Turystyka pielgrzymkowa na przykładzie Polski
Turystyka kojarzy się nierozerwalnie z podróżami, sportem, rekreacją, poznawaniem czegoś nowego. To, co dla jednych jest formą wypoczynku dla innych stanowi źródło pracy. Te wzajemne relacje zapoczątkowały powstanie odrębnego działu gospodarki obejmującego obsługę turystów, a w szczególności zapewnienie im noclegów, środków lokomocji, wyżywienia, przewodników, pamiątek z wycieczek, przygotowania szlaków turystycznych, sprzętu sportowego, programu kulturalnego, udostępnienie obiektów do zwiedzania itp. Turystyka podlega ciągłej ewolucji, głównym motorem tych zmian są wymagania turystów. Ze względu na swoją złożoność i zasięg nie sposób nie zauważyć, że oddziałuje ona na środowisko tak społeczne jak i przyrodnicze. Turystyka jest niezbędną częścią składową rynku światowego. Zajmuje drugie miejsce w ekonomice światowej po przemyśle elektronicznym i komputerowym, wyprzedzając takie dziedziny jak przemysł petrochemiczny i przemysł samochodowy. Przemysł turystyczny zajmuje ważne miejsce w gospodarce większości krajów. Według oceny specjalistów w rekreacyjne rozwiniętych krajach działalność turystyczno-rekreacyjna dostarcza do 50% wszystkich wpływów do budżetu.
Forma turystyki pielgrzymkowej jest różna:
- realizowana w obrębie jednego kraju przybiera często postać pielgrzymek,
- obowiązkowa w religiach muzułmańskich pielgrzymka do Mekki jest często pielgrzymką życia.
Miejscami takiej turystyki są np.:
Rzym, Mekka, Lourdes, Santiago de Compostela, Fatima, Częstochowa czy Licheń.
Przeważnie są to wyjazdy grupowe organizowane przez grupy wyznaniowe i biura podróży.
Żeby mówić o turystyce pielgrzymkowej należy wyjaśnić sobie cóż to jest pielgrzymka i kto to jest pielgrzym.
Pielgrzymka to wędrówka do świętego miejsca, wyraz religijnej potrzeby poświęcenia i błogosławieństwa w miejscu napełnionym świętą obecnością i sprzyjającym skupieniu.
Pielgrzym to osoba podróżująca do świętego miejsca, by zaspokoić swoje potrzeby duchowe i religijne czasem wynikające z wymogów i nakazów religii.
Zatem wiemy już, czym jest pielgrzymka i kim jest pielgrzym. Tu powstaje pytanie: czym w takim razie jest turystyka pielgrzymkowa?
Odpowiedzi na to pytanie jest wiele. Dla jednych to tylko zwiedzanie miejsc związanych z konkretnymi świętymi, a dla innych to zwiedzanie miejsc związanych z daną religią bądź wyznaniem.
Według Armina M. von Rohrscheidta turystyka pielgrzymkowa to: podróże, podejmowane z motywów religijnych lub poznawczych, których głównym celem są miejsca związane z historią religii, miejsca kultu religijnego, wydarzenia o charakterze religijnym oraz obiekty sakralne.
Historia pielgrzymek i pielgrzymowania sięga wiele stuleci przed naszą erą, gdy nasi przodkowie wędrowali do miejsc świętych w pogańskich kultach. Takimi miejscami najczęściej były obszary, na których występowały niezwykłe zjawiska przyrody ożywionej i nieożywionej. Były to święte gaje, tajemnicze, kamienne kręgi, samotne, wysokie wzgórza, najwyższe szyty gór…
Ludzie wędrowali do miejsc świętych w celu doznania głębokich przeżyć religijnych, uproszenia u swoich bogów jakiś łask, błogosławieństwa, pomyślności na wyprawie wojennej, uleczenia bliskich, itd., itp.
Takie masowe wędrówki śmiało można uznać za prototypy dzisiejszych pielgrzymek i wyjazdów pielgrzymkowych mających na celu zaspokojenie potrzeb religijnych i poznawczych.
Dziś nie są to już spontanicznie organizowane grupy ludzi dążących w to samo miejsce, ale zorganizowane i solidnie przygotowane oferty podróży do konkretnych miejsc o dokładnie określonym terminie, czasie trwania, sposobie przemieszczania się, miejscu noclegu.
Istotnymi cechami tego typu turystyki są:
- silna motywacja religijna uczestników
- ukierunkowanie podróży i jej programu na jednorodny cel czyli tylko w jedno miejsce lub jeden obiekt, albo wielorodny czyli nastawiony na grupę odwiedzanych obiektów lub kilku miejsc.
- wysoki poziom integracji uczestników
- i wspólny udział w wydarzeniu kulminacyjnym np.: we mszy na Jasnej Górze.
Turystyka pielgrzymkowa jest jedną z ważniejszych dziedzin turystyki szczególnie w Polsce. Jej głównym celem jest odwiedzanie i wędrowanie po miejscach związanych z kultem świętych i błogosławionych. Szczególnie chętnie odwiedzane są miejsce związane z kultem maryjnym, czyli tak zwane Sanktuaria Maryjne, których jest kilkadziesiąt.
Pielgrzymem może zostać każdy, kto ma ochotę wędrować do miejsc świętych. Najczęściej ludzie uczestniczą w pielgrzymkach organizowanych przez kościoły parafialne i razem z większą grupą uczestników zwiedzają miejsca uważane za święte, w których znajdują się różne relikwie. Pielgrzymom w trakcie podróży towarzyszy głęboka modlitwa oraz możliwość korzystania z sakramentu pokuty u swoich księży przewodników. Pielgrzymka najczęściej jest podjęta z zamiarem np.: dziękczynnym lub pokutnym.
Pielgrzymi odwiedzają także lasy, groty, kapliczki czyli wszystkie te miejsca, które są szczególnie związane z kultem, faktem nadprzyrodzonym, relikwiami lub cudownym wizerunkiem. Do tych miejsc pątnicy przyjeżdżają, by zjednoczyć się z bóstwem, prosić o łaski, przebaczenie, dziękować.
Sanktuaria i święte miejsca występują w każdej religii. Mogą to być miejsca naturalne lub świątynie wzniesione na pamiątkę objawienia czy też w celu oddawania czci relikwiom lub wizerunkom.Pierwotnie Kościół gromadził się wokół miejsc życia Jezusa Chrystusa - Betlejem, Nazaret, rzeka Jordan, góra Tabor, Wieczernik, Golgota. W wyniku późniejszych prześladowań miejscami świętymi stawały się groby męczenników. Później do grona sanktuariów zaczęto włączać miejsca objawień Najświętszej Maryi Panny. Sanktuaria jako ośrodki kultu i miejsca święte należą do kulturowego i duchowego dziedzictwa naszego narodu, mają wielką siłę przyciągania, równocześnie wyznaczają ważne przystanki i etapy pielgrzymowania wiernych. Sanktuaria ze względu na przedmiot kultu dzielimy na:
- sanktuaria maryjne,
- sanktuaria pańskie,
- sanktuaria związane z kultem świętych.
Te najczęściej odwiedzane w naszym kraju to:
- Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Jasnogórskiej w Częstochowie,
- Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej królowej Polski w Licheniu,
- Sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce,
- Sanktuarium Matki Bożej Niepokalanej i św. Maksymiliana M. Kolbego w Niepokalanowie,
- Sanktuarium Pasyjno – Maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej,
- oraz sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach.
Po śmierci Jana Pawła II pielgrzymi chętnie wybierają się w podróż „ścieżkami Jana Pawła II”. trasa rozpoczyna się na ul. Franciszkańskiej 3, gdzie w 1944 r. zamieszkał Karol Wojtyła, będąc studentem zakonspirowanego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej. Dalej poprzez Bazylikę Archikatedralną na Wawelu, gdzie w krypcie św. Leonarda ks. Karol Wojtyła odprawił swoje pierwsze nabożeństwo w intencji brata i zmarłych rodziców, kolejne miejsca na szlaku prowadzą przez cmentarz na którym spoczywają rodzice Jana Pawła II, dalej przez liczne pomniki upamiętniające postać papieża Polaka, poprzez Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach kończąc na Międzynarodowym Porcie Lotniczym im. Jana Pawła II (Kraków – Balice).
Niedaleko Gniezna, w pobliżu wsi Imiołki, na polach lednickich dominikanie ustawili Bramę III Tysiąclecia w kształcie stalowej ryby.
Od 1997 roku na przełomie maja i czerwca corocznie odbywają się tu wielotysięczne zgromadzenia religijne młodzieży z wielu krajów Europy.
Na terenie gminy Kiszkowo, w pagórkowatym terenie, w kościele parafialnym w miejscowości Dąbrówka Kościelna znajduje się obraz Matki Bożej, słynący łaskami, cel pielgrzymek od XVII wieku.
W połowie drogi pomiędzy Strzelnem a Inowrocławiem, w miejscowości Markowice pątnicy odwiedzają Sanktuarium Maryjne nazywane "kujawską Częstochową". W pobliżu Wrześni, w miejscowości Biechowo, w kościele Narodzenia NMP, którym opiekują się oo. paulini, znajduje się obraz MB Pocieszenia - obiekt kultu i cel pielgrzymek od 1695 roku.
Opiekunem pielgrzymów jest św. Jakub apostoł- rybak znad jeziora Genazaret, którego gwiazda przywiodła na Półwysep Iberyjski do Santiago de Compostela, gdzie król Alfons XI ufundował dla świętego mauzoleum. Dzisiaj miejsce to jest celem wielu pielgrzymek. Również w Polsce mamy odcinek tego szlaku zwany Drogą św. Jakuba.
Droga oznaczona jest muszlą św. Jakuba, oraz żółtymi strzałkami. Pierwotnie, udawano się po nią na pobliskie wybrzeże, skąd była zabierana jako dowód i pamiątka pielgrzymki. Obecnie muszla taka stanowi znak rozpoznawczy pielgrzymów w drodze do Santiago.
Bibliografia
1. Turystyka kulturowa, A.M. von Rohrscheidt, Gniezno 2008
2. Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce, A. Jackowski, Warszawa 1991
3. Wielka encyklopedia świata, tom 11, Oxford 2005
4. Słownik wyrazów obcych z almanachem, W. Kopaliński, Warszawa 2005
5. www.europeana.eu, 08.01.2010
Hithui