Unia Europejska.doc

SPIS TREŚCI

WSTĘP …………………………………………………………………..……..3

ROZDZIAŁ I – INICJATYWA LEGISLACYJNA – KOMISJA 

                           EUROPEJSKA………..……………………………..………..6

ROZDZIAŁ II –   RADA UNII EUROPEJSKIEJ ………………………...….12

ROZDZIAŁ III – UPRAWNIENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO W

                             PROCESIE   DECYZYJNYM …………………………….24

ROZDZIAŁ IV -  EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI ….....30

ROZDZIAŁ  V -  ORGANY DORADCZE UNII EUROPEJSKIEJ ……..…..34

ZAKOŃCZENIE ………………….………………………………………….38

BIBLIOGRAFIA …………………………………….……………………….39

WSTĘP

          Unia Europejska stanowi ukoronowanie półwiecza procesów integracyjnych w Europie. Traktat z Maastricht zawarty 7 lutego 1992 roku, który powołał ją do życia, nie pozbawił osobowości prawnej istniejących uprzednio trzech Wspólnot Europejskich – Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali i Europejskiej Wspólnoty Atomowej, ani też nie wyposażył Unii Europejskiej w osobowość prawną.. Tak, więc Unia Europejska nie jest formalnie podmiotem na arenie międzynarodowej, a wszelkie umowy z krajami trzecimi są nadal zawierane przez Wspólnoty, w ramach ich kompetencji, lub przez państwa członkowskie wspólnot Europejskich. Unia Europejska nie ma też własnych, odrębnych organów, korzysta zaś dla realizacji swych zadań z organów Wspólnot Europejskich. Taki jest stan formalno-prawny, praktycznie natomiast w języku potocznym i w literaturze Unia Europejska jest często utożsamiana ze Wspólnotami Europejskimi.

          W pracy niniejszej chciałabym przedstawić rolę poszczególnych instytucji Unii Europejskiej w procesie decyzyjnym.

          Praca podzielona została na pięć rozdziałów, w których przeanalizowana została rola poszczególnych organów Unii Europejskiej w procesie podejmowania decyzji.

          Rozdział pierwszy zawiera omówienie zakresu uprawnień i obowiązków Komisji Europejskiej oraz przebiegu procesu inicjatywy legislacyjnej wewnątrz tej instytucji.

          W rozdziale drugim przedstawiono rolę, zasady funkcjonowania oraz ewolucję najważniejszej instytucji wspólnotowej w procesie podejmowania decyzji, czyli Rady Unii Europejskiej .

          W pozostałych trzech rozdziałach zawarto analizę pozostałych instytucji UE biorących udział w procesie decyzyjnym ( Parlament Europejski, Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Organy Doradcze Unii europejskiej), których rola ogranicza się w większości do opiniowania i doradzania .

          Proces decyzyjny we Wspólnotach Europejskich to sposób podejmowania decyzji w ramach Unii Europejskiej. Kształtował się w ciągu rozwoju integracji europejskiej.

          Obejmuje 3 etapy - inicjatywę, opinię i decyzję. Biorą w nim udział instytucje UE: Komisja Europejska jako organ inicjujący, Parlament Europejski w wyznaczonych przez Traktat z Maastricht granicach i Rada Unii Europejskiej, która podejmuje ostateczną decyzję jako organ prawodawczy. 4 główne procedury procesu: konsultacja, zgoda, współpraca i współdecydowanie.

          Od chwili Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) i po modyfikacjach wprowadzonych przez Traktat z Maastricht zaczął obowiązywać następujący mechanizm: Komisja wysuwa projekt z własnej inicjatywy, na wniosek Parlamentu lub Rady UE, która jednak nie może podjąć decyzji bez formalnego wniosku Komisji; wnioski trafiają do Rady UE, potem do doradczych komitetów oraz Parlamentu. Opinie Parlamentu oraz Komitetu Ekonomiczno-Społecznego są przekazywane Komisji, która może je uwzględnić. Projekty wracają do drugiego czytania do Rady UE i parlamentu, następnie trafiają do Rady, która podejmuje decyzje. Parlament może odrzucić projekt legislacyjny w zakresie: swobody przenoszenia się pracowników, wzajemnego uznawania dyplomów, ochrony środowiska, harmonizacji prawa niezbędnej do funkcjonowania wspólnego rynku sieci transeuropejskiej, edukacji, kultury i zdrowia publicznego. Jeśli Rada nie godzi się z decyzją Parlamentu, może jedynie doprowadzić do zwołania Komitetu Pojednawczego, ale w przypadku braku kompromisu - projekt upada.

          Osobną rolę pełni Rada Europejska, jako inspirator procesów integracyjnych, na podstawie jej dyrektyw Rada UE ma podejmować decyzje w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Dalsze modyfikacje procesu decyzyjnego były rozważane w trakcie Konferencji Międzyrządowej, zakończonej podpisaniem Traktatu w Amsterdamie (1997). Jednak nie zdobyto się na przeprowadzenie zapowiadanych reform instytucjonalnych. Spór toczy się m.in. o całkowite lub bardzo szerokie odstąpienie od zasady jednomyślności na rzecz głosowania większościowego (biorąc pod uwagę liczbę ludności w krajach).

          Reforma procesu decyzyjnego w kierunku większej przejrzystości i efektywności działania jest niezbędna szczególnie w kontekście poszerzenia UE o nowych członków.[1]

          Literatura dotycząca omawianego tematu nie jest zbyt obszerna. Brak jest szczegółowych opracowań dotyczących działalności instytucji europejskich. Dominują leksykony i ogólne prace dotyczące Unii Europejskiej.[2] Ważnym źródłem informacji odnośnie omawianego tematu są strony internetowe zawierające zarówno najważniejsze dokumenty dotyczące tematu niniejszej pracy, jak również ich analizę.[3]

          Chciałabym również podziękować pracownikom Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej w Bydgoszczy za udostępnienie materiałów i szereg pomocnych informacji wykorzystanych przy pisaniu niniejszej pracy

ROZDZIAŁ I

Inicjatywa Legislacyjna- Komisja Europejska

          Układ instytucjonalny Wspólnot Europejskich wywodzi się z sytemu demokratycznego przyjętego przez ich państwa członkowskie. Jednostkowe rozwiązania i kompetencje poszczególnych organów są wprawdzie w skali wspólnotowej inne niż w skali narodowej, ale zachowano podstawową dla systemu demokratycznego zasadę rozdzielenia władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
          Statutowe instytucje Wspólnot Europejskich, w tym instytucje główne: Rada UE, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy oraz instytucje pomocnicze: Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów, zostały utworzone na podstawie odpowiednich zapisów traktatowych. Najwyższa natomiast instytucja, jaką jest Rada Europejska, powstała w sposób samoistny, bez stosownych zapisów umownych, i dopiero Jednolity Akt Europejski z 1986 r. stworzył podstawę prawną dla jej funkcjonowania, nie czyniąc z niej jednak organu Wspólnot Europejskich, ani też nie definiując jednoznacznie jej zadań. Wiodąca rola Rady Europejskiej została przypieczętowana przez Traktat z Maastricht z 1992 r.
Unia Europejska, powołana na mocy Traktatu z Maastricht, nie dysponuje własnymi instytucjami, opiera się natomiast w swej działalności na wspomnianych wyżej instytucjach Wspólnot Europejskich.
          W ramach przygotowań do rozszerzenia Unii Europejskiej na Wschód istniała potrzeba przeprowadzenia reformy wspólnotowych instytucji, tak aby nawet przy znacznie powiększonym składzie członkowskim Unii mogły one efektywnie funkcjonować. Zmiany instytucjonalne w wyniku Traktatu Amsterdamskiego z 1997 r. (który wszedł w życie 1 maja 1999 r.), okazały się w tym kontekście niewystarczające. W związku z tym, podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Kolonii w czerwcu 1999 r. uzgodniono zwołanie w 2000 r. Konferencji Międzyrządowej w tej sprawie. Konferencja rozpoczęła się 14 lutego 2000 r. w Brukseli, podczas posiedzenia Rady ds. Ogólnych, a jej agenda objęła trzy podstawowe kwestie (tzw. pozostałości po szczycie UE w Amsterdamie): 1/zakres decyzji podejmowanych jednomyślnie, większością kwalifikowaną i zwykłą większością głosów; 2/system "ważenia" głosów w Radzie Unii Europejskiej; 3/skład Komisji Europejskiej; a ponadto - problematykę tzw. wzmocnionej współpracy. Konferencja zakończyła się podjęciem stosownych decyzji i uzgodnieniem tekstu nowego traktatu w trakcie szczytu UE w Nicei, w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r.

Komisja Europejska                                                                                                      

          Komisja Europejska (European Commission) jest głównym organem wykonawczym Wspólnot Europejskich, ale jej kompetencje i powierzone jej traktatami zadania wykraczają poza funkcje czysto wykonawcze. Komisja jest organem kolegialnym, ponadnarodowym. Jej członkowie nie reprezentują interesów poszczególnych państw, z których pochodzą. Odwrotnie, wymagana jest od nich troska i dbałość przede wszystkim o interes wspólny Unii Europejskiej.[4] Traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich ( Rzymskie- o Wspólnocie europejskiej i EORATOM-ie) nazywają ją po prostu Komisją. Traktat Paryski określił ją „Wysoką Władzą”. Po wejściu w życie Traktatu z Maastricht Komisja na mocy decyzji własnej przybrała nazwę Komisji Europejskiej. Komisja wspólna dla wszystkich organizacji, działa od 1 lipca 1967roku, kiedy to weszła w życie konwencja o fuzji. Komisja działa na podstawie Traktatu ( zwłaszcza art.211-219) oraz Regulaminu Komisji z 18.09.1999 roku.[5] Komisja Europejska podejmuje decyzje na zasadzie zwykłej większości głosów jej członków - zwanych komisarzami, przy zachowaniu kworum 11 komisarzy obecnych podczas głosowania. Składa się ona obecnie z dwudziestu osób: z dużych państw członkowskich (Francji, Hiszpanii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Włoch) pochodzi po dwóch, a z pozostałych - po jednym komisarzu. Przewodniczący Komisji Europejskiej musi zostać wybrany, na zasadzie konsensusu, przez państwa członkowskie UE. Przewodniczącym Komisji jest od września 1999 r. Włoch - Romano Prodi. Kandydaci na komisarzy, po wcześniejszych konsultacjach między rządami, są proponowani przez poszczególne państwa członkowskie. Od czasu Traktatu Amsterdamskiego (wszedł w życie 1 maja 1999 r.) dużą rolę do odegrania, jeśli chodzi o skład Komisji i podział obowiązków pomiędzy komisarzy ma również nominowany wcześniej jej przewodniczący. Ostatnie słowo należy jednak do Parlamentu Europejskiego, który - również na mocy Traktatu Amsterdamskiego - wyraża zgodę na nominację przewodniczącego Komisji (poprzednio miał tylko prawo opiniowania kandydatury, ale ta opinia nie była wiążąca) i proponowany skład Komisji. Kadencja Komisji Europejskiej trwa pięć lat. Kwestia składu Komisji Europejskiej była jednym z głównych punktów obrad Konferencji Międzyrządowej w sprawie reformy instytucjonalnej UE, która zakończyła się w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. uzgodnieniem Traktatu Nicejskiego. W myśl postanowień tego Traktatu, począwszy od 1 stycznia 2005 r. każde państwo członkowskie UE będzie desygnować do Komisji jednego swego obywatela. Tak będzie do czasu, kiedy do UE przestąpi 11 nowych państw. Po przystąpieniu do UE kolejnego, dwudziestego siódmego państwa, Rada UE, działając jednomyślnie, ograniczy liczbę komisarzy do mniejszej niż liczba państw członkowskich, wprowadzając zarazem w Komisji system rotacyjny, oparty na zasadzie równości państw członkowskich.[6]Siedzibą Komisji Europejskiej jest Bruksela. Za organizację pracy całej Komisji odpowiada jej Sekretariat Generalny. Każdy komisarz nadzoruje natomiast pracę jednej lub kilku Dyrekcji Generalnych. Poszczególne Dyrekcje Generalne zajmują się konkretnymi dziedzinami: stosunkami zewnętrznymi, rozszerzeniem UE, gospodarką i finansami, handlem, przedsiębiorstwami, społeczeństwem informacyjnym, konkurencją, rynkiem wewnętrznym, rolnictwem, rybołówstwem, transportem, energią, cłami i podatkami, zatrudnieniem i sprawami społecznymi, ochroną środowiska, zdrowiem i ochroną konsumentów, badaniami naukowymi, edukacją i kulturą, budżetem, kontrolą finansową, polityką regionalną, polityką na rzecz rozwoju i pomocą humanitarną, sprawiedliwością i sprawami wewnętrznymi itd.[7]

Komisja Europejska spełnia cztery główne funkcje: 

a)     przedstawia Parlamentowi i Radzie projekty aktów prawnych;

b)     zarządza i realizuje politykę i budżet UE;

c)     egzekwuje prawo wspólnotowe (razem z Trybunałem Sprawiedliwości);

d)     reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, na przykład podczas negocjowania umów między UE a innymi krajami

1. Inicjatywa Legislacyjna                                                                                             

          Na mocy Traktatu, Komisji przysługuje "prawo inicjatywy". Innymi słowy, Komisja sama jest odpowiedzialna za opracowywanie propozycji nowych przepisów wspólnotowych, a następnie przedstawianie ich Parlamentowi i Radzie. Celem tego typu wniosków musi być ochrona interesów Unii i jej obywateli, a nie pojedynczych krajów lub sektorów gospodarki.
          Przed zgłoszeniem jakichkolwiek propozycji, Komisja musi zapoznać się z nowymi wydarzeniami i problemami w Europie oraz rozważyć, czy legislacja UE jest najlepszym sposobem ich rozwiązania. Dlatego Komisja na bieżąco kontaktuje się z wieloma różnymi grupami interesów oraz dwoma organami doradczymi - Komitetem Ekonomiczno-Społecznym (złożonym z przedstawicieli pracodawców i związków zawodowych) oraz Komitetem Regionów (złożonym z przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych). Komisja stara się również poznać opinię parlamentów i rządów krajowych.
          Komisja proponuje podjęcie działania na szczeblu UE tylko wtedy, gdy uzna, że dany problem nie może zostać skuteczniej rozwiązany w drodze podjęcia działań na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Ta zasada podejmowania działań na możliwie najniższym szczeblu zwana jest "zasadą subsydiarności".
          Jeśli jednak Komisja stwierdza, że legislacja UE jest konieczna, wówczas opracowuje ona projekt aktu prawnego, który jej zdaniem skutecznie rozwiąże problem i zaspokoi możliwie najszerszy zakres interesów. Dbając o prawidłowość szczegółów technicznych, Komisja konsultuje się z ekspertami wchodzącymi w skład jej różnorakich komitetów i grup roboczych.[8]

2. Realizacja polityki i budżetu UE                                                                                       

          Będąc organem wykonawczym Unii Europejskiej, Komisja jest odpowiedzialna za zarządzanie i realizację budżetu Unii, kierunków jej polityki oraz programów przyjętych przez Parlament i Radę. Choć większość faktycznej pracy, tak jak i wydatków, jest wykonywana przez władze krajowe i lokalne, Komisja jest odpowiedzialna za nadzór.[9]

3. Egzekwowanie prawa wspólnotowego                                                                           

          Komisja działa jako "strażniczka traktatów". Oznacza to, że Komisja wraz z Trybunałem Sprawiedliwości jest odpowiedzialna za upewnienie się, że przepisy prawa UE są właściwie stosowane we wszystkich państwach członkowskich.[10]

4. Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej                                                            

          Komisja Europejska jest znaczącą rzeczniczką Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej. Pozwala ona 15 państwom członkowskim mówić "jednym głosem" na forum międzynarodowym, np. forum Światowej Organizacji Handlu (WTO).
Komisja jest również odpowiedzialna za negocjowanie umów międzynarodowych w imieniu UE. Przykładem może być Umowa z Cotonou, w której przedstawiono warunki ważnego partnerstwa w zakresie pomocy i handlu między UE a rozwijającymi się krajami Afryki, Morza Karaibskiego i Pacyfiku. [11]

ROZDZIAŁ II                                                                                                       Rada Unii Europejskiej

          Rada Unii Europejskiej ( Council of the European Union) inaczej zwana Radą Ministrów jest zasadniczym ciałem decyzyjnym w Unii Europejskiej. Początkowo każda ze Wspólnot miała odrębny przedstawicielski organ międzyrządowy. W oparciu o postanowienia traktatu o ustanowieniu jednej Komisji i jednej Rady dla trzech Wspólnot Europejskich, podpisanego 8 kwietnia 1965 r. i obowiązującego od 1 lipca 1967 r. powstał wspólny organ naczelny- Rada.

          Poczynając od 8 listopada 1993 r. a więc po wejściu w życie traktatu z Maastricht, rada na mocy podjętej przez siebie decyzji nosi nazwę Rady Unii. Jest ona organem plenarnym, w skład, którego wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, po jednym z każdego kraju. Zarówno traktat rzymski o WE, jak i traktat o fuzji niektórych organów Wspólnot nie określał bliżej rangi tych przedstawicieli. Zrobił to dopiero traktat z Maastricht, który uściślił postanowienia art.146 traktatu rzymskiego WE, stwierdzając że członkami Rady są reprezentanci państw członkowskich na szczeblu ministerialnym, upoważnieni do działania w imieniu rządu danego państwa.[12]

          Skład personalny Rady ulega oczywiście zmianom w przypadku zmiany rządu bądź w skutek zmian w składzie rządu. Członkowie Rady w swej działalności są związani instrukcjami rządów i reprezentują interesy swych państw. Fakt, że są oni członkami Rady, która jest organem Wspólnot, nie zmienia w niczym ich statusu prawnego.

          Funkcję przewodniczącego Rady pełnią jej członkowie przez 6 miesięcy w dwóch cyklach sześciomiesięcznych według porządku alfabetycznego oryginalnych nazw każdego kraju.

          Państwo przewodniczące Radzie Unii pełni równocześnie funkcje przewodniczącego rady europejskiej. Przewodniczącym Rady Unii jest minister spraw zagranicznych, zaś funkcję przewodniczącego Rady Europejskiej sprawuje szef rządu.

          W zależności od rodzaju spraw, które są przedmiotem obrad Rady Unii, przedstawicielami rządów są ministrowie spraw zagranicznych, ministrowie rolnictwa, finansów, przemysłu, kultury itd.

          Rada obraduje z reguły raz w tygodniu i jest zwoływana na wniosek jej przewodniczącego lub jednego z członków. Z wnioskiem o zwołanie posiedzenia Rady może wystąpić również Komisja Europejska.

          Członkowie Rady, będąc rzecznikami interesów narodowych poszczególnych krajów członkowskich, za całokształt swej działalności odpowiedzialni są wyłącznie przed swoimi rządami. Istnieje jednak pewien rodzaj odpowiedzialności Rady jako całości przed Trybunałem Wspólnot.. Istota tej odpowiedzialności tkwi w tym, że zgodnie z postanowieniami traktatowymi, Trybunał może wypowiadać się w sprawie legalności i ważności decyzji podejmowanych przez Radę Unii.

          Rada Unii jest najważniejszym organem, w którego kompetencji znalazły się najbardziej istotne dla rozwoju Wspólnot i Unii sprawy. Uprawnienia tego organu określa w sposób ramowy art. 145 traktatu rzymskiego o WE, stwierdzając, że Rada zapewnia koordynację ogólnej polityki gospodarczej członków Wspólnoty i ma prawo do podejmowania decyzji. [13]

          Zgodnie z tymi dyspozycjami Rada Unii jest jedynym organem Wspólnot, którego zakres uprawnień do podejmowania uchwał został sformułowany ogólnie, bez rozróżnienia rodzaju stanowionych aktów prawnych. Oznacza to, że w gestii tego międzynarodowego organu Wspólnot leży podejmowanie wszystkich zarówno wiążących, jak i pozbawionych mocy wiążącej, uchwał przewidzianych w traktacie postanowieniami wspólnymi dla wszystkich organów. Przyznając Radzie Unii powyższe uprawnienia, traktat rzymski nakłada na nią jednocześnie obowiązek podejmowania określonych uchwał.

          Postanowienia art. 145 traktatu rzymskiego o WE, określającego zakres kompetencji Rady Unii, zostały uzupełnione o dyspozycje art.10 Jednolitego Aktu Europejskiego. Przyjmuje on jako generalna zasadę, przekazanie Komisji władzy wykonawczej w odniesieniu do wszystkich uchwał podjętych przez Radę Ministrów. W gestii Rady pozostaje jednak prawo do decyzji co do określenia sposobu sprawowania przez Komisję europejską jej uprawnień wykonawczych. Procedura realizacji przez Komisje kompetencji wykonawczych jest ustalana przez Radę Unii jednomyślnie, na wniosek Komisji i po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego. W szczególnych przypadkach może ona zająć się realizacją podjętych przez siebie uchwał.[14]

          Oprócz przypadków wyraźnie przewidzianych przez traktat, w którym Rada ma obowiązek działania, została ona wyposażona w ogólne kompetencje do podejmowania wszystkich rodzajów uchwał zawsze, gdy wymaga tego funkcjonowanie i interes Wspólnoty. Mówią o tym dyspozycje art.235 traktatu rzymskiego o WE. Zgodnie z tym artykułem Rada ma generalne kompetencje do stanowienia aktów prawnych we wszystkich sprawach, które okażą się „ niezbędne do realizacji jednego z celów Wspólnoty”, a które nie zostały przewidziane w traktacie. Postanowienia art. 235 jednoznacznie określają miejsce i rolę Rady w systemie instytucjonalnym Wspólnot i mechanizmie podejmowania decyzji.[15]

          ...