SEP_pomiary_09.pdf

mgr inż. Fryderyk Łasak

Członek Oddziału Nowohuckiego SEP

Zakład Badań Elektrycznych “El-Fred”

31-621 Kraków oś. Bohaterów Września 61A/23

tel./fax (0-12) 6811541

kom 0-503 750306

e-mail: flasak@tlen.pl

Wykonywanie pomiarów odbiorczych i okresowych w

instalacjach elektrycznych niskiego napięcia

(nowelizacja styczeń 2010 r.)

1. Wstęp

Od 1 stycznia 1992 r. obowiązują postanowienia wieloarkuszowej Polskiej Normy PN-92/E-

05009 (obecnie PN IEC-60364) „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych” będącej

ścisłym odpowiednikiem międzynarodowej normy arkuszowej IEC-364 o identycznym tytule,

zakresie, treści i układzie. Wieloarkuszowa norma PN IEC-60364 jest ostatnio nowelizowana i

poszczególne arkusze wydawane są jako dokumenty harmonizacyjne (HD) w Polsce jako PN-

HD 60364,

1.1. Przedmiotowa norma przewiduje następujące rodzaje ochrony:

równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim przez stoso-

wanie bardzo niskich napięć bezpiecznych,

ochrona podstawowa (poprzednio ochrona przed dotykiem bezpośrednim),

ochrona przy uszkodzeniu (poprzednio ochrona przed dotykiem pośrednim

ochrona przed skutkami termicznymi,

ochrona przeciwpożarowa

ochrona przed prądem przetężeniowym,

ochrona przed spadkiem napięcia

ochrona przed prądem zakłóceniowym,

ochrona przed przepięciami.

W normie PN-IEC 60364-4-41 [18-N-1] obowiązywały środki ochrony:

ochrona w normalnych warunkach ( obecnie ochrona podstawowa ) odpowiadała

ochronie przed dotykiem bezpośrednim,

ochrona w warunkach uszkodzenia ( obecnie ochrona przy uszkodzeniu )

odpowiadała ochronie przed dotykiem pośrednim.

Norma PN-HD 60364-4-41 [18-N-2] wymaga aby w każdej części instalacji był zastosowany

jeden lub więcej środków ochrony, biorąc pod uwagę uwarunkowania od wpływów

zewnętrznych.

Następujące środki ochrony są powszechnie dopuszczalne:

samoczynne wyłączenie zasilania,

izolacja podwójna lub izolacja wzmocniona,

separacja elektryczna do zasilania jednego odbiornika,

napięcie bardzo niskie (SELV i PELV)

Środki ochrony zastosowane w instalacji powinny być rozważane podczas doboru i montażu

urządzeń.

Dla specjalnych instalacji lub lokalizacji, powinny być stosowane szczególne środki ochrony

zgodne z Częścią 7 PN-HD 60364.

Środki ochrony takie jak przeszkody i umieszczenie poza zasięgiem rąk, mogą być stosowane

tylko w instalacjach dostępnych dla:

osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych albo

osób będących pod dozorem osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych.

Środki ochrony takie jak:

izolowanie stanowiska,

nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe,

elektryczna separacja do zasilania więcej niż jednego odbiornika,

mogą być stosowane tylko, gdy instalacja jest pod nadzorem osób wykwalifikowanych lub

poinstruowanych tak, że nieautoryzowane zmiany nie mogą być dokonywane.

Jeżeli pewne warunki dotyczące środka ochrony nie mogą być spełnione, należy zastosować

dodatkowe środki tak, aby zastosowana łącznie ochrona osiągnęła ten sam stopień

bezpieczeństwa. Można wtedy zastosować bardzo niskie napięcie funkcjonalne (FELV).

Różne środki ochrony zastosowane w tej samej instalacji lub jej części nie powinny mieć

wzajemnego wpływu tak, że awaria jednego środka ochrony mogłaby osłabić inny środek.

W obecnie obowiązujących normach:

1.2. Zniknęły pojęcia i środki ochrony znane poprzednio jako: ZEROWANIE, UZIEMIENIE

OCHRONNE, SIEĆ OCHRONNA.

1.3. Został wprowadzony środek ochrony przed porażeniem za pomocą samoczynnego

wyłączenia zasilania.

1.4. Wprowadzono nowe nazwy układów sieciowych TN (TN-C, TN-S, TN-C-S); TT, i IT

1.5. Powszechnie są stosowane połączenia wyrównawcze główne i miejscowe nawet jako

samodzielny środek ochrony.

1.6. Z uwagi na długie czasy wyłączeń i duży rozrzut charakterystyk prądowo-czasowych

bezpieczników topikowych ogranicza się ich rolę jako elementu zabezpieczającego na rzecz

wyłączników instalacyjnych nadmiarowoprądowych lub wyłączników z wyzwalaczami.

1.7. W ochronie przeciwporażeniowej wprowadza się bardzo krótkie czasy wyłączania nawet

rzędu 0,1 s, co powoduje konieczność doboru elementów szybkiego wyłączania na

podstawie charakterystyk czasowo-prądowych elementów zabezpieczających.

1.8. Zasadą jest powszechne stosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych jako

środka ochrony przy uszkodzeniu (ochrona przed dotykiem pośrednim), oraz jako

uzupełniającego środka ochrony podstawowej (ochrona przed dotykiem bezpośrednim), we

wszystkich układach sieciowych za wyjątkiem układu TN-C za wyłącznikiem

różnicowoprądowym.

1.9. Zasadą jest ochrona obiektów budowlanych przed pożarami wywołanymi prądami

doziemnymi przez zastosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych o większym

znamionowym prądzie różnicowym do 500 mA.

1.10. Koniecznością jest rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód

neutralny N i ochronny PE, ponieważ przewodów o przekrojach poniżej 10 mm 2 Cu i 16 mm 2

Al nie wolno stosować jako przewodu PEN.

1.11. Do roli samodzielnych środków ochrony oprócz zabezpieczeń i ochrony przed porażeniami

dochodzą:

- ochrona przed skutkami termicznymi (pożar, poparzenie, inne zakłócenia),

- ochrona przed przepięciami (łączeniowymi i atmosferycznymi),

- ochrona przed obniżeniem napięcia.

W latach 90-tych nastąpiły zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach

budowlanych oraz zmieniły się zasady ochrony od porażeń prądem elektrycznym. Zmiany

wprowadzone przez nowe Prawo Budowlane [18-5], zmiany w Warunkach Technicznych jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [18-8] oraz w przepisach dotyczących ochrony

przeciwporażeniowej (norma PN-HD 60364-4-41) [18-N-2] spowodowały zmiany w wymaganiach

dotyczących wykonywania pomontażowych pomiarów odbiorczych i okresowych pomiarów

ochronnych, dla oceny stanu ochrony przeciwporażeniowej w eksploatowanych urządzeniach

elektrycznych o napięciu znamionowym do 1 kV.

1.1 Akty prawne związane

Zmianie uległo kilka aktów normatywnych związanych z wykonywaniem pomiarów ochronnych i

z przyrządami stosowanymi do wykonywania pomiarów. Są to następujące akty normatywne:

1. Ustawa o Normalizacji z września 2002r. [18-2], która wprowadziła zasadę, że od 1 stycznia

2003r. stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne oraz, że PN mogą być powoływane w

przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim i wtedy stają się obowiązkowe.

Stosowanie norm w krajach Unii Europejskiej jest dobrowolne, lecz przedstawiają one tam

najwyższej rangi uznane reguły techniczne. Nie można ich bezkarnie lekceważyć, omijać i

postępować wbrew ich postanowieniom. W razie wątpliwości do jakości produktu lub usługi,

kwestie sporne rozstrzygane są w oparciu o wymagania norm. W razie wypadku z ludźmi, awarii,

zagrożenia dla środowiska, sprawdzenie czy urządzenie było zbudowane i eksploatowane

zgodnie z zasadami sztuki inżynierskiej, dokonuje się w oparciu o wymagania norm. Na

wymagania norm powołują się poszkodowani klienci, organizacje konsumenckie, organy nadzoru

rynku, niesłusznie obwinieni producenci, instytucje ubezpieczeniowe, organy ścigania i każda

osoba fizyczna lub prawna występująca jako strona albo rozjemca w sporze zarówno w

postępowaniu sądowym karnym jak i cywilnym.

Każdy, kto chce, aby zlecano mu projekty, nadzory, wykonawstwo, ekspertyzy, czy okresowe

badania stanu urządzeń, ten musi przestrzegać dobrowolnych norm technicznych, bo jest to

gwarancją należytej jakości wytworów umysłu i rąk, gwarancją akceptacji obiektu przez firmy

ubezpieczeniowe czy inspekcję pracy i gwarancją spokoju wykonawcy ze strony prokuratora.

Faktu dezaktualizacji normy nie należy wiązać z prawnym zakazem jej stosowania. Zbiór norm

wycofanych nie jest zbiorem norm, których stosowanie jest zakazane. Normy wycofane tym

różnią się od norm aktualnych, że prezentują mniej nowoczesne rozwiązania z punktu widzenia

postępu naukowo-technicznego, jednak rozwiązania te nie są błędne. Normy wycofane często

są bardziej przystępnie opracowane i zredagowane, dlatego warto je zachować.

2. Ustawa z 11 maja 2001r. [18 -1] Prawo o miarach znowelizowana w styczniu 2004 r.

obowiązuje od 1 I 2003 r.

Celem ustawy Prawo o miarach jest zapewnienie jednolitości miar i wymaganej dokładności

pomiarów wielkości fizycznych w Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa reguluje zagadnienia

legalnych jednostek miar i ich państwowych wzorców, prawnej kontroli metrologicznej

przyrządów pomiarowych, kompetencji i zadań organów administracji rządowej właściwych w

sprawach miar, sprawowania nadzoru nad wykonywaniem przepisów ustawy.

3. Ustawa z 27 marca 2003r. [18-5] nowelizuje Prawo Budowlane i wprowadza wymaganie, że

kontrolę stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych

powinny przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu

dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych .

Zatem osoba wykonująca pomiary ochronne w ramach kontroli stanu technicznego instalacji i

podpisująca protokoły z tych pomiarów powinna mieć świadectwa kwalifikacyjne D i E z

uprawnieniami do wykonywania pomiarów ochronnych. Gdy pomiary wykonuje osoba ze

świadectwem kwalifikacyjnym E, protokół musi być sprawdzony i podpisany przez osobę ze

świadectwem kwalifikacyjnym D.

4. Ustawa z 4 marca 2005r. [18-6] o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy –

Prawo ochrony środowiska, wprowadziła zmiany do tekstu obowiązującego Rozporządzenia

Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28 kwietnia 2003r., które nie wymagało

powtarzania sprawdzania spełniania wymagań kwalifikacyjnych na podstawie egzaminu co

5 lat. [18 -13]. Zmiana ta przywróciła obowiązek sprawdzania co 5 lat kwalifikacji osób

zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci energetycznych. Wynika stąd

konieczność zamieszczania obecnie w świadectwach kwalifikacyjnych, terminu ich ważności.

Świadectwa kwalifikacyjne wydane bezterminowo, na podstawie poprzednio obowiązujących

przepisów, zgodnie z art. 16 nowej ustawy, zachowują moc do dnia 3 maja 2010 r., tj. przez 5 lat

od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej tą nowelizację.

5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie rodzajów

przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej

kontroli. [18 -18] na podstawie tego rozporządzenia prawnej kontroli metrologicznej z

przyrządów pomiarowych służące do pomiaru wielkości elektrycznych podlegają tylko liczniki

energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, klasy dokładności 0,2; 0,5; 1; 2.

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 stycznia 2008 r. [18 -19] uchylające

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 kwietnia 2007 r. w sprawie wymagań, którym

powinny odpowiadać przekładniki klasy dokładności 0,5 i dokładniejsze do współpracy z

licznikami energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, oraz szczegółowego zakresu

badań wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów

pomiarowych.

Jak widać, obszar przyrządów pomiarowych podlegających obecnie prawnej kontroli

metrologicznej został ograniczony.

7. Najważniejsza zmiana to norma PN-IEC 60364-6-61:2000 [18-N-5]. została zastąpiona normą

PN-HD 60364.6:2008 [18-N-6] Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Część 6:

Sprawdzanie. Norma ta wprowadza pewne nowe definicje i postanowienia

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej obowiązkowe stało się oznakowanie wyrobów symbolem

CE. Oznakowanie CE symbolizuje zgodność wyrobu ze wszystkimi wymaganiami nałożonymi na

wytwórcę danego wyrobu poprzez dyrektywy wymagające takiego oznakowania. Oznakowanie

CE zastępuje wszystkie obowiązujące poprzednio krajowe oznakowania zgodności i

bezpieczeństwa.

1.2. Obowiązująca zasada w ochronie przeciwporażeniowej

Nowe przepisy ochrony przeciwporażeniowej wprowadziły zasadę: najpierw chronić, potem

zasilać. Z tej zasady wynika kilka wymagań, których przestrzeganie znakomicie zwiększa

bezpieczeństwo użytkowania urządzeń elektrycznych, szczególnie w mało bezpiecznym

systemie sieci TN-C.

Należą do nich: sposób przyłączania przewodu ochronno-neutralnego do obudowy urządzeń

1-szej klasy ochronności i sposób przyłączenia przewodów w gniazdach wtyczkowych w

układzie TN-C (rys 1.1). W gniazdach bezpiecznikowych – zasilający przewód fazowy należy

przyłączać do śruby stykowej a odpływowy do gwintu gniazda, w oprawach żarówkowych –

przewód fazowy należy przyłączać do dolnego styku a ochronno-neutralny do gwintu oprawki.

Zalecany sposób przyłączania przewodów fazowego, neutralnego i ochronnego w gniazdach

wtyczkowych w układzie TN-S przedstawia rys. 1.2.

Zalecany sposób podłączania przewodów w gniazdach wtyczkowych, jest szczególnie ważny w

sieciach komputerowych, aby nie eliminować filtrów przeciwzakłóceniowych, lub nie podawać

napięcia na obudowę urządzeń jak na rys 1.3c.

Łączenie gniazd wtyczkowych wg. rys. 1.2, przewód fazowy na lewy styk a neutralny na prawy

styk, jest szczególnie ważne dla pomiarowców, gdyż znacznie ułatwia wykonywanie pomiarów.

Wyłączniki w instalacji oświetleniowej powinny być umieszczane w przewodzie fazowym.

Powyższe jest szczególnie ważne w układzie TN-C, gdyż umieszczenie wyłącznika w

przewodzie PEN uniemożliwia zapewnienie skutecznej ochrony przeciwporażeniowej opraw

oświetleniowych załączanych tym wyłącznikiem.

Rys.1.1 Sposób przyłączania przewodu ochronno-neutralnego w gniazdach wtyczkowych i do

obudowy urządzeń I klasy ochronności

Rys. 1.2 Zalecany sposób przyłączania przewodów w gniazdach wtyczkowych w sieci TN-S

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: