

republika Federalna jest głównym gwaran-

tem trzech bailoutów dla Grecji, irlandii oraz

portugalii i żyrantem europejskiego mecha-

nizmu stabilizacyjnego. Niemieckich wybor-

ców mierzi raczej to, że nie widać końca tego

kryzysu, który coraz bardziej zagraża całemu

procesowi eurointegracji. większość społe-

czeństwa uważa bowiem, że projekt euro-

pa to obok społecznej gospodarki rynkowej

najważniejsze niemieckie osiągnięcie ostat-

niego stulecia. prawdziwa przeciwwaga dla

rozpętania dwóch wojen światowych i zbrod-

ni ludobójstwa, których Berlin dopuścił się

w pierwszej połowie XX wieku. Do tego do-

chodzi paraliżujący strach przed kosztami

upadku strefy euro (lub choćby tylko opusz-

czenia jej przez jednego z członków). Dlate-

go gdyby Niemcy mogli wybierać pomiędzy

przedłużaniem tego kryzysu (i dalszym żero-

waniem na przykład na tanim sprzedawaniu

bundów) a powrotem do przedkryzysowej

„normalności”, zdecydowana większość wy-

brałaby bez wątpienia to drugie rozwiązanie.

Niemcy są zakładnikiem własnego sukce-

su również w znaczeniu ogólnoeuropejskim.

przyczyniła się do tego faktycznie mało for-

tunna antykryzysowa polityka europejska

rządu merkel. Zarzuty egoizmu i myślenia

wyłącznie w narodowych kategoriach płynące

z południa europy (ostatnio szczególnie moc-

no wypowiada się w tym duchu na przykład

były premier włoch i przewodniczący Komi-

sji europejskiej romano prodi) nie są tylko

przejawem histerii południowców. podziela je

nawet wielu Niemców. – problem polega na

tym, że merkel stosuje wobec Niemiec i euro-

py dwie miary. Nie wahała się w latach 2008

– 2009 rzucić na szalę kilkusetmiliardowych

gwarancji, by ratować zagrożone niemiec-

kie banki, i kolejnych 150 mld euro na pro-

gramy nakręcania koniunktury. Nie cofnęła

się przed wprowadzeniem keynesowskich

narzędzi w postaci dopłacania przez pań-

stwo do miejsc pracy, byleby tylko nie zostały

zlikwidowane (tzw. kurzarbeit – red.). teraz

jednak wobec Grecji czy portugalii pozuje na

nieugiętego liberała. Chce ciąć wydatki i za

wszelką ceną równoważyć budżety, choć to

podminowuje wzrost gospodarczy. słowem,

forsuje za granicą dokładnie to, przed czym

udało jej się uciec u siebie – podsumowuje

martina metzger.

mimo tych wszystkich napięć i wychodzą-

cego Niemcom na plus rachunku za kryzys,

cała europa patrzy dziś właśnie na Berlin jako

prawdziwe centrum gospodarczej i politycz-

nej władzy, które może wyprowadzić konty-

nent z obecnych zawirowań. Być może najle-

piej to przekonanie wyraził podczas swojego

listopadowego wystąpienia w niemieckiej

stolicy szef polskiej dyplomacji radosław si-

korski. „Największa odpowiedzialność za po-

wodzenie projektu europejskiego spoczywa

na tych, którzy najbardziej na nim skorzy-

stali” – mówił wówczas polski minister. Czy

Niemcy staną na wysokości zadania?

Sprawy związane z Grecją nie znalazły się

w programie szczytu, ale według nieoficjalnych

doniesień doszło do wstępnej ugody z prywat-

nymi pożyczkodawcami. Grekom uda się do 20

marca spłacić 14,4 mld euro?

Kondycja Grecji z pewnością zajmowała

wiele miejsca dyskusjach kuluarowych. Jej

zadłużenie w stosunku do pKB wynosi 163

proc., a dzięki restrukturyzacji ma spaść

do 120 proc. w 2020 r. Niestety, sami Grecy

zdają się w to nie wierzyć, utrudniając ne-

gocjacje i sprzeciwiając się często jedynym

rozsądnym propozycjom.

Grecy przez długie lata korzystali z pie-

niędzy pochodzących z różnych funduszy

pomocowych, ale nie potraili ich efektyw-

nie wykorzystać. Zwłaszcza w porówna-

niu z tym, jak spożytkowały je kraje europy

wschodniej i Centralnej, wśród których

polska może służyć za przykład do naślado-

wania – wasza gospodarka mimo kryzysu

zanotowała w zeszłym roku wzrost o ponad

4 proc. pKB. Unia europejska nie jest dojną

krową, z której można wyciągać, ile się da,

nie oferując nic w zamian.

Mathilde

Maurel

ekonomistka

z francuskiego CNrS

(Krajowe Centrum

Badań Naukowych),

dyrektor studiów

ekonomicznych na

Sorbonie (Centre

d’economie de la

Sorbonne, universite de

Paris i), współpracuje

z amerykańskim

instytutem the William

davidson institute

(Wdi), a wcześniej

z Bankiem Światowym

oraz Komisją europejską.

Prowadzi także wykłady

w Moskwie, Szanghaju

i Kairze. Sprawy

związane ze światową

ekonomią porusza na

swoim blogu http://

economie-globale.

dalloz.fr

Ostatni unijny szczyt zakończył się podpisa-

niem przez 25 państw Unii Europejskiej paktu

fiskalnego (wyłamały się tylko Wielka Brytania

i Czechy – red.). Czy ta umowa może skutecz-

nie przyczynić się do przezwyciężenia kryzysu

strefy euro?

tak, bo najważniejsze jest obecnie przywró-

cenie dyscypliny iskalnej, absolutne obni-

żenie deicytu inansów publicznych oraz

przeprowadzenie reform strukturalnych.

tzw. złota reguła – oznaczająca, że pod

groźbą kar deicyt inansów publicznych

nie będzie mógł przekroczyć 0,5 proc. pKB

– jest kluczowa dla walki z kryzysem.

Dla Francji, której deicyt wynosi dziś

5 proc. pKB, nie będzie to łatwe zadanie,

podobnie zresztą jak i dla innych krajów

Ue. Drukowanie przez eBC milionów euro

nie jest żadnym rozwiązaniem, gdyż takie

działanie nie spowoduje, że rynki nabiorą

zaufania do wspólnej waluty. warto też, aby

Ue jak najszybciej stała się nie tylko unią

ekonomiczną, ale też polityczną. Jak po-

kazuje dotychczasowe doświadczenia, bez

dalszej integracji nie będziemy mogli dalej

wspólnie funkcjonować.

Dlaczego Grekom tak trudno pogodzić się

z zaciskaniem pasa?

wszystko zrzuca się tam na karb międzyna-

rodowego spisku i krwiożerczych korpo-

racji w koalicji z bankami, które sprzysię-

gły się przeciwko temu krajowi. populizm

nie sprzyja wyjściu z zapaści. Zresztą wraz

z przedłużającym się kryzysem ekonomicz-

nym demagogia niektórych polityków ro-

śnie w siłę w różnych krajach. we Francji

coraz większą popularność zdobywa sze-

fowa Frontu Narodowego marine Le pen,

w wielkiej Brytanii coraz więcej wpływów

zdają się mieć eurosceptycy, podobnie jest

we włoszech czy w Hiszpanii. Na tym tle

optymizmem napawa podpisanie przez

Chorwację aktu akcesyjnego do Unii euro-

pejskiej. i to w czasach, kiedy borykamy się

z tak poważanym kryzysem. Zagrzeb zrozu-

miał, że lepiej być we wspólnocie – choćby

w trudnych czasach – niż poza nią. tylko

zjednoczona europa stanowi przeciwwagę

dla pozostałych światowych mocarstw.

Czy bez zastrzeżeń popiera pani propozycje

kanclerz Angeli Merkel, które nie podobają się

licznym politykom, i to także we Francji?

w ustach Francuzki zabrzmi to prowokacyj-

ne, ale tak to właśnie wygląda: warto w Unii

próbować wyjść ponad podziały narodowe

i wybrać rozwiązania najlepsze dla wszyst-

kich. a takie są właśnie propozycje Berlina,

które uważam za najbardziej realne.

Niemcy w czasie zjednoczenia dały przykład

hojności oraz solidarności: w latach 1991

– 2009 zachodnie landy wpompowały we

wschodnie ok. 1,3 bln euro, te jednak musia-

ły zaakceptować rynkowe reformy. w pew-

nym sensie można je porównać z obecnymi

propozycjami niemieckimi dla całej Unii.

Z dzisiejszej perspektywy trzeba przyznać,

że wprowadzone wówczas mechanizmy

zadziałały. wystarczy popatrzeć na nie-

miecką gospodarkę, która stała się najsil-

niejsza w europie. Niemcy mają ponad 150

mld euro nadwyżki w wymianie handlowej,

a Francja 75 mld euro deicytu.

Uważa pani, że będziemy się wtedy liczyć

w globalnej konkurencji?

tylko wówczas będziemy brani pod uwagę

w czasie negocjacji z wto, G20 czy Ban-

kiem Światowym. ani Francja, ani nawet

potężne Niemcy same nic nie zdziałają.

takie są reguły gry. Dlatego pomimo różnic

– politycznych, kulturowych i społecznych

– wszystkim powinno zależeć, aby na forum

światowym Unia mówiła jednym głosem.

Gospodarka strefy euro może w tym roku

ponownie wpaść w recesję. Czy uda nam się

w takich warunkach porozumieć w sprawie

podziału środków przeznaczanych na tzw.

fundusze strukturalne, które są obecnie kością

niezgody między starymi krajami UE a nowymi,

w tym Polski?

rozwiązanie z pewnością nie zadowoli

wszystkich, ale trzeba znaleźć jakiś kom-

promis. trudno jednak przelewać z pustego

w próżne. wszyscy musimy redukować wy-

datki. Do tej pory na wspieranie biedniej-

szych regionów poszły ze strony Ue olbrzy-

mie środki i myślę, że dalej będzie się tak

działo, choć na mniejszą skalę. Być może

w czasie wzrostu gospodarczego powin-

niśmy więcej oszczędzać, aby w momen-

cie spadku różnice w kwotach nie były tak

duże. Nie ma co ukrywać, że bez tych fun-

duszy strukturalnych wzrost gospodarczy

m.in. w polsce nie byłby tak spektakularny.

Dlaczego Niemcom się udało, a inni mają

problemy?

w znaczącej mierze z powodu niemieckiej

decentralizacji, z którą we Francji są pro-

blemy. warto więc uważnie przyjrzeć się,

co i w jaki sposób w Niemczech tak dobrze

funkcjonuje i przenieść te mechanizmy do

całej europy. U naszych sąsiadów moż-

na znaleźć wiele sprawdzonych rozwią-

zań strukturalnych, np. decyzje związane

z rozwojem przedsiębiorstw są podejmo-

wane w dialogu między pracodawcami

a pracownikami. we Francji ciągle obo-

wiązuje model kapitalizmu, w którym obie

strony zwalczają się nawzajem, zamiast

znaleźć rozwiązanie, z którego wszyscy

będą czerpać zyski. Niemcy od dawna in-

westują w edukację, bo uznały,

rozmawiała Kamilla Staszak

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: