TYGODNIK PRAWA GOSPODARCZEGO z 27 kwietnia 10 (nr 81).pdf

nr 81 (2712)

27 kwietnia 2010

Tygodnik Prawa

Gospodarczego

PROCEDURY

KONTRAKTY ORZECZNICTWO

SPIS TREŚCI

Orzecznictwo

Najnowsze uchwały

Sądu Najwyższego

w sprawach gospodarczych

OPINIA

Kilka osób będzie mogło

wystąpić ze wspólnym roszczeniem

» str. C2

EKSPERT WYJAŚNIA

Zmiana umowy spółki z o.o.

ma wpływ na bieg kadencji

» strony C4–C5

urzędujących członków zarządu

» str. C2

Gdzie złożyć skargę

na czynności komornika sądowego

» str. C6

Nowe prawo

Wadliwe umowy

pozostaną w obrocie

» str. C7

PRAWO HANDLOWE

Kantor i dom maklerski

zarejestrują podejrzane transakcje

Jak chronić się przed

nadużyciem formy spółki

kapitałowej przez kontrahenta

» str. C3

o transakcjach Generalnemu Inspekto-

rowi Informacji Finansowej. Musi też

określać zasady wstrzymania transakcji

w razie podejrzenia o pranie brudnych

pieniędzy, blokadę rachunku, zamroże-

nie wartości majątkowych oraz sposób

przyjmowania oświadczeń o tym, czy

klient jest osobą zajmującą eksponowa-

nie stanowisko polityczne, a także prze-

chowywania zebranych informacji.

Aby określić wysokość ryzyka trans-

akcji przedsiębiorca zostanie zmuszo-

ny do przeprowadzenia analizy

i uwzględnienia przy tym kryteriów

ekonomicznych, geograficznych,

przedmiotowych i behawioralnych.

Kryteria ekonomiczne polegają na oce-

nie transakcji klienta pod względem ce-

lu prowadzonej przez niego działalno-

ści gospodarczej. Na przykład dealero-

wi samochodowemu może się wydać

podejrzane dokonanie w krótkim cza-

sie zakupu kilku drogich samochodów

na potrzeby jednoosobowej firmy zaj-

mującej się reperacją obuwia. Powi-

nien zarejestrować transakcję i zgłosić

ją Głównemu Inspektorowi, nawet gdy

kwota przeznaczona jednorazowo na

zakup samochodu była niższa niż rów-

nowartość 15 tys. euro.

Natomiast biorąc pod uwagę kryteria

geograficzne, przedsiębiorca ocenia, czy

dokonanie transakcji przez kontrahen-

ta z podmiotami państw, w których wy-

stępuje wysokie zagrożenie prania pie-

niędzy i finansowania terroryzmu, jest

uzasadnione charakterem działalności

gospodarczej. Z kolei kryteria podmio-

towe polegają na prowadzeniu przez

klienta działalności gospodarczej wyso-

kiego ryzyka, punktu widzenia podatno-

ści na pranie pieniędzy i finansowanie

terroryzmu. I wreszcie kryteria beha-

wioralne polegają na nietypowym w da-

nej sytuacji zachowaniu klienta.

Wewnętrzna procedura musi określać

sposób przeprowadzania bieżącej ana-

lizy dokonanych transakcji i dokumen-

towania uzyskanych wyników w formie

papierowej lub elektronicznej. Oprócz

tego wskazuje na sposób oceny ryzyka

i przekazywania informacji o transak-

cjach Generalnemu Inspektorowi.

Przedsiębiorca, który uzna, że warto-

ści majątkowe mogą pochodzić z nie-

legalnych i nieujawnionych źródeł, lub

nie może zidentyfikować klienta, ma

prawo odstąpić od zawartej z nim

umowy. Zawiadamia go wówczas, że

zrobił to z powodu braku możliwości

zastosowania środków bezpieczeń-

stwa finansowego. Natomiast nie

wskazuje konkretnych zarzutów i nie

informuje o tym, że dane dotyczące

planowanej przez niego transakcji

przekazał Generalnemu Inspektorowi.

Przedsiębiorca nie może domagać się,

aby płatności w dużych transakcjach

były dokonywane przelewem z konta

w banku i odmawiać przyjmowania go-

tówki.

Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz

malgorzata.piasecka@infor.pl

POSTĘPOWANIE CYWILNE

Od 22 kwietnia więcej niż dotychczas

przedsiębiorców musi rejestrować

transakcje w gotówce przekraczające

15 tys. euro. I nawet wówczas, gdy do-

konano ich w drodze kilku operacji.

Od 22 kwietnia 2010 r. poszerzył się

krąg przedsiębiorców, który zobowią-

zani są do rejestracji transakcji pienięż-

nych. Taki obowiązek mają teraz także

m.in. prowadzący kantory, komisy, an-

tykwariaty, kasyna, jubilerzy, domy ma-

klerskie i aukcyjne, a także inni przed-

siębiorcy, u których jednorazowo są za-

wierane transakcje o wartości co naj-

mniej kilku tysięcy euro.

Przedsiębiorcy ci muszą rejestrować

transakcje, których wartość przekracza

15 tys. euro, nawet gdy zostały przepro-

wadzone za pomocą kilku operacji,

a okoliczności wskazują, że były ze sobą

powiązane. Bez względu na wysokość

uiszczonej kwoty przedsiębiorca musi

też zarejestrować transakcję, jeśli oko-

liczności wskazują, że może mieć ona

związek z praniem pieniędzy lub finan-

sowaniem terroryzmu.

Każda firma zobowiązana do rejestra-

cji transakcji musiała do 22 kwietnia

opracować na piśmie wewnętrzną pro-

cedurę i określić w niej, jakie środki bez-

pieczeństwa zostaną podjęte, by ustalić,

czy klient nie wprowadza do obrotu tzw.

brudnych pieniędzy. Procedura powinna

więc wskazywać sposób rejestrowania

tych transakcji, analizy i oceny ryzyka,

sposób przekazywania informacji

Dłużnik może skutecznie

uniknąć egzekucji

» str. C6

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Precedensowy wyrok sądu

może ograniczyć prawo

do uzupełnienia oferty

» str. C7

PRAWO CYWILNE

Renoma, doświadczenie

zawodowe i organizacyjne

to także część przedsiębiorstwa

»str. C8

Podstawa prawna

Ustawa z 25 czerwca 2009 r. o zmianach

ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do

obrotu finansowego wartości majątkowych

pochodzących z nielegalnych lub nieujaw-

nionych źródeł oraz przeciwdziałania finan-

sowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektó-

rych innych ustaw (Dz.U. nr 166, poz. 1317).

Za tydzień

Jak zawrzeć umowę sponsoringu

C 2

Tygodnik Prawa Gospodarczego

27 kwietnia 2010 nr 81 (2712) www.gazetaprawna.pl

Komentarze – opinie

WAŻNE ZMIANY

OPINIA

Jednostki miar

Kilka osób będzie mogło

wystąpić ze wspólnym roszczeniem

Masę wyrobu można podać zarówno

w kilogramach, jak i funtach.

Od 22 kwietnia przedsiębiorcy mogą stosować dodat-

kowe oznaczenia, np. o masie towaru na opakowaniu

lub etykiecie produktu. Zgodnie ustawą z 5 marca

2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o miarach (Dz.U.

nr 66, poz. 421) można podać ilość produktu w opako-

waniu w funtach czy galonach. Nowe przepisy okre-

ślają jednak, że takie oznaczenia nie mogą być jedy-

nym sposobem informowania o masie produktu. Do-

tychczasowe jednostki miar, takie jak kilogram czy

litr, muszą nadal być obowiązkowo podawane. W do-

datku nie mogą być one mniejsze niż oznaczenia do-

datkowe, np. w funtach. Nowelizacja przepisów utrzy-

mała obowiązkowe stosowanie legalnych jednostek

miar (kilogramy, litry) w przyrządach pomiarowych.

Już w lipcu grupy poszkodowanych

będą mogły składać do sądu pozwy

zbiorowe. Poszkodowanych osób

musi być co najmniej dziesięć,

a roszczenie musi być tego

samego rodzaju.

Od 19 lipca 2010 r. zacznie obowiązy-

wać nowa ustawa o dochodzeniu rosz-

czeń w postępowaniu grupowym. Za-

kres ustawy obejmuje sprawy dotyczą-

ce roszczeń o ochronę konsumentów,

z tytułu odpowiedzialności za szkodę

wyrządzoną przez produkt niebez-

pieczny, a także z tytułu czynów nie-

dozwolonych, z wyjątkiem roszczeń

o ochronę dóbr osobistych. Wszczęcie

postępowania grupowego nie wyłącza

możliwości dochodzenia roszczeń

przez osoby, które nie przystąpiły do

grupy lub z niej wystąpiły.

Postępowanie grupowe w sprawach

o roszczenia pieniężne jest dopusz-

czalne tylko wtedy, gdy wysokość rosz-

czenia każdego członka grupy została

ujednolicona przy uwzględnieniu

wspólnych okoliczności sprawy. Po-

wództwo może ograniczać się do żąda-

nia ustalenia odpowiedzialności po-

zwanego.

Postępowanie grupowe należy do

właściwości sądu okręgowego. Po-

wództwo wytacza reprezentant gru-

py. Może być nim osoba będąca człon-

kiem grupy albo powiatowy (miejski)

rzecznik konsumentów w zakresie

przysługujących im uprawnień. Re-

prezentant grupy prowadzi postępo-

wanie w imieniu własnym, na rzecz

wszystkich członków grupy.

Maciej Szermach

adwokat, partner w Kancelarii BSO

Prawo & Podatki we Wrocławiu

Ważne jest to, że cofnięcie pozwu,

zrzeczenie się lub ograniczenie rosz-

czenia oraz zawarcie ugody wymaga

zgody więcej niż połowy członków gru-

py. Sąd może uznać za niedopuszczal-

ne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub

ograniczenie roszczenia, jak też za-

warcie ugody, jeżeli okoliczności spra-

wy wskazują, że wymienione czynno-

ści są sprzeczne z prawem lub dobry-

mi obyczajami albo zmierzają do obej-

ścia prawa bądź rażąco naruszają

interes członków grupy. Wyrok prawo-

mocny wydany w sprawie będzie miał

skutek wobec wszystkich członków

grupy.

Często pojawia się pytanie, czy moż-

liwość dochodzenia roszczeń w postę-

powaniu grupowym będzie kosztow-

na. Otóż opłata stosunkowa w spra-

wach o prawa majątkowe dochodzone

w postępowaniu grupowym wynosi

2 proc. wartości przedmiotu sporu lub

przedmiotu zaskarżenia, jednak nie

mniej niż 30 złotych i nie więcej niż

100 tys. zł.

Wydaje się, że postępowanie grupowe

da nowe możliwości w dochodzeniu

roszczeń szczególnie w relacji przedsię-

biorca – konsument. Według mojej oce-

ny wprowadzenie nowego instrumentu

w postaci roszczenia grupowego dają-

cego możliwość zbiorowego dochodze-

nia roszczeń może spowodować zwięk-

szenie liczby spraw odszkodowawczych

po stronie osób, które nie zdecydowa-

łyby się na dochodzenie swoich praw

w postępowaniu indywidualnym.

Not. KT

Produkcja biokomponentów

W postępowaniu grupowym obowią-

zuje zastępstwo powoda przez adwo-

kata lub radcę prawnego, chyba że zda-

rzy się, że powód jest adwokatem lub

radcą prawnym. Umowa regulująca

wynagrodzenie pełnomocnika może

określać wynagrodzenie w stosunku

do kwoty zasądzonej na rzecz powoda,

ale nie więcej niż 20 proc. tej kwoty.

Po wniesieniu pozwu sąd najpierw

rozstrzygnie na rozprawie o dopusz-

czalności postępowania grupowego.

W razie uprawomocnienia się posta-

nowienia w przedmiocie rozpoznania

sprawy w postępowaniu grupowym

sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu

postępowania grupowego w poczyt-

nej prasie o zasięgu ogólnokrajowym.

W szczególnych przypadkach sąd

może zarządzić zamieszczenie ogło-

szenia w prasie o zasięgu lokalnym.

Zarządzenie ogłoszenia o wszczęciu

postępowania grupowego można za-

niechać wtedy, gdy z okoliczności

sprawy wynika, że wszyscy członko-

wie grupy złożyli oświadczenia

o przystąpieniu do grupy.

Jakość produkowanych biokomponentów będzie

sprawdzona raz w roku.

Certyfikat jakości biokomponentu zastąpi dotychcza-

sowe świadectwo dotyczące jakości takiej produkcji.

Producent biokomponentów otrzyma taki certyfikat

na rok od daty jego wydania, a nie na trzy do pięciu lat,

jak do tej pory w przypadku dotychczasowych świa-

dectw. Takie rozwiązania przewiduje rozporządzenie

ministra gospodarki z 19 marca 2010 r. w sprawie try-

bu wydawania certyfikatów jakości biokomponentów

przez akredytowane jednostki certyfikujące (Dz.U.

nr 61, poz. 379), które zacznie obowiązywać 29 kwietnia.

Nowe rozporządzenie określa, że próbka biokompo-

nentu do badania jego jakości nie będzie dostarczana

przez samego producenta. Zostanie ona pobrana

przez pracownika akredytowanego laboratorium ba-

dawczego uprawnionego do wykonywania badań ja-

kości biokomponentów.

Łukasz Kuligowski

Tygodnik Prawa

Gospodarczego

Redaktor prowadzący:

Teresa Siudem, tel. (022) 530 41 28

teresa.siudem@infor.pl

EKSPERT WYJAŚNIA

Zmiana umowy spółki z o.o. ma wpływ na bieg kadencji urzędujących członków zarządu

Jak należy – zgodnie z kodek-

sem spółek handlowych – okre-

ślić w umowie spółki z ograni-

czoną odpowiedzialnością dłu-

gość kadencji zarządu?

Zasadą przyjętą przez kodeks spół-

ek handlowych (k.s.h.) jest roczna

kadencja członków zarządu.

W praktyce oznacza to, iż mandat

członka zarządu wygasa z dniem

odbycia zgromadzenia wspólników

zatwierdzającego sprawozdanie fi-

nansowe za ostatni pełny rok obro-

towy, w trakcie którego członek za-

rządu sprawował funkcję. Przepis

art. 202 par. 2 k.s.h. zawiera jednak

postanowienie zezwalające na od-

mienne określenie w umowie spół-

ki długości trwania kadencji człon-

ków zarządu i przyznaje wspólni-

kom kompetencje do powołania

zarządu na czas określony lub nie-

określony.

W praktyce jednak dość często nie

rozróżnia się pojęć „kadencji”

i okresu wykonywania „mandatu”

członka zarządu spółki z o.o. Wyja-

śnijmy więc, że przypadku powoła-

nia zarządu na okres oznaczony, je-

go kadencja będzie odpowiadała

okresowi przewidzianemu w umo-

wie spółki. Zazwyczaj jest jednak

tak, iż członek zarządu będzie pia-

stował swoją funkcję (pełnił man-

dat) przez okres dłuższy niż wyno-

siła jego kadencja. Według przepi-

sów k.s.h. możliwe są sytuacje,

w których pomimo upływu okresu

kadencji, nie nastąpi wygaśnięcie

mandatów członków zarządu. Arty-

kuł 202 par. 2 k.s.h. stanowi, że

mandat członka zarządu wygaśnie

dopiero z dniem odbycia zgroma-

dzenia zatwierdzającego sprawoz-

danie finansowe za ostatni pełny

rok obrotowy pełnienia jego funk-

cji, o ile umowa spółki nie stanowi

inaczej. Zgodnie z wypracowaną

przez orzecznictwo definicją (wy-

rok Sądu Najwyższego z 19 czerw-

ca 1997 roku, III CZP 28/97, OSNC

1997/10/141), kadencja jest okre-

sem, na jaki został powołany czło-

nek zarządu do pełnienia swojej

funkcji. Mandat natomiast jest

umocowaniem członka zarządu do

pełnienia funkcji w zarządzie. Tak

więc mimo upływu kadencji czło-

nek zarządu będzie sprawował

mandat do czasu odbycia zgroma-

dzenia wspólników zatwierdzające-

go sprawozdanie finansowe za

ostatni pełny rok obrotowy pełnie-

nia funkcji. Rozróżnienie pojęć

Aleksandra Kamińska

aplikant adwokacki w Zespole Sporów

Korporacyjnych kancelarii Salans

Sądu Najwyższego. SN stanął na

stanowisku, iż wejście w życie

zmiany umowy spółki polegającej

na przedłużeniu kadencji zarządu

pozostanie bez wpływu na sytuację

członków zarządu sprawujących

swój mandat już po upływie kaden-

cji (wyroku z 3 marca 2006 r., II

CSK 147/05, niepublikowany). Nie

dojdzie w takiej sytuacji do auto-

matycznego wydłużenia kadencji

np. do pięciu lat, bowiem kadencja

urzędujących członków zarządu

zakończyła się przed wprowadze-

niem zmian do umowy spółki. Sam

fakt sprawowania przez członków

zarządu mandatu w chwili wejścia

w życie zmiany umowy spółki, nie

może spowodować „przywrócenia”

kadencji i jej wydłużenia do okresu

pięciu lat.

ców KRS) i wydłużenie kadencji

zarządu, które nastąpiło w trakcie

trwania kadencji członka zarządu,

spowoduje automatycznie prze-

dłużenie jego kadencji. Począt-

kiem biegu kadencji członka za-

rządu pozostanie moment jego

powołania uchwałą wspólników.

Jednak moment zakończenia ka-

dencji ulegnie odpowiednio prze-

sunięciu w czasie. Zaznaczyć na-

leży, iż dopuszczalne będzie

wprowadzenie do umowy spółki

przepisów przejściowych, od-

miennie regulujących tę kwestię

lub podjecie przez zgromadzenie

wspólników negatywnej uchwały

w przedmiocie wyrażenia zgody

na automatyczne przedłużenie

kadencji działającego zarządu.

Generalnie należy jednak przyjąć,

iż zmiana umowy spółki z chwilą

jej wejścia w życie obejmie swoim

działaniem również urzędujących

członków zarządu.

okresu kadencji członka zarządu

oraz okresu sprawowania mandatu

ma istotne znaczenie dla ustalenia

konsekwencji, jakie pociągać za so-

bą będzie dla urzędującego organu

zmiana umowy spółki i wprowa-

dzenie dłuższej (lub krótszej) ka-

dencji zarządu.

Jakie konsekwencje ma zmiana

postanowień umowy spółki z o.o.

dotyczących długości kadencji

członka zarządu w okresie spra-

wowania przez niego mandatu,

lecz po upływie jego kadencji?

Kwestia wpływu dokonania zmiany

umowy spółki i wydłużenia okresu

kadencji zarządu na sposób okre-

ślenia kadencji urzędującego za-

rządu było przedmiotem rozważań

Jakie zatem praktyczne znacze-

nie ma zmiana postanowień

umowy spółki z o.o. dotyczących

długości kadencji członka zarzą-

du w okresie jej trwania?

W świetle omawianego orzecze-

nia Sądu Najwyższego, zmiana

umowy spółki (która następuje

zasadniczo z chwilą jej zarejestro-

wania w rejestrze przedsiębior-

Rozmawiał Krzysztof Tomaszewski

Podstawa prawna

Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks

spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz.

1037 z późn. zm.).

27 kwietnia 2010 nr 81 (2712) www.gazetaprawna.pl

Tygodnik Prawa Gospodarczego

C 3

Prawo handlowe

PROFESOR MICHAŁ ROMANOWSKI o odpowiedzialności wspólników spółki

Jak chronić się przed nadużyciem

formy spółki kapitałowej przez kontrahenta

DOBROMIŁA

NIEDZIELSKA-JAKUBCZYK

Praktyka pokazuje, że na-

rasta problem nadużywa-

nia w obrocie gospodar-

czym formy prawnej

spółek kapitałowych, za-

równo z ograniczoną odpo-

wiedzialnością, jak i akcyj-

nych. Tymczasem kontra-

henci nie mają skutecz-

nych narzędzi, czyli

przepisów, które pozwoliły-

by im wyegzekwować zobo-

wiązania od wspólników

spółek założonych w celu

pokrzywdzenia wierzycieli.

Dlaczego polskie prawo

handlowe nie daje w takich

sytuacjach skutecznego

oręża wykorzystanym?

MICHAŁ ROMANOWSKI*

Dlatego, że zderzają się tu dwie

wartości. Chcemy chronić wie-

rzycieli przed nieuczciwymi

działaniami spółek, czyli ich

zarządów lub wspólników, ale

z drugiej strony musimy osła-

niać konstrukcję prawną, któ-

ra jest motorem działalności

gospodarczej. Tym samym, je-

żeli nawet powstanie jakaś no-

wa regulacja, to powinien to

być tylko sygnał czy punkt za-

czepienia dla sądu, który za

każdym razem musiałby roz-

wiązywać konkretną sytuację.

Niemniej przyznaję, że pro-

blem jest. I to trudny. On nie-

zwykle wyraziście występuje

na przykładzie grup kapitało-

wych, ale nie podzielam poglą-

du, że właśnie tam występują

szczególne ryzyka. Równie do-

brze można powiedzieć, że je-

śli spółka jest członkiem dużej

grupy kapitałowej, to łatwiej ją

zidentyfikować. Poza tym czę-

sto duże grupy nie pozwalają

sobie na tworzenie spółek

w złej wierze, z założeniem, że

miałyby nie wykonywać

umów. Natomiast dywersyfi-

kacja ryzyka jest uzasadniona.

A interesy udziałowców i kon-

trahentów powinna chronić

przejrzystość. Oznacza to, że

można zadekretować oczywi-

stość, czyli instrumentalny

charakter spółki, która jest

członkiem grupy kapitałowej.

Niemniej wtedy należałoby za-

pisać, że jeśli spółka ma zarzą-

dzać środkami finansowymi

grupy kapitałowej, to musi być

wyraźnie oznaczona jako jej

członek (np. spółka X z o.o.,

członek grupy kapitałowej

ABCD).

tu mało że karkołomne, to

chyba niewiele daje. Odpo-

wiedzialność subsydiarna

wspólników, czyli polegająca

na tym, że wierzyciel spółki

może prowadzić egzekucję

z majątku wspólnika, gdy

egzekucja z majątku spółki

okaże się bezskuteczna, za-

pisana w art. 31 k.s.h., doty-

czy bowiem tylko wspólni-

ków spółek osobowych…

To prawda, ale jeżeli ktoś po-

szukuje łatwego rozwiązania

tego problemu, to w ogóle go

nie znajdzie. Właśnie dlatego,

że zderzają się dwie wartości

– ochrona instytucji spółki ka-

pitałowej, w której wspólnicy

nie odpowiadają za zobowią-

zania spółki, i dążenie do

ochrony interesów wierzycie-

li. I nie może być tak, że

uprawnienia wierzycieli pro-

wadzi do podważenia podsta-

wowej zalety spółki kapitało-

wej. Potrzebna jest tylko rów-

nowaga. Uważam, że przy

rozwiązywaniu problemów

w praktyce otwiera się pole do

popisu dla orzecznictwa są-

dów. Jestem też przeciwni-

kiem tezy, że należy tworzyć

prawo z założeniem, że

uczestnicy obrotu działają

w złej wierze. Trzeba przyj-

mować uczciwość, choć oczy-

wiście nie można zamykać

oczu na jej przeciwieństwo.

Dlatego należy wprowadzać

instrumenty pozwalające

zwalczać nadużycia. Niby róż-

nica niewielka, ale fundamen-

talna, ponieważ takie podej-

ście pozwala na poszukiwanie

rozwiązań, które z jednej

strony zapewniają efektyw-

ność funkcjonowania grup ka-

pitałowych, a z drugiej – na-

kazują identyfikować związa-

ne z ich działaniem ryzyka. Ja

widzę dwa: interesy wierzy-

cieli i wspólników mniejszo-

ściowych. O pierwszych mó-

wimy cały czas. Drugich za-

bezpiecza obowiązek szcze-

gólnej lojalności kontraktowej

wspólników, a więc możliwość

roszczenia bezpośrednio mię-

dzy nimi. I tu żadne nowe

przepisy nie są potrzebne.

Rzecz można wywieść ze sto-

sunku spółki, czyli z relacji

między wspólnikami. W przy-

padku grupy kapitałowej zaś

są systemy prawne, które

wprowadzają roszczenie

wspólników mniejszościo-

wych, polegające na domaga-

niu się przeniesienia ich na

poziom udziałów w spółce

matce, albo na poziom udzia-

łu w zysku generowanym

przez spółkę matkę, jeżeli te-

go zysku nie ma w spółce cór-

ce, ponieważ została założona

nie po to, by generować zysk.

U nas pojawia się jednak

w tym miejscu kolejne niepo-

rozumienie. Doktryna, podob-

nie jak orzecznictwo, jako

przykład nadużywania osobo-

wości prawnej podaje nie-

rzadko zakładanie spółki

w innym celu niż osiąganie zy-

sku. Tymczasem taka teza

jest z gruntu fałszywa, ponie-

waż spółka kapitałowa może

powstać w każdym celu praw-

nie dopuszczalnym. W prak-

tyce często są zakładane spół-

ki serwisowe, outsourcingo-

we, które mają pełnić służeb-

ną rolę w stosunku do grupy.

Doskonałym przykładem jest

Kappa, czyli spółka specjalne-

go przeznaczenia, za pomocą

której Skarb Państwa neutra-

lizował konflikt o PZU z ho-

lenderską grupą Eureko.

nie o to chodzi. Tu ważna jest

funkcja odstraszająca, ponie-

waż nawet groźba sankcji za-

wsze jest dla prowadzących

przedsiębiorstwo niezwykle

dolegliwa. I jeszcze raz pod-

kreślam, że uchylenie zasłony

korporacyjnej, polegające na

możliwości pociągnięcia do od-

powiedzialności wspólnika

spółki kapitałowej musi być

trudne. Z zasady.

Czy w takim razie Komisja

Kodyfikacyjna Prawa Cywil-

nego, której jest pan człon-

kiem, przygotuje do uchwa-

lenia przepis kodeksu

spółek handlowych pozwa-

lający pociągnąć do odpo-

wiedzialności za zobowiąza-

nia spółki kapitałowej rów-

nież wspólników? Wszak te-

raz odpowiedzialność na

gruncie cywilistycznym na-

wet członków zarządu jest

ograniczona do spółki z o.o.

W dodatku mogą się oni od

niej uwolnić, jeżeli termino-

wo złożą wniosek o upa-

dłość.

Ta kwestia była dyskutowana,

ale ponieważ sama regulacja

grup kapitałowych wywołuje

kontrowersje na poziomie

znacznie mniej skomplikowa-

nym, czyli nie ma zgody, jak ro-

zumieć interes spółki, to moż-

na powiedzieć, że na tym eta-

pie legislacyjnym byłoby to za-

danie zbyt ambitne. Warto

jednak pamiętać, że teza, iż

polskie prawo spółek bardzo

dobrze chroni wierzycieli, jest

niezwykle potoczna. Według

mnie polskie prawo spółek na-

leży do najbardziej liberalnych,

choć może to i dobrze, jeżeli

porównywać je z wiodącymi

systemami, takimi jak angiel-

ski, francuski, niemiecki czy

włoski. Po prostu ochrona wie-

rzycieli na gruncie polskiego

prawa jest mitem, który nie-

wiele ma wspólnego z rzeczy-

wistością. Wypadałoby więc

zauważyć, że to właśnie ci, któ-

rzy dążą do wprowadzenia ta-

kich rozwiązań, jak shadow di-

rectors czy odpowiedzialność

za nienależyte dokapitalizowa-

nie spółki, w gruncie rzeczy

mają na uwadze interes wie-

rzycieli.

Nie są bezkarni nawet

ci wspólnicy, którzy nie

należą do zarządów ani rad

nadzorczych spółek.

A jakie narzędzia z pola pra-

wa karnego może zastoso-

wać ofiara nadużycia formy

prawnej spółki kapitałowej?

To inna kwestia, ale ważna,

ponieważ również tym razem

domaganie się nowych regu-

lacji wiąże się z niezauważa-

niem obowiązujących, które

można stosować, lecz niewie-

lu o tym pamięta. Uważam, że

dla wierzycieli ważny jest

przede wszystkim przepis

art. 308 kodeksu karnego,

choć niejako wskutek jego re-

gulacji trzeba brać pod uwa-

gę także art. 296 i 303 k.k.

Tymczasem i pokrzywdzeni

(mówiąc potocznie) działa-

niami spółki nadużywającej

swojej osobowości prawnej,

i ich doradcy prawni nierzad-

ko zapominają, że za czyny

określone w rozdziale k.k. za-

tytułowanym Przestępstwa

przeciwko obrotowi gospo-

darczemu odpowiadają wszy-

scy, którzy na podstawie prze-

pisu prawa, decyzji admini-

stracyjnej, umowy lub choćby

z powodu faktycznego wpły-

wu zajmują się sprawami

spółki. Nie są więc bezkarni

nawet wspólnicy, którzy nie

należą do zarządów ani rad

nadzorczych, lecz będąc jedy-

nymi lub większościowymi

udziałowcami, de facto kieru-

ją spółką. Obawiam się nawet,

że i wymiar sprawiedliwości

rzadko stosuje ten przepis.

Nie mogą natomiast wierzy-

ciele powoływać się na nie-

zwykle skądinąd pojemny art.

585 k.s.h. Dotyczy on bowiem

tylko działania na szkodę

spółki, czyli wspólników.

sza ryzyko pomyłki ze strony

kontrahenta. Jedynym zaś

ograniczeniem właściciela

spółki, jakie można brać pod

uwagę przy stanowieniu pra-

wa handlowego, jest bezpie-

czeństwo obrotu, czyli innych

osób. Tymczasem często poja-

wia się pomyłka polegająca na

niezrozumieniu faktu, że

przedsiębiorca nie musi re-

spektować interesów wierzy-

cieli. On może dążyć do reali-

zacji własnego celu, byleby

w sposób zgodny z prawem

i dobrymi obyczajami.

żenie spółki może się wiązać

z czynieniem ze swego prawa

użytku sprzecznego ze spo-

łeczno-gospodarczym prze-

znaczeniem tego prawa lub

z zasadami współżycia spo-

łecznego. Dlatego myślę ra-

czej o art. 415 k.c. kodeksu

spółek handlowych. Nie za-

wiera on dziś elementów, któ-

re pozwalałyby wierzycielowi

bezpośrednio zaatakować

wspólnika spółki kapitałowej.

Czy jednak korzystanie z re-

gulacji dotyczących czynów

niedozwolonych nie prowadzi

wyłącznie do odpowiedzial-

ności za szkodę wyrządzoną

wierzycielowi przez sam fakt

nadużycia formy spółki kapi-

tałowej? Gdzie w takiej sytu-

acji odpowiedzialność za zo-

bowiązania spółki?

Tak jest, ale skoro można so-

bie wyobrazić wprowadzenie

do k.s.h. subsydiarnej odpo-

wiedzialności wspólnika za zo-

bowiązania spółki kapitałowej,

to jednak tego rodzaju kon-

strukcja musiałaby być obwa-

rowana dodatkowymi zastrze-

żeniami. Wierzyciel, żeby

z niej skorzystać, miałby obo-

wiązek wykazania, że spółka

została założona w złej wierze.

Tylko że teraz, w wypadku

nadużycia formy spółki ka-

pitałowej, kontrahent ma do

dyspozycji wyłącznie narzę-

dzia wynikające z kodeksu

cywilnego, czyli art. 415 i na-

stępne k.c., mówiące o od-

powiedzialności za czyny

niedozwolone i ewentualnie

art. 5 k.c., gdy chodzi o nad-

użycie prawa.

Owszem. Gdy chodzi o narzę-

dzia cywilistyczne, kontra-

hent dysponuje wyłącznie ty-

mi, które wynikają z k.c., przy

czym zastosowanie art. 5 tej

ustawy jako instrumentu

przebicia zasłony korporacyj-

nej, czyli dobrania się do ma-

jątku wspólnika, byłoby bar-

dzo trudne. Za daleko idzie

bowiem twierdzenie, że zało-

*Michał Romanowski

członek Komisji

Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego,

radca prawny w Kancelarii

Romanowski i wspólnicy

Czy w takim razie wystar-

czyłaby zmiana prawa fir-

mowego, tzn. odpowiednich

przepisów kodeksu spółek

handlowych i kodeksu cywil-

nego?

Mówię o prawie firmowym, po-

nieważ przejrzystość zmniej-

Czy czas potrzebny na uzy-

skanie wyników zastosowa-

nia tego narzędzia i niepew-

ność wyroku nie powoduje

niskiej jego skuteczności?

W prawie karnym dosięgają-

cym działalności gospodarczej

Podstawa prawna

Ustawa z 23 kwietnia 1964 r.

– Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16,

poz. 93 ze zm.).

Ustawa z 15 września 2000 r.

– Kodeks spółek handlowych

(Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).

Na gruncie obowiązującego

prawa dowodzenie tego fak-

C 4

Tygodnik Prawa Gospodarczego

27 kwietnia 2010 nr 81 (2712) www.gazetaprawna.pl

Orzecznictwo

Sąd Najwyższy o zobowiązaniach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Likwidator ponosi odpowiedzialność jak członek zarządu

TEZA

Odpowiedzialność przewidzia-

ną w art. 299 kodeksu spółek

handlowych ponosi także li-

kwidator spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością.

spółki w likwidacji. Jest ona

przedłużeniem spółki działają-

cej sprzed wszczęcia postępo-

wania likwidacyjnego, tyle że

z odmiennymi celami (likwida-

cyjnymi). Taka też, w odróżnie-

niu od członków zarządu jest

funkcja likwidatorów, mimo że

z reguły są to te same osoby. Za

przekonujące uznał SN argu-

menty orzecznictwa i doktry-

ny, postrzegające likwidatorów

jako osoby bliskie pozycji człon-

ków zarządu spółki, tylko ina-

czej usytuowane. Ustawowe za-

dania likwidatorów i członków

zarządu nie uzasadniają roz-

dzielania istoty ich odpowie-

dzialności wobec wierzycieli

spółki.

Zdaniem SN – podstawowe

znaczenie dla argumentacji

uzasadniającej objęcie likwida-

torów odpowiedzialnością

przewidzianą w art. 299 k.s.h.

ma art. 280 k.s.h., który wyraź-

nie stanowi o zastosowaniu

przepisów o zarządzie do likwi-

datorów. Nie jest zasadne wy-

wodzenie z treści tego przepi-

su, że dotyczy on tylko działu

k.s.h. o rozwiązaniu i likwidacji

spółki z o.o. Ma on zastosowa-

nie wprost we wszystkich sy-

tuacjach dotyczących likwida-

torów, odnoszących się w k.s.h.

do spółki z o.o.

SN podkreślił, że według

brzmienia nieobowiązującego

już art. 269 k.h. (poprzednika

art. 280 k.s.h.) – likwidatorzy co

do swych uprawnień i obowiąz-

ków podlegali przepisom dzia-

łu niniejszego, przewidzianym

dla zarządu spółki. Odesłanie

było zatem do działu 11 w księ-

dze pierwszej kodeksu handlo-

wego, a więc do ogółu przepi-

sów o spółce z o.o. Było to ode-

słanie również do art. 298 k.h.

(poprzednika art. 299 k.s.h.).

Jak podniesiono w uzasadnie-

niu uchwały SN z 28 lutego

2008 r., III CZP 143/07, sformu-

łowanie przepisów kodeksu

handlowego, w których, jak

obecnie, obok członków władz

spółki pojawiał się likwidator

nie dawało powodu do podmio-

towego ograniczenia odpowie-

dzialności uregulowanej w art.

298 k.h. przez wyłączenie z niej

likwidatorów. Na gruncie tam-

tych przepisów, w orzeczeniu

Sądu Najwyższego z 7 maja

1948 r., C I 584/46 (OSN 1949,

nr 1, poz. 24) stwierdzono, że li-

kwidatorzy mają takie same

prawa i obowiązki jak członko-

wie zarządu.

Według SN – nie ma więc ra-

cjonalnych powodów, uzasad-

niających uznanie zmiany

brzmienia art. 280 k.s.h. –

w stosunku do poprzedniego

art. 269 k.h. – jako zmiany jako-

ściowej, powodującej nadanie

innego znaczenia obecnemu

przepisowi. Sformułowanie

art. 269 k.h. było wyraźniejsze,

ponieważ przepis ten expressis

verbis odwoływał się do ogółu

przepisów o spółce z o.o. W art.

280 k.s.h. użyto sformułowania:

chyba że przepisy niniejszego

rozdziału stanowią inaczej,

przez co może się wydawać, że

odesłanie dotyczy tylko roz-

działu szóstego o rozwiązaniu

i likwidacji spółki, w dziale I ty-

tułu trzeciego k.s.h. Ze wskaza-

nej różnicy brzmienia art. 269

k.h. i art. 280 k.s.h. nie można

jednak wyprowadzać tak dale-

kich wniosków, a wskazanie na

przepisy o rozwiązaniu i likwi-

dacji spółki odnosić należy tyl-

ko do unormowanych w tym

rozdziale wyjątków od ogólne-

go odesłania w art. 280 k.s.h.

do przepisów dotyczących

członków zarządu spółki z o.o.

włącznie z odpowiedzialnością

cywilną za jej zobowiązania.

Z tego wynika, że dokonana

wykładnia funkcjonalna, celo-

wościowa i historyczna prze-

mawiają za uznaniem art. 280

k.s.h. jako przepisu ogólnie od-

syłającego w sprawach doty-

czących likwidatorów do prze-

pisów o członkach zarządu

spółki z o.o.

Uchwała składu siedmiu sę-

dziów Sądu Najwyższego z 28

stycznia 2010 r.,

sygn. akt III CZP 91/09

KOMENTARZ

Piotr Schramm

adwokat i wspólnik

w Kancelarii Gessel

STAN FAKTYCZNY

Rzecznik praw obywatelskich –

w związku z ujawnionymi roz-

bieżnościami w orzecznictwie

sądowym – przedstawił Sądowi

Najwyższemu zagadnienie

prawne: czy likwidator spółki

z o.o. ponosi odpowiedzialność

na podstawie art. 299 ustawy

z 15 września 2000 r. – Kodeks

spółek handlowych. Z brzmie-

nia tego przepisu wynika

wprost odpowiedzialność człon-

ków zarządu spółki z o.o. za jej

zobowiązania, jeżeli egzekucja

przeciwko spółce okaże się bez-

skuteczna. W art. 299 k.s.h. nie

są wymienieni likwidatorzy.

Tymczasem art. 280 k.s.h. na-

kazuje do likwidatorów stoso-

wać przepisy dotyczące człon-

ków zarządu, chyba że przepisy

rozdziału o rozwiązaniu i likwi-

dacji spółki stanowią inaczej.

Zdaniem rzecznika odesłanie

zawarte w art. 280 k.s.h. obej-

muje także art. 299 k.s.h.

Wyrok SN podjął bardzo

ciekawy wątek prawny, któ-

ry zasadniczo sprowadza

się do relacji dwóch regula-

cji prawnych, tj. art. 280

k.s.h. do 299 k.s.h. (również

porównania treści art. 299

k.s.h. z treścią art. 293 par.

1 k.s.h.). W mej ocenie za-

gadnienie sprowadza się do

prawnego dylematu, czy

skoro art. 280 k.s.h. stano-

wi, że do likwidatorów sto-

suje się w zasadzie przepisy

dotyczące członków zarzą-

du sp. z o.o., to czy uregulo-

wanie to oznacza, iż do lik-

widatorów stosuje się art.

299 k.s.h., który (na margi-

nesie) znajduje się w roz-

dziale 7 ww. tytułu III. Kon-

kluzją SN jest, iż skoro ww.

odesłanie ani regulacje roz-

działu 6 tytułu III k.s.h. nie

stanowią inaczej, to do li-

kwidatorów stosuje się

przepisy dotyczące człon-

ków zarządu spółki z o.o.,

w tym art. 299 k.s.h., zaś

konkluzja ta budowana jest

przez SN m.in. poprzez

omówienie redakcji art. 293

par. 1 k.s.h., która porusza li-

teralnie kwestię odpowie-

dzialności likwidatorów (po-

za członkami innych orga-

nów). SN rozważa bowiem

zasadność (charakter

ewentualnej wytycznej) re-

gulacji art. 293 par. 1 k.s.h.

w relacji do uniwersalnego

ewentualnego charakteru

odsyłającej regulacji art.

280 k.s.h.

W mojej ocenie konkluzja

SN nie jest tak jedno-

znaczna, o czym świadczy

choćby orzecznictwo prze-

ciwne przywoływane

w uzasadnieniu, ono zaś

porusza szczególną, istot-

ną co do charakteru, od-

powiedzialność osobistą

członków organów, ale ta-

ką, która wprost wynika

z przepisów prawa. Uwa-

żam, że racjonalność usta-

wodawcy, nie zaś nadgorli-

wość, powodowała, iż wy-

mienił likwidatorów w art.

293 par. 1 k.s.h., mimo

odesłania z art. 280 k.s.h.,

dlatego orzeczenie oce-

niam krytycznie.

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy uznał, że odpo-

wiedzialność likwidatorów wy-

nika z istoty funkcjonowania

Sąd Najwyższy o wpisie zmian do Krajowego Rejestru Sądowego

Sąd bada, czy doszło do naruszeń przy podejmowaniu uchwały

TEZA

Sąd rejestrowy, na podstawie

art. 23 ust. 1 ustawy z 20 sierp-

nia 1997 r. o Krajowym Reje-

strze Sądowym, jest uprawnio-

ny do badania wpływu naru-

szeń procedury podejmowania

uchwał przez walne zgroma-

dzenie akcjonariuszy spółki ak-

cyjnej na ich treść.

wołanie oraz powołanie przez

nowy skład Rady Nadzorczej

prezesa Zarządu Spółki. Sąd

okręgowy, rozpatrując apelację

spółki od postanowienia sądu

rejonowego, przedstawił Sądo-

wi Najwyższemu zagadnienie

prawne: czy w świetle art. 23

ust. 1 ustawy z 20 sierpnia

1997 r. o Krajowym Rejestrze

Sądowym sąd rejestrowy jest

uprawniony do badania wpły-

wu naruszeń procedury podej-

mowania uchwał przez walne

zgromadzenie akcjonariuszy

spółki akcyjnej na ich treść?

nego zgromadzenia akcjona-

riuszy, wynika, że zostało ono,

jak w sprawie niniejszej, prze-

prowadzone w sposób wyklu-

czający – jak wskazują ustale-

nia, niezgodnie z prawem –

z udziału w nim jednego ze

wspólników i to wspólnika

większościowego, a następnie

podjęło się istotne dla spółki

uchwały, to sąd rejestrowy nie

może tego pominąć. Winien za-

łączone dokumenty zbadać

i stwierdzić na użytek prowa-

dzonego postępowania, że kon-

kretna uchwała została podję-

ta w okolicznościach albo zgod-

nych z prawem, albo z prawem

niezgodnych i to w takich roz-

miarach, że jest ona nieważna

(uchwała SN z 22 września

1993 r. III CZP 118/93, OSNC

1994, nr 5, poz. 99). Powołane

orzecznictwo wskazuje na to,

że do uprawnień sądu rejestro-

wego należy zbadanie w toku

rozpatrywania wniosku o wpis

do rejestru przedsiębiorców

w KRS, czy wniosek ten zawie-

ra dane zgodne z dokumenta-

mi, z których te dane wynikają

i czy dokumenty te powstały

z zachowaniem ustawowych

wymagań dla poszczególnych

czynności, zmierzających do

uzyskania wpisu w KRS, a za-

tem w okolicznościach zgod-

nych z prawem (art. 23 ust.

1 ustawy o KRS).

Przekonanie o trafności ta-

kiego stanowiska panowało

w orzecznictwie na gruncie

art. 16 par. 2 kodeksu handlo-

wego, mimo że ten przepis na-

kazywał badanie zgodności

tylko z bezwzględnie obowią-

zującymi przepisami prawa.

Dzisiejszy art. 23 ust.

1 i 2 ustawy o KRS nie czyni

tego ograniczenia, co prowa-

dzi do przekonujących twier-

dzeń doktryny prawa o szer-

szych nawet, niż dawniejsze,

uprawnieniach sądu rejestro-

wego w zakresie kontroli

wniosków o wpis pod kątem

ich zgodności z prawem. Po-

prawność takiego twierdze-

nia opiera się na podkreślaniu

wagi zasad towarzyszących

rejestrowi przedsiębiorców

w Krajowym Rejestrze Sądo-

wym. Chodzi zwłaszcza o jaw-

ność rejestru (art. 8 ust. 1–3,

art. 8a ust. 2, art. 13 ust. 1, art.

14–16 ustawy o KRS), co po-

winno się objawiać danymi,

jakie dla osób zainteresowa-

nych, występujących w obro-

cie gospodarczym muszą

mieć sens ich poznania.

Uchwała Sądu Najwyższego

z 20 stycznia 2010 r.

sygn. akt III CZP 122/09

KOMENTARZ

Andrzej Tropaczyński,

radca prawny

w kancelarii Linklaters

Znaczenie komentowanej

uchwały ma wymiar ogól-

ny i może mieć również

zastosowanie do kwestii

badania prawidłowości

uchwał zgromadzeń

wspólników spółki z ogra-

niczoną odpowiedzialno-

ścią. Przywołane orzecze-

nie dobrze koresponduje

z funkcją rejestru, w tym

zwłaszcza z systemem

domniemań, przyjętym

przez ustawę o KRS. Jest

to szczególnie widoczne,

gdy weźmie się pod uwa-

gę, że kontrahent przed-

siębiorcy, zawierając

z przedsiębiorcą umowę

i sprawdzając prawidło-

wość reprezentacji takie-

go przedsiębiorcy, w zna-

komitej większości przy-

padków opiera się wy-

łącznie na odpisie

z rejestru przedsiębior-

ców KRS. Istotne jest za-

tem, aby dane ujawnione

w rejestrze były oparte na

ważnych uchwałach zgro-

madzenia akcjonariuszy

czy wspólników przedsię-

biorcy. Warto jednak pod-

kreślić, iż równie niepożą-

dane byłoby skrajne rozu-

mienie przedmiotowej

uchwały. Mogłoby ono

polegać na kazuistycz-

nym badaniu wszelkich

aspektów prawidłowości

zgromadzenia w spółce

kapitałowej oraz dopro-

wadzić do żądania przez

sądy szeregu dodatko-

wych dokumentów. Wo-

bec powyższego tym

istotniejszy jest fragment

uzasadnienia uchwały

wskazujący, iż zakres ko-

gnicji sądów rejestrowych

powinien ograniczać się

do okoliczności decydują-

cych o ważności podję-

tych uchwał, jak również

w braku istotnych wątpli-

wości wyłącznie do doku-

mentów, które obligato-

ryjnie powinny zostać do-

łączone do wniosku

o wpis do rejestru.

STAN FAKTYCZNY

Spółka akcyjna złożyła wnio-

sek o wpis w rejestrze Krajo-

wego Rejestru Sądowego

zmian dotyczących informacji

o osobach wchodzących

w skład jej organu uprawnio-

nego do reprezentacji oraz or-

ganu nadzoru. Sąd I instancji

nie wyraził na to zgody, stwier-

dzając naruszenie prawa przez

Zwyczajne Walne Zgromadze-

nie Akcjonariuszy Spółki. Po-

legało ono na nadużyciu prawa

wskutek niedopuszczenia

przez pełnomocników akcjona-

riusza mniejszościowego do

udziału w Zgromadzeniu peł-

nomocnika akcjonariusza

większościowego, i odmówie-

nia ważności udzielonego mu

pełnomocnictwa. To spowodo-

wało, że zarówno odwołanie

poprzedniego składu i powoła-

nie nowego składu Rady Nad-

zorczej było nieważne, jak i od-

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy, powołując się

na orzecznictwo, podkreślił, że

sąd rejestrowy nie pełni tylko

roli technicznej. Nie może więc

wpisywać wszelkich zgłoszo-

nych danych, tylko dlatego, że

są to dane przewidziane pra-

wem (postanowienie SN z 12

kwietnia 1990 r. III CRN 93/90,

Lex nr 508869; uchwała SN

z 15 marca 1991 r. III CZP 13/91,

OSP 1991, nr 11-12, poz. 269). Nie

oznacza to jednak wnikania

w meritum podejmowanych

czynności prawnych, ich słusz-

ności, zasadności ekonomicz-

nej itp. Jeżeli jednak z wyma-

ganych załączników do wnio-

sku, w tym z protokołów wal-

27 kwietnia 2010 nr 81 (2712) www.gazetaprawna.pl

Tygodnik Prawa Gospodarczego

C 5

Orzecznictwo

Sąd Najwyższy o zobowiązaniach wspólnika z tytułu dopłat

Wspólnik może potrącić swoją wierzytelność wobec spółki

TEZA

Wspólnik spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością może po-

trącić swoją wierzytelność wo-

bec spółki z wierzytelności

spółki względem wspólnika

z tytułu dopłat.

znawaniu apelacji powódki sąd

okręgowy przedstawił Sądowi

Najwyższemu zagadnienie

prawne: czy wspólnik może po-

trącać swoje wierzytelności

wobec spółki z o.o. z wierzytel-

nością spółki względem wspól-

nika z tytułu dopłat?

rygodności kredytowej lub na

pokrycie strat. Dopłaty zwięk-

szają środki własne spółki, lecz

nie powiększają udziałów

wspólników, a w konsekwencji

– wielkości kapitału zakładowe-

go. W doktrynie przyjmuje się

w związku z tym, że dopłaty są

rodzajem świadczenia leżące-

go niejako pośrodku między po-

życzką a wniesieniem wkładu.

Podstawową cechą dopłat jest

ich czasowy charakter, zgodnie

bowiem z art. 179 par. 1 k.s.h.,

dopłaty mogą być zwracane

wspólnikom, jeżeli nie są wy-

magane na pokrycie straty wy-

kazanej w sprawozdaniu finan-

sowym. Dopłaty nie są więc

źródłem środków przeznaczo-

nych na trwałe finansowanie

działalności spółki. I chociaż są

one swym charakterem zbliżo-

ne do wpłat na udziały, różnią

się od nich tym, że nie są bez-

względnie bezzwrotne i nie po-

wodują zwiększenia kapitału

zakładowego spółki. Kapitał za-

pasowy spółki – w przeciwień-

stwie do kapitału zakładowego

– nie ma charakteru obligato-

ryjnego, a jego wysokość nie

podlega zgłoszeniu do sądu re-

jestrowego. Jego celem jest po-

krywanie strat powstałych

w toku działalności spółki.

Zdaniem SN – wykładnia ję-

zykowa art. 14 par. 4 k.s.h.,

w którym wyłączono możli-

wość ustawowego potrącenia

wierzytelności wspólnika wo-

bec spółki, prowadzi do wnio-

sku, że nie obejmuje on wierzy-

telności spółki z tytułu dopłat.

Jest w nim bowiem mowa

o wpłacie na poczet udziałów,

czyli o wpłacie na kapitał za-

kładowy. Z kolei w art. 498 –

505 k.c. ustawodawca jako za-

sadę przyjął dopuszczalność

potrącenia ustawowego. Zgod-

nie z art. 499 k.c., potrącenie

następuje przez oświadczenie

złożone drugiej stronie, czyli

przez jednostronną czynność

prawną jednego z wierzycieli

wzajemnych. Ze względu na tę

właśnie cechę potrącenia, po-

zwalającą na jednostronną in-

gerencję w sferę prawną dru-

giej strony, ustawodawca

w pewnych wypadkach wyłą-

czył stosowanie tej instytucji.

Wymienia je art. 505 k.c., przy

czym ostatni z tych zakazów

dotyczy wierzytelności, co do

których potrącenie jest wyłą-

czone przez przepisy szczegól-

ne. A przepisu szczególnego,

który wyłączałby dopuszczal-

ność umorzenia przez potrące-

nie wierzytelności spółki z ty-

tułu dopłat brakuje.

Uchwała Sądu Najwyższego

z 12 stycznia 2010 r.,

sygn. akt III CZP 117/09

KOMENTARZ

Tomasz Darowski

radca prawny, partner

Domański Zakrzewski Palinka

Uchwała jest słuszna i po-

twierdza prawidłowość

utrwalonej praktyki. Wie-

rzytelność spółki z o.o.

o wniesienie dopłat może

być potrącona z przysłu-

gującą wspólnikowi wobec

spółki wierzytelnością –

na zasadach określonych

w k.c. Potrącenia może do-

konać spółka lub wspólnik.

Wątpliwości budzą tylko te

fragmenty uzasadnienia

uchwały, które dotyczą

charakteru prawnego do-

płat i kapitału zapasowe-

go. Nie można zgodzić się

z twierdzeniem SN, że

podstawową cechą dopłat

jest czasowy charakter.

Dopóki nie zostanie podję-

ta uchwała zgromadzenia

wspólników o zwrocie do-

płat, wspólnikom nie przy-

sługuje przecież roszcze-

nie o zwrot. Uchwała

o zwrocie może zaś nie zo-

stać nigdy podjęta z wielu

powodów. Zdarzają się też

sytuacje, gdy pomimo woli

zwrócenia dopłat uchwała

o zwrocie nie powinna być

podjęta. Nie jest też tak, że

– jak przyjmuje SN –

w przypadku kapitału za-

pasowego chodzi o możli-

wość zwolnienia aktywów

i przeznaczenia ich na po-

krycie strat. Pokrycie strat

nie wiąże się z dyspono-

waniem aktywami spółki,

a w szczególności z wydat-

kowaniem środków finan-

sowych. Pokrycie strat to

operacja sprowadzająca

się, w uproszczeniu, do

skompensowania ze stratą

dostępnych do tego celu

innych pozycji kapitałów

własnych. Środki pienięż-

ne (aktywa) uzyskane

z dopłat nie służą pokryciu

straty, lecz mogą być wy-

korzystane w każdym

zgodnym z prawem celu.

Przewidziany w art. 179

par. 1 k.s.h. zakaz zwrotu

dopłat potrzebnych do po-

krycia straty oznacza tylko

to, że w określonej sytuacji

finansowej dopłat zwracać

nie wolno.

STAN FAKTYCZNY

Z.K., wspólnik spółki z o.o., po-

siadał w niej 20 udziałów

o łącznej wartości 10 tys. zł.

W umowie spółki przewidzia-

no możliwość zobowiązania

wspólników do dopłat w grani-

cach do pięciokrotnej wartości

nominalnej posiadanych udzia-

łów. Obowiązek dopłat miał

być nakładany na nich propor-

cjonalnie do wartości udziałów,

a wysokość dopłat i terminy ich

wnoszenia określane każdora-

zowo w uchwale wspólników.

Wspólnicy zostali zobowiązani

do dopłat uchwałami z 2005 r.

i z 2007 r. Wobec Z.K. zobowią-

zanie wyniosło 65 tys. zł, ale nie

uiścił on żądanej kwoty. Przy-

sługiwała mu bowiem wobec

spółki wierzytelność w kwocie

45 988,45 zł. Spółka z o.o. wy-

stąpiła z powództwem o zasą-

dzenie od Z.K. kwoty 65 tys. zł

wraz z odsetkami. Sąd rejono-

wy uwzględnił podniesiony

przez pozwanego zarzut potrą-

cenia wierzytelności i oddalił

powództwo spółki. Przy rozpo-

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy uznał, że istota

wątpliwości sprowadza się do

rozstrzygnięcia kwestii, czy do

wierzytelności spółki wobec

wspólnika z tytułu dopłat nale-

ży w drodze analogii stosować

art. 14 par. 4 kodeksu spółek

handlowych. Zgodnie z nim

wspólnik i akcjonariusz nie mo-

że potrącać swoich wierzytel-

ności wobec spółki kapitałowej

z wierzytelnością spółki wzglę-

dem wspólnika z tytułu należ-

nej wpłaty na poczet udziałów

albo akcji. W doktrynie zauwa-

ża się, że dopłaty są swym cha-

rakterem prawnym zbliżone do

wkładów, czyli wpłat na udzia-

ły, gdyż – tak jak wpłaty na

udziały – realnie powiększają

majątek spółki. Uzyskane w ich

wyniku środki finansowe są

przeznaczane na zasilenie ka-

pitału zapasowego i mogą być

przez spółkę wykorzystane na

realizację planowanych inwe-

stycji, sfinansowanie bieżącej

działalności, zwiększenie wia-

Sąd Najwyższy o konsekwencjach zaginięcia papieru wartościowego

Tylko władający wekslem może żądać jego umorzenia

TEZA

Legitymowany na podstawie

art. 96 prawa wekslowego do

żądania umorzenia weksla jest

jedynie ten, kto wekslem wła-

dał w chwili jego zaginięcia.

dokumentu będącego papierem

wartościowym odzyskanie moż-

liwości realizacji tego prawa

przez uprawnionego zapewnia

jedynie umorzenie utraconego

lub zniszczonego dokumentu

(inaczej: amortyzacja dokumen-

tu). W tym celu konieczne jest

uzyskanie orzeczenia sądu, któ-

re jednocześnie z pozbawieniem

mocy prawnej utraconego lub

zniszczonego dokumentu albo

samo już zastępuje utracony lub

zniszczony dokument, albo sta-

nowi podstawę do otrzymania

nowego dokumentu w miejsce

utraconego lub zniszczonego.

Zgodnie z art. 921 14 par. 1 k.c.,

umarzanie papierów wartościo-

wych regulują przepisy szcze-

gólne. W odniesieniu do weksli

są nimi art. 96–100 prawa we-

kslowego. W myśl art. 96 p.w. –

ten, komu weksel zaginął, może

żądać od sądu miejsca płatno-

ści weksla uznania go za umo-

rzony. We wniosku powinien po-

dać istotną treść weksla oraz

uprawdopodobnić jego utratę

oraz interes prawny uzasadnia-

jący żądanie umorzenia. Prze-

pis ten uzależnia więc legityma-

cję do żądania umorzenia we-

ksla od łącznego spełnienia się

dwóch przesłanek. Po pierwsze,

umorzenia weksla może żądać

jedynie ten, komu weksel zagi-

nął. I jest bez znaczenia, czy oso-

ba, której weksel zaginął, była

jego posiadaczem (art. 336 k.c.)

czy tylko dzierżycielem (art. 338

k.c.). Drugą konieczną przesłan-

ką warunkującą legitymację do

żądania umorzenia weksla jest

uzasadniający to żądanie inte-

res prawny. Zarówno zaginięcie

weksla, jak i interes prawny

w jego umorzeniu należy we

wniosku kierowanym do sądu

uprawdopodobnić.

Kwestią o zasadniczym zna-

czeniu dla rozstrzygnięcia

przedstawionego SN zagadnie-

nia prawnego jest pytanie, czy

stosując art. 96 i nast. p.w. moż-

na umorzyć także weksel in

blanco, tj. dokument zawierają-

cy co najmniej jeden podpis zło-

żony w zamiarze zaciągnięcia

zobowiązania wekslowego, po-

za tym niezupełny z punktu wi-

dzenia wymagań formalnych

określonych w art. 1 i 2 oraz 101

i 102 p.w. i w związku z tym wrę-

czony kontrahentowi z upoważ-

nieniem do odpowiedniego uzu-

pełnienia go. Zarówno w pi-

śmiennictwie, jak orzecznictwie

dominuje pogląd o dopuszczal-

ności co do zasady umarzania

na podstawie tych przepisów

także weksli in blanco. Kontro-

wersja dotyczy jednak tego, czy

legitymowany do żądania umo-

rzenia weksla in blanco jest je-

dynie – zgodnie z brzmieniem

art. 96 p.w. – ten, kto wekslem

tym władał w chwili jego zagi-

nięcia, czy legitymowana do te-

go jest także osoba podpisana

na blankiecie, która nim nie wła-

dała w chwili utraty. Rozbież-

ność zarysowała się również co

do skutków umorzenia weksla

in blanco: czy dlatego, że orze-

czenia o umorzeniu nie można

wypełnić, tak jak utraconego

weksla in blanco, wywiera ono

jedynie skutek negatywny, czy

też – mimo to – także skutek po-

zytywny, pozwalając odtworzyć

utracony weksel in blanco.

SN uznał, że do ochrony inte-

resów posiadacza zaginionego

weksla in blanco wystarcza

umorzenie tego weksla ze skut-

kiem jedynie negatywnym. Zaś

za legitymowanego do żądania

umorzenia weksla należy uwa-

żać – zgodnie z brzmieniem art.

96 p.w. – jedynie tego, kto we-

kslem władał w chwili jego za-

ginięcia. Funkcja spełniana

przez umorzenie, którego doty-

czy ten przepis, przemawia za

tym, aby objąć nim zarówno

weksel zupełny, jak i weksel in

blanco.

Uchwała Sądu Najwyższego

z 26 listopada 2009 r.,

sygn. akt III CZP 98/09

KOMENTARZ

Czesław Błażyca

adwokat, Kancelaria

Adwokacka Błażyca & Drzazga

STAN FAKTYCZNY

T.M. wystawił dwa weksle in

blanco w obecności M.S. i R.J.,

udziałowców spółki z o.o. i za-

razem jej prokurentów. Wrę-

czył je M.S. w celu zabezpiecze-

nia ewentualnych przyszłych

roszczeń tej spółki z umów o ro-

boty budowlane. Prezes spółki

poinformował T.M., że weksle

nie znajdują się w jej posiada-

niu, a R.J. oświadczył, że weksle

z biura spółki zabrał M.S. Sąd

rejonowy – na wniosek T.M. –

umorzył dwa weksle in blanco

zawierające jedynie podpis

wnioskodawcy w charakterze

wystawcy. Sąd okręgowy, roz-

patrując zażalenie, przedstawił

Sądowi Najwyższemu zagad-

nienie prawne: czy osoba podpi-

sana na wekslu in blanco, która

nie była w posiadaniu tego do-

kumentu w chwili jego zaginię-

cia, może na podstawie art. 96

prawa wekslowego (p.w.) żądać

umorzenia weksla?

Powołaną uchwałą Sąd

Najwyższy opowiedział się

jednoznacznie za literalną

wykładnią przepisu art. 96

p.w. Enigmatyczne okre-

ślenie podmiotu legitymo-

wanego do żądania umo-

rzenia zaginionego weksla,

jakie pojawia się w tym

przepisie, nie od dziś bu-

dziło wątpliwości, tak w ju-

dykaturze, jak i w doktry-

nie prawa. Jak wskazuje

teza uchwały, nie utrzyma-

ło się funkcjonalne podej-

ście do zagadnienia, jakie

przyjął SN w wyroku

z 1 marca 1935 r.

(C I 2022/34), zakreślając

wówczas szerszy krąg

uprawnionych do żądania

umorzenia weksla. Stano-

wisko przyjęte w komento-

wanej uchwale uznać

należy za dalece bardziej

zasadne. Przy okazji

przedmiotowego rozstrzy-

gnięcia SN opowiedział się

również za dopuszczalno-

ścią umarzania weksla na

podstawie art. 96 i nast.

p.w. weksli in blanco.

Z uwagi na treść przedsta-

wionego sądowi zagadnie-

nia prawnego to właśnie

weksli in blanco w głównej

mierze dotyczyły rozważa-

nia ujęte w uzasadnieniu.

Należy przy tym zazna-

czyć, że SN zdaje się wy-

kluczać możliwość nada-

nia orzeczeniu o umorze-

niu weksla in blanco skut-

ku pozytywnego,

polegającego na odtwo-

rzeniu utraconego weksla.

Tym samym jedynym re-

zultatem umorzenia we-

ksla in blanco byłoby uda-

remnienie możliwości jego

wypełnienia. Pogląd ten,

wynikający zapewne ze

szczególnego charakteru

weksla niezupełnego, wy-

daje się pozostawać

w sprzeczności z przepi-

sem art. 100 p.w. stano-

wiącym, iż na podstawie

orzeczenia uznającego

weksel za umorzony może

wykonywać wszystkie pra-

wa z weksla.

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy zauważył, że

w razie utraty lub zniszczenia

Orzecznictwo opracowała

Teresa Siudem

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: